Για το βαρύτατο τίμημα της απελευθέρωσης του 1912, που πλήρωσε η ευρύτερη περιοχή των Σερβίων και ιδιαίτερα το χωριό μας, ο Μεταξάς, τα γεγονότα έχουν ως εξής:Την 3η μόλις ημέρα από την κήρυξη του πολέμου, αποσπάσματα από Σερβιώτες Τούρκους στρατιώτες κουβαλούσαν κατά ομάδες στα Σέρβια Έλληνες, διαλεχτούς από το Μεταξά,
...το Λιβαδερό, το Πλατανόρευμα, το Παλαιογράτσανο και τα Σέρβια, δήθεν, για να προλάβουν πιθανές εξεγέρσεις στα χωριά τους. Σε σύσκεψη των φανατικών Μπέηδων των Σερβίων, πρότειναν να σφάξουν όλους τους Χριστιανούς συμπολίτες τους και όχι μόνον τους συλληφθέντες. Τους απέτρεψε, όμως, ο Ομέρ Μπέης, φίλος πολλών Χριστιανών.
Το απόγευμα της 9ης Οκτωβρίου όταν έμαθαν οι Τούρκοι τις επιτυχίες του Ελληνικού Στρατού στα στενά του Σαρανταπόρου, άνοιξαν αμέσως τις φυλακές και έβγαλαν πρώτα τους κατάδικους Τούρκους, στους οποίους έδωσαν οπλισμό. Ύστερα είπαν στους κρατούμενους Έλληνες ότι είναι ελεύθεροι.
Τότε ακριβώς οι φανατικοί και πικραμένοι για την ήττα τους Τούρκοι των Σερβίων, μαζί με τους οπλισμένους κατάδικους, έστησαν καρτέρι στα σοκάκια απ’ όπου θα περνούσαν αναγκαστικά οι Έλληνες και τους σκότωσαν ομαδικά, λίγες μόνο ώρες πριν φθάσει ο Ελληνικός Στρατός στα Σέρβια. Σκοτώθηκαν 117, μεταξύ αυτών ιερείς, δάσκαλοι και πρόκριτοι από ολόκληρη την περιοχή των Σερβίων.
Σωρούς καταματωμένων νεκρών βρήκαν οι πρώτοι Σερβιώτες με την είσοδο των ελληνικών στρατευμάτων. Μέσα στη σύγχυση των ομαδικών εκτελέσεων γλίτωσαν αρκετοί, προσποιούμενοι το νεκρό, ανάμεσα στα πτώματα. Το παρακάτω τραγούδι αναφέρεται στα γεγονότα του καιρού εκείνου:
Βογγούν τα όρη, τα βουνά κάτω στην Ελασσόνα,
μέσα στο Σαραντάπορο πέφτουν πολλά κανόνια.
Τα ρίχνουν Ελληνόπουλα, παιδιά ανδρειωμένα
για να ξυπνήσουν ήρωες, άνδρες του εικοσιένα.
Ξύπνα Δεσκάτη Γρεβενών να ιδείς την Ελασσόνα,
να ιδείς στα Σέρβια τη σφαγή, παπάδες αγιασμένοι
να κείτονται σαν τα τραγιά, στο αίμα βουτηγμένοι...
Κι ήταν ημέρα Τετάρτη, της 10ης Οκτωβρίου 1912.
Η κεντρικότερη οδός των Σερβίων ονομάστηκε «Οδός 117 Εθνομαρτύρων» ως τιμή στη μνήμη των σφαγιασθέντων και για τον ίδιο λόγο ο δρόμος, όπου δολοφονήθηκε ο δάσκαλος των Σερβίων Κ. Κάρπος πήρε το όνομά του.
Οι Μεταξιώτες, 44 τον αριθμό, σφαγιάστηκαν στις φυλακές των Σερβίων, από το εξαγριωμένο, μοχθηρό στοιχείο των Τούρκων.
Παραθέτουμε στη συνέχεια τον κατάλογο των εθνομαρτύρων συγχωριανών μας, των οποίων τα ονόματα μνημονεύει ο Ιερέας του χωριού μας κατά τις εθνικές εορτές και επετείους.
Εθνομάρτυρες του Μεταξά
(10 Οκτωβρίου 1912)
Ιερείς
1. Μπατσίλας Αθανάσιος του Νικολάου
2. Παπαβασιλείου Βασίλειος του Κων/νου
3. Παπαγιάννης Ιωάννης του Ιωάννου
Λαϊκοί
1. Αναγνώστου Αναστάσιος του Ιωάννου
2. Αναγνώστου Ιωάννης του Δημητρίου
3. Βλαχοδήμος Αθανάσιος του Δημητρίου
4. Βλαχοδήμος Γεώργιος του Αθανασίου
5. Γκανάτσιος Αθανάσιος του Νικολάου
6. Γκανάτσιος Νικόλαος του Κων/νου
7. Γκαντερής Γεώργιος του Ιωάννου
8. Γκουτζιώτης Δημήτριος του Βασιλείου
9. Γκουτζιώτης Χρήστος του Αντωνίου
10. Ζήσης Δημήτριος του Νικολάου
11. Ιτόπουλος Γεώργιος του Κων/νου
12. Κακάλης Νικόλαος του Κων/νου
13. Κακάλης Χρήστος του Κων/νου
14. Καραγιάννης Χρήστος του Ιωάννου
15. Καρανάτσιος Αθανάσιος του Δημητρίου
16. Κατσάρας Αντώνιος του Κων/νου
17. Κουταλάς Δημήτριος του Αντωνίου
18. Κουτσογιώτας Γεώργιος του Παναγιώτου
19. Κωνσταντάς Γεώργιος του Αθανασίου
20. Λαβαντσιώτης Κων/νος του Ιωάννου
21. Μαργαρίτης Παναγιώτης του Δημητρίου
22. Μπασιάς Αθανάσιος του Αναστασίου
23. Μπασιάς Νικόλαος του Αθανασίου
24. Μπατσίλας Κων/νος του Νικολάου
25. Μπλαχάβας Δήμος του Νικολάου
26. Μπλαχάβας Κων/νος του Βασιλείου
27. Μπλαχάβας Κων/νος του Γεωργίου
28. Μπλαχάβας Νικόλαος του Δημητρίου
29. Μπλαχάβας Νικόλαος του Ιωάννου
30. Μπλαχάβας Νικόλαος του Κων/νου
31. Νήτσιος Γεώργιος του Δημητρίου
32. Παπαβασιλείου Κων/νος του Βασιλείου
33. Παπαγεωργίου Αθανάσιος του Γεωργίου
34. Παπαγεωργίου Δημήτριος του Γεωργίου
35. Παπαθεοδώρου Παναγιώτης του Γεωργίου
36. Πάσχος Αστέριος του Δημητρίου
37. Σιαφαρίκας Φώτιος του Κων/νου
38. Χαβέλας Αναστάσιος του Γεωργίου
39. Χαβέλας Γεώργιος του Χαρισίου
40. Χαρέλας Αθανάσιος του Δημητρίου
41. Χαρέλας Ευθύμιος του Δημητρίου
Το χρέος της μνήμης, χρέος ιερό και μαζί πανάρχαια των Ελλήνων αρετή, μας υποχρεώνει για να αποτίσουμε όλοι μας, για μια ακόμα φορά με λογισμό και μ’ όνειρο, καταπώς θα ΄λεγε ο Εθνικός μας ποιητής, τον οφειλόμενο φόρο τιμής και ευγνωμοσύνης σ’ όλους τους εθνομάρτυρες της Ελευθερίας και, ιδιαίτερα στους συγχωριανούς μας.
Ηχεί διδακτικός και πάντα επίκαιρος ο λόγος του Περικλή από τον 5ο π.Χ. αι. :
«Δίκαιον γάρ αυτοίς και πρέπον δέ, άμα εν τώ τοιώδε την τιμήν ταύτην της μνήμης δίδωσθαι» δηλαδή
«Γιατί είναι δίκαιο γι αυτούς και ταιριαστό αντάμα, τέτοιες ημέρες και ώρες να τους αποδίδουμε την τιμή αυτή, της Θύμησης».
Οι καιροί είναι δύσκολοι κι αν πέσουμε σε πέσιμο πρωτάκουστο και λύκοι αλλότριοι μας απειλούν, νέοι ήρωες θα ξεπεταχθούν, αν κινδυνεύσει η Πατρίδα.
Αιωνία η μνήμη τους!
Μεταξάς, 9 Οκτωβρίου 2016
Παναγιώτης Μπασιάς
(Συνταξιούχος Δάσκαλος)
Πηγές
α. «Η απελευθέρωση των Σερβίων» - Κ.Σαββιλωτίδη-ανάτυπο
β. «Τα παρά τον Αλιάκμονα εκκλησιαστικά» - Ιω. Δημόπουλου