Μεταξά Κοζάνης (135 άρθρα)

Συνεχίζοντας το οδοιπορικό στα χωριά της ευρύτερης περιοχής των Καμβουνίων, ήρθε η σειρά του Μεταξά. Της "αετοφωλιάς" των Καμβουνίων που κέντριζε εδώ και καιρό το ενδιαφέρον και την περιέργεια να γνωρίσω.

Ξεκίνησα νωρίς και με καλό καιρό

το ανοιξιάτικο απόγευμα του Σαββάτου της 18.4.2010 από την Κοζάνη. Πρώτο μέλημα η φωτογράφηση του χωριού από τη δημοσιά και τον παρακείμενο λοφίσκο καθώς έστριψα δεξιά πριν την τρίτη είσοδο. Οι πρώτες εντυπωσιακές εικόνες ήδη καταγράφονται μπροστά μου και με προϊδεάζουν θετικά για τη συνέχεια. Είναι χτισμένο πάνω σε τέσσερα τουλάχιστον απόκρημνα βραχώδη επίπεδα, προφυλαγμένα από το βορρά.

Ιστορικά ο Μεταξάς φέρεται να έχει κατοικηθεί πρώτα σε μικρούς οικισμούς και μετέπειτα στη σημερινή του θέση επί τουρκοκρατίας, τουλάχιστον από το 14^ο-15^ο αιώνα. Χειρόγραφος κώδικας της Μονής Μεταμόρφωσης των Μετεώρων Φ.70β με έτος αρχικής γραφής το έτος 1592-1593 φέρει αναγεγραμμένα τα ονόματα 7 αφιερωτών από το Μεταξά -περιοδικό ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ, τόμος 32^ος/1999|2000, Β.Κ. Σπανού-, που καταδεικνύει ότι η δημιουργία του Μεταξά ήταν αρκετά προγενέστερη. Ανάλογη αναγραφή αφιερωτών-προσκυνητών αναφέρεται και σε χειρόγραφο κώδικα της Μονής Αγίου Νικάνορα της Ζάβορδας με έτος γραφής το 1692. Για πολλά χρόνια ήταν από τα κεφαλοχώρια της περιοχής με μεγάλη ανάπτυξη. Σταθμοί στην ιστορία του Μεταξά θεωρούνται, ότι ήταν έδρα των αρματολών Μπζιωτέων, η σφαγή 44 κατοίκων*, από τους οποίους οι 3 κληρικοί, από του Τούρκους στις φυλακές των Σερβίων τη νύχτα της 9^ης προς 10^η Οκτωβρίου 1912 -τι ειρωνεία, το βράδυ της απελευθέρωσης!- και το γεγονός ότι ήταν η γενέτειρα του αρχιληστή Φώτη Γιαγκούλα του "βασιλιά των ορέων".

Επανέρχομαι και από την πρώτη είσοδο ανεβαίνω για το χωριό. Στην πετρόκτιστη βρύση αριστερά συναντώ το φίλο Απ. Χαρ., συνεπή στο ραντεβού που είχαμε δώσει. Καταρτίσαμε σύντομα το πρόγραμμα γιατί η ώρα περνούσε. Θα καλύπταμε πρώτα τα πλέον μακρινά.

Για όλες τις ΦΩΤΟ: κλικ επάνω για μεγέθυνση, Χ κάτω δεξιά για επαναφορά

Και ξεκινήσαμε για το σημείο που κατέπεσε το αεροπλάνο της Ο.Α. πριν από 34 χρόνια. Αφήσαμε δεξιά το χωριό και από ένα ανηφορικό και στενό δρόμο ανηφορίσαμε για το βουνό. Φτάσαμε στην κορυφή Ντοβρά των Καμβουνίων σε υψόμετρο 1230 μ. και απολαύσαμε τη θέα. Μπροστά μας απλώνεται ένα άγονο πετρώδες οροπέδιο με τα λίγα κακτώδη -ασυνήθιστα για την ευρύτερη περιοχή- αγριολούλουδα να σπάνε τη μονοτονία του γκρίζου τοπίου. Νότια ο Αμάρμπης, δυτικά ο Μπούρινος και η πεδιάδα της Κοζάνης, ανατολικά ο Όλυμπος, βόρεια νεφοσκεπασμένο το μέρος που αναζητούμε. Προχωρώντας, εντύπωση μου προκάλεσαν ερείπια από πέτρινα μαντριά, διασκορπισμένα σε μικρή έκταση, απόδειξη της ανεπτυγμένης κτηνοτροφίας της περιοχής. Η -δύσκολη με το αυτοκίνητο- προσέγγιση στο σημείο που κατέπεσε το αεροπλάνο με γέμισε δέος και συγκίνηση. Δεν περίμενα να δω τα υπολείμματα του αεροπλάνου. Το εκκλησάκι των Αγίων Πάντων που κτίστηκε μετά την τραγωδία, ημιτελές και σε πλήρη εγκατάλειψη. Πενήντα άνθρωποι** το συννεφιασμένο εκείνο μοιραίο πρωινό της 23^ης Νοεμβρίου 1976, άφησαν την τελευταία τους πνοή στη βραχώδη αυτή εσοχή των Καμβουνίων σε υψόμετρο 1280 μ., γεγονός που είχε συνταράξει το πανελλήνιο.

Επιστρέφοντας πλησιάσαμε στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Αλλάζει και η διάθεσή μας, καθώς απολαμβάνουμε τη χωροταξική διάταξη του χωριού σε πανοραμική άποψη που αναδεικνύει την ομορφιά και τη μαγεία του.

Κατηφορίσαμε για το χωριό. Από τη σύντομη ενημέρωση-προετοιμασία που είχα κάνει η κύρια αναζήτηση για αξιοθέατα θα εστιάζονταν στις πολλές εκκλησίες, δείγμα του έντονου θρησκευτικού συναισθήματος των Μεταξιωτών. Ο Άγιος Γεώργιος (1992) που συναντούμε στην αρχή του χωριού, είναι ένα τυπικό δείγμα καλαίσθητου εξωκλησιού. Την προσοχή μας αποσπά λίγο παρακάτω ένα εγκαταλειμμένο κτίσμα, αρχοντικό παλιότερης εποχής με έξοχη αρχιτεκτονική, δείγμα της ευημερίας του Μεταξά του παρελθόντος. Αναζητώ κάτι σχετικό με την κατοικία του αρχιληστή Γιαγκούλα. Δεν υπάρχει κάτι συγκεκριμένο. Η διαπίστωσή μου τελευταία, ότι οι περισσότεροι στο Μεταξά δεν θέλουν να ακούνε και να αναφέρονται στο Γιαγκούλα, ενισχύεται… Θα πρέπει όμως να δεχόμαστε την ιστορία όπως είναι…

Από το πάνω μέρος του χωριού φαίνονται καλύτερα οι γειτονιές του χωριού, φαίνεται καλύτερα το ανάγλυφο του με τα διαφορετικά επίπεδα και τα ρέματα, φαίνεται καλύτερα η μοναδικότητα του. Το πέρασμα από το Δημοτικό Σχολείο και το Σπίτι Παιδιού, μόνο προβληματισμό μπορεί να προκαλέσει, αφού εδώ και χρόνια δεν λειτουργούν λόγω έλλειψης παιδιών. Στο Δημοτικό που πριν περίπου 40-50 χρόνια φοιτούσαν πάνω από 300 μαθητές! Δίπλα στο σχολείο το μικρό ναΐδριο της Μεταμόρφωσης (1962), κτισμένο πάνω σε παλιότερο εκκλησάκι και από το οποίο διασώθηκε εικόνα χρονολογημένη από το 1818 που φυλάσσεται στον ενοριακό ναό. Πιο κάτω -δίπλα από το Σπίτι Παιδιού- το εκκλησάκι του Αγίου Νεκταρίου (1972). Κατηφορίζοντας προς την αριστερή έξοδο του χωριού βλέπουμε το νέο κοιμητηριακό ναό της Αγίας Παρασκευής (1979) όπως και το ομώνυμο παλιό εκκλησάκι που χρονολογείται από τη δεκαετία του 1930.

Επόμενος προορισμός το εξωκλήσι της Παναγίας -Κοίμησης της Θεοτόκου- (1982). Το συναντούμε περίπου 1,5 χλμ στο δρόμο προς Λάρισα και λίγες δεκάδες μέτρα δεξιά. Εκεί πλάι βρίσκεται και το παλιό ξωκλήσι της Παναγίας που χρονολογείται από την εποχή της τουρκοκρατίας. Η ώρα περνάει και στρίβοντας στο δρόμο προς Λιβαδερό και μετά δεξιά σε βατό χωματόδρομο, φτάνουμε σε ένα άλλο ξωκλήσι, αυτό της Αγίας Τριάδας με τα ίδια χαρακτηριστικά. Κατάλευκο, περιποιημένο. Και τελευταίο αφήσαμε το εξωκλήσι του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται ακριβώς απέναντι-δυτικά του χωριού. Κτίστηκε το 1984 στα θεμέλια παλιότερου ναού όπου είχε βρεθεί κτητορική επιγραφή χρονολόγησης από το 1762! Στη γιορτή της ανακομιδής των λειψάνων του Αγίου Νικολάου στις 20 Μαΐου, παλιότερα πανηγύριζε επίσημα ο Μεταξάς.

Περνάμε τη δημοσιά, κάνουμε μια στάση στο γήπεδο και κατευθυνόμαστε στο κέντρο του χωριού, για τον ενοριακό ναό του Αγίου Δημητρίου στην πλατεία. Ο εσπερινός δεν έχει τελειώσει ακόμη και καταγράφω τα υπόλοιπα. Το «Κοινοτικό Κατάστημα» από τη δεκαετία του 1950, όπου στεγάζεται και ο Φυσιολατρικός σύλλογος "Ο Κέδρος", τα γραφεία του Μορφωτικού-Αθλητικού Συλλόγου ΕΜΑΣ "Η Πρόοδος", το Αγροτικό Ιατρείο, το Μνημείο Πεσόντων και μια πετρόκτιστη βρύση. Είμαστε στο κέντρο του χωριού. Το υψόμετρο στο σημείο αυτό είναι περί τα 1040 μ. ενώ στα ψηλότερα σημεία του χωριού τα 1150 μ.

Σήμερα οι μόνιμοι κάτοικοι του Μεταξά δεν ξεπερνούν του 200, αλλά τα Σαββατοκύριακα και το καλοκαίρι ο πληθυσμός αυξάνεται, αφού οι Μεταξιώτες αγαπούν και τιμούν το χωριό τους. Το αποδεικνύουν άλλωστε και με τα σύγχρονα σπίτια που έγιναν τα τελευταία χρόνια, πολλά από τους μετανάστες που νοσταλγούν τον τόπο τους. Άνθρωποι περήφανοι, εργατικοί, φιλόξενοι και ντόμπροι σε κερδίζουν από την πρώτη στιγμή. Στην Κοζάνη όπου ζουν και εργάζονται πάρα πολλοί, δραστηριοποιείται με επιτυχία ο Σύλλογος Μεταξιωτών Κοζάνης, με έντονη παρουσία στα πολιτιστικά δρώμενα του νομού. Ο Μεταξάς υπάγεται διοικητικά με το χωροταξικό νόμο "Καποδίστριας" (2539/97) στο δήμο Σερβίων και θα παραμείνει στο διευρυμένο πλέον δήμο Βελβεντού-Σερβίων, σύμφωνα και με το νέο χωροταξικό σχέδιο "Καλλικράτης" (2010) που δόθηκε στη δημοσιότητα αυτές τις μέρες. Απέχει από τα Σέρβια 17 χλμ και από την Κοζάνη -μέσω Σερβίων- 47 χλμ. Από την Κοζάνη μέσω Ρυμνίου-Καισαρειάς απέχει μόλις 36 χλμ, αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη η ασφαλτόστρωση σε τμήμα του δρόμου 600-700 μ. Στο χωριό λιγοστοί πλέον απασχολούνται με την κτηνοτροφία και τη γεωργία.

Επανερχόμαστε στον ναό του Αγίου Δημητρίου. Φέρεται κτισμένος το 1848 και αγιογραφημένος από το 1919 σύμφωνα με σχετική επιγραφή. Σχεδόν οι περισσότερες εικόνες -εξαιρετικές- του τέμπλου φέρουν σαν έτος εικονογράφησης το 1861. Το καμπαναριό είναι κτισμένο από το 1914. Τα τελευταία χρόνια έγιναν εργασίες συντήρησης της κεραμοσκεπής του ναού καθώς και του καμπαναριού.

Ήδη έχει σουρουπώσει. Αποχαιρέτησα το φίλο μου αφού τον ευχαρίστησα και κατευθύνθηκα στην τελευταία εκκλησία, προς την έξοδο του χωριού. Στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, την πλέον εντυπωσιακή εξωτερικά. Δεν μπόρεσα να τη φωτογραφήσω αφού πλέον είχε νυχτώσει. Το άφησα για την επόμενη…

Φεύγοντας ανακεφαλαιώνω μέσα μου τις εντυπώσεις. Σαν πιο πρόσφατες είναι ιδιαίτερα έντονες. Με κάποιες ενοχές που άργησα να γνωρίσω το Μεταξά…