Άρθρα Κώστα Παλπάνη

  Για γινιές ουλόκληρις, μι του πρώτου κλιάμα, του μητρικό  γάλα ήταν του μόνου "παυσίπεινο", "παυσίπονο", "παυσίλυπο", "παυσώδυνο", πουλύτιμου "Θείου δώρου" για τς μάνις  κι καθημιρνή μιτάγγισ ζουής κι στουργής  για τα χνούδαλα...

  Οι γαλακτοτροφούσες μάνις μας καμάρουναν ότις μας πχιάνουνταν του γάλα τς, γιαφτό κι γενουμάσταν "μπουτσκαρέλια", όπους έλιγαν. Ήξιρναν πουλύ καλά τν αξία τ, αν κι δεν συμμιτείχαν σι κανέναν ουμαδικό δημόσιου θηλασμό! Έβαζαν κι του χα'ι'μαλί, να μην τς δουν κακά μάτχια ν' αβασκαθούν κι τς απουλθεί, χαθεί ή κουπεί του γάλα τς...
   Απού φόντς μας απόκουβαν, χρουνιάρκα ή δυότκα, όταν γεννούσαν τα ζουντανά, κρατούσαν κρυφά κι για μας  τα κούτσκα κάνα τζιτζιουβέ γάλα να πίνουμι, μπας  κι  ξιτανίσουμι, κι ας λάβζαν οι τρανοί, γιατίς χάλιβαν να του παραδώσν στουν έμπουρα αλλά κι για να μην τς πιργιλούν οι άλλ  νοικουκιρέ ότις έχν μειουμέν παραγουγή!    
  Φόντς  πουδαρουσάμι, κάθι Γινάρ που γιννούσαν τα σφαχτά, παηνάμι τς Κυριακές στς καλύβις να φάμι κουλιάστρα παπάρα. Αφτή ήταν η Κυριακάτκ βόλτα. Όταν απ' τν Άνοιξ κι πέρα πηγηνάμι στ στρούγκα, απού  βαθιά χαραή κι μιτά να γυρίσουμι για του σκουλειό, δε μας έλειψι απ' τν καθημιρνή  διατρουφή μας.
Του ξύπνημα για τν στρούγγα ήταν κι παραμέν αγιάτριφτ  τραυματική ιμπειρία! Μέχρι του Ασπρουλέφκ ή μέχρι τουν Αγιώρ ή τουν Σιλιό πιρπατούσαμι  κι κοιμούμασταν σαν τς υπνουβάτις!Γκαβουνισταζάμι μιτά σι όλ τν στράτα μέχρι που να φτάσουμι στα μαντριά. Πουλές φουρές απουκοιμνιούμασταν πανουσάμαρα ή στα καπούλια απ' τα πράματα ή καταής στν στρούγγα. Ιτότις τα πράματα (ζώα μεταφοράς) είχαν αφτόματου πιλότου κι, αν ακόμα δεν ηξιρνάμι ιμείς τν κινούργια στρούγγα, μας πάηναν ικείνα μπρουστά στν αμπουριά, αφού είχαν κι G.P.S ινσουματουμένου στα σαμάρια! Του δειλνό πάλι, όταν ζύγουνι η ώρα να ξαναπάμι να λαλήσουμι, δηλαδίς να "προωθήσουμι" τα γαλάρια, για να τ αρμέξν οι αρμεχτάδις, μας έπχιανι θιρμασιά απ' τν αγουνία κι πλακουνάμι μες στ ζήγρις, μήπους κι γλιτώσουμι, για να πάμι στ' Αγγλικά κι σι άλλις δραστηριότητις, γιατί ήμασταν κι μιρακλήδις στα γράμματα.  
   Ως βουμπίρκα κι  τσιφτιλίθκα πού ήμασταν κι έχουντας "υψηλό αίσθημα αυτοσυντήρησης", για να ξιαγρυπνίσουμι, σαν καπουτσίνου του τζουφνιζάμι του γάλα απιφθείας απού καμιά γίδα  μόλαβ, αφράτη κι καλαμουβύζα. Πάντα ιβρισκάμι μια " Αμάλθεια" να μας θρέψ, όπους του  βρέφος Δία στα βνά τς Κρήτης. Μόλις όμους  έφτανι η γίδα στουν αρμιχτάρ κι τν έβλιπι μι άδειου του μαστάρ, μας τηρούσι αγριμένους κι ρουτούσι αν ήμασταν ιμείς του...αρμιχτήριου ή κάνα φίδ. Αλήτχια είνι ότις πουλλές γίδις, για να ξαλαφρώσν απ' του γάλα, "υιοθετούσαν" φίδια για βυζαχτάρια.  Άλλις φουρές, αφού τν αρμιγάμι σι κάνα γκαμπρανάρ ή στν γκούμπζα χουρίς βράσιμου, για να μην υπουβαθμιστεί η ποιότητα κι η θρεπτική τ αξία, του ρουφούσαμι ζιστούτσκου  μι μιαν ανάσα, όπους τουν φραπέ οι Σαλουνικείς, γιουμόζουντας αφριές τα τσιαγούλια. Κρυφά βέβια απ' τς τρανύτιρ, αφού ήμιστι κι 'μεις μια γενιά που όλα ταφκιανάμι κρυφά κι ανάκρυφα, γιατί έπιφταν κι  διπλαριές.
   Άλλις φουρές, όταν λαλούσαμι στς στρούγγις, αφτό ήταν του "αντίδωρο" για τουν κόπου μας κι του πλήρες προυινό "για την άριστη ψυχοσωματική μας ανάπτυξη κι ευεξία"  αλλά και το " φυσικό καλλυντικό μας". Σώνουντας του άρμιγμα, κατιφθείαν απ' του καρδάρ έβαζαν στου καπάκ απ' του μπιτόνι  πλιότιρη αφριά κι κάνα κόμπου γάλα, αφού όπους  διαβιβαίουνι μι αυστηρό ύφους κι ου Μπαρμπαργόλιας:  "Διάουλι, κι η αφριά γάλα είνι! Τσούξ την  να ψυχουπιάσ!". Η αφριά ήταν  πασπαλιζμέν μι κουπριά σαν καπουτσίνου μι κανέλα, αλλά κι μπάμπαλα, σούκου, μυγάρια κι άλλις προυτε'ι'νις που έριχναν τα γαλάρια στα καρδάρια.  Οι αρμιχτάδις τς μάζιβαν στν άκρια απ' του καρδάρ, μι τν απαλάμ κι έτσιας  γένουνταν η παστιρίουσ! Δεν παθινάμι όμους ντιπ καντίπουτας, αφού ήταν γνήσιο προ'ι'όν απ' "την παραγωγή στην κατανάλωση",  πραγματικό "Π.Ο.Π". Μούγκι οι  ντιλικάτ  κι οι ψιλουστόμαχ είχαν εντερικές διαταραχές κι τς πάηνι ρουλόι, αφού δεν είχαν  "κώλου για άβραστου γάλα" λόγου "δυσανεξίας στη λακτόζη", που του λεν ιτούτα τα χρόνια. Όσα κούτσκα τάπχιαναν τα κλούρια ή γκουχάλιαζαν απού τουν κοκύτη, τάδουναν να πχιούν γάλα απού γουμάρα, για να συνέρθν απ' τν ανημπόρια...
  "Τα ζώα διν του αίμα, όπους έδουκι ου Χριστός του θκότ, για να σουθεί ου κόζμους", έλιγαν οι σοφοί γαλαριάδις. "Ικείνους τόδουσι μια φορά, ιτούτα κάθι μέρα! Όπους ου παπάς  προυσέχ την μιταλαβσιά (Θεία Κοινωνία), έτσ κι ου τζιουμπάνους πρέπ να φρουντίζ κι τα ζώα κι για του γάλα!" Αν θέλτς να είσι ζώντανος, πρεπ να εχς ζωντανά", έλιγαν.Τα γαλάρια γιαφτούς ήταν "ιερά", πιο πάν απ' όλους κι όλα. "Είνι ιβαίσθητα,σαν τα λαμπουγυάλια".Ας ήμασταν τσιούτσιανα κι "μύρζι του στόμα μας γάλα", μας ουρμήνιβαν να ήμιστι προσεκτικοί στα λόγια κι στα έργα, για να μην "πάρουμι σβάρνα του καρδάρ μι του γάλα, γιατίς, άμα χθει του γάλα, δε μαζέβιτι κι, όσου κι να μαζέψ, θα είνι γιουμάτου μπάμπαλα" κι "ούτι να κλαίμι ουπάν σι χυμένου γάλα!" Να ξέρουμι ότις παντού υπάρχν όρια... "Άρμιγι γάλα,έλιγαν, αλλά μη βγάντς αίμα!" Ούτι να ήμιστι αχάριστ, αφού "ου αχάριστους αστουχνάει ακόμα κι του γάλα που έφαγι απ' τν μάνα τ!"
  Το "ζωοποιόν" γάλα ήταν ιερό ακόμα κι χουρίς βράσιμου, παστερίουσ κι άλλις ιπιξιργασίις, ήταν η καθημερινή μας ζωογόνος "βρώσις και πόσις", είτι ως "βραστή" στου κακάβ(μπραγάτσα)  είτι ως "γαλουπάπαρα" κι γαλατόπτα. Μιτά τουν πόλιμου κι μέχρι τα μέσα του'60, τα δασκαλούλια τάδουναν στα τσίγκινα τα κατουστάρια (κούπες) "γάλα σκόνη" που έστιλνι η  ΟΥΝΤΡΑ "για την ομαλή ανάπτυξη των Ελληνοπαίδων". Μιτά αγουραζάμι απ' τα μαγαζιά γάλα στου κτι, ΒΛΑΧΑΣ κι ΝΟΥΝΟΥ κι του σουκουλατούχου Καρνέισον,  "μάβρου γάλα" που τόλιγι η γιαγιά μ. Ήρθι κι η τηλιόρασ -να ξιπατώνουνταν κι να μη φαίνουνταν- κι μας έλιγι ότις του γάλα απ' του κτι "μεγαλώνει-μεγαλώνει γερά παιδιά!" Αλλ φουρά  πάλι έλιγι πως, για να τρανέψ κι να "γίνεις άντρας ωραίος, γερός", έπριπι να πίντς "κτίσιου γάλα"! Ιγώ γιαφτό  απόμεινα μπαμπλέκας κι κουτσιουπούρναρο, αφού έπινα μούγκι γιλαδνό γάλα. Άσι που χαλιβάμι κι τσικουλάτις γάλακτους κι παγουτά, γιατί είχαμι μπιζιρίσ τα  κλιμένα κουρόμπλα,τα βρίκουκα,τα κιράσια, τα μπίδια αλλά  κι τα καρπούζια απ' τα μπουστάνια, τόσου τ Κουσουγιώρ  όσου κι τ Σταθουπαναγιώτ.
   Έτσιας γίγκι "η πρώτη άλωση των διατροφικών μας συνηθειών". Γλυκάθκαμι στου εβαπορέ ή ζαχαρούχου  απ' τουν μπακάλ. Ξινόμσαμι τς αρμιχτάρις μανάρις γίδις απ' του καλύβ, γιατίς γιόμζαν τς στράτις γκαγκαράτζις, άσι που βρουμούσαν κι τα τρα'ι'ά όταν  τς κυνηγούσαν! Εβαλάμι τ "Βλάχα" κι τ "Μικρή  Ουλλανδέζα" στα ψυγεία... Τόλιγαν "παστιριουμένου", χουρίς να μυρίζ προυβατίλις κι τραγίλις, "άοσμο, καθαρό, εύγευστο, υγιεινό". Τα πιδγιά άδειαζαν στου νιρουχύτ του γάλα στρούγκας ή έκαναν ότι τάχατις τάπιανι σφα'ι'ό  απ' του γιδουπρουβατίσιου γάλα κι κόσιβαν στουν Θιμουστακλή κι στουν Χρηστάκ να πάρν "κτι", ακούουντας απ' τ διαφήμισ "τρέξε,τρέξε μικρούλη"...
   Οι μανάδις, μιτά του '80, έβαζαν τα χνούδαλα στουν κόρφου τς για καμιά βδουμάδα ή ντιπ κι μιτά τάμπουζαν  να βζάξν αγουραστό γάλα μι του ρουγουβύζ ,γιατίς ήταν τρουπουποιημένου, ειδικό  για  γιντσιάρκα...Ακόμα κι η Ουλανδέζα στου Νουνού δεν βύζανι του κούτσκου, όπους παλιά, αλλά κρατούσι μια αγκαλιά τουλίπις!!! Απού κούνια, λοιπόν,  μάθιναν στου βιουμηχανικό γάλα, ιμπλουτιζμένου μι βιταμίνις κι σίδηρου, διαφουρετικό ανά ιξάμηνου ηλικίας.
    Αλλά κι  'μείς τρανέβουντας  κάνουμι χάζ μουχόζκις γεύσις απού.. ιβρουπα'ι'κά γαλακτουκουμικά παράγωγα. Του γάλα απ' τα σφαχτά που βυζανάμι κρυφά ιτότις, τώρα τάχα μας μυρίζ, μας γκουρλών κι μας πέφτ βαρύ!Χαλέβουμι γάλα που βγάζν απού φυτά κι δέντρα όπους βρώμης, καρύδας, αμυγδάλου, σόγιας, κάσιους κι άλλα καντιλου'ι'ά, λάιτ, πράσινα, μπλέ, ημέρας, μακράς διαρκείας κι χίλια ακόμα σκέδια, χουρίς λιπαρά, καζε'ι'νη κι λακτόζη...Ου βομβαρδισμός απ' τους "γαλακτοκολοσσούς" συνεχίζιτι κάθε μέρα με "όπλα" νέες γεύσεις κι συσκευασίες. Ούτι του ξυνόγαλου απ' του διρμάτ μας αρέζ, γιατί έχ πουλλά λιπαρά αλλά  κι μας φέφγ ου νουφαλός, αχώρια τουν τιριβίγκου! Προυτιμούμι του Αριάν κι του Κιφίρ, γιατί έχν πουλλά προβιοτικά κι είνι "ελιξήρια νεότητας και αισθητικής". Η μπλάνα του τυρί κι τα ζγκρουβάλια μας φαίνουντι  λιπαρά,αλμυρά κι σκληρά. Ικτός, αν είνι τζιάμπα απ' του χουριό κι μι Μαήσιου γάλα που κι την αρμύρα τ φκιάνουμι παπάρα...Ιτότις δε μας άφναν να φάμι πουλύ τυρί, "για να μην τρυπήσ του κιφάλ". Τώρα μας ταπουγόριψαν οι γιατροί κι οι διαιτουλόγ. Εμαθάμι στα light, τα συσκιβασμένα κι "τετράμηνης ωρίμανσης" κίτρινα τυριά, με λιγότιρο αλάτι. Αφού βουλουσάμι όλα τα σουληνάκια ντιρλικώνουντας γύρους κι λουκάνκα κι τζουφνίζουντας τς ρακιές, είπαμι να γένουμι κι 'μείς βιγκανιστές μι τα φυτικά γαλακτουκουμικά...Μας είπαν ακόμα οι αθεόφοβ  ότις, άμα νηστέβς, κάνει  να τρως τυρί αρκεί να είνι "Εβλογημένο". Του λεν κι δεν αντρέπουντι κι του γράφν κι αλάθουν! Μαρκάτ τρώμι μούγκι του 2% κι χουρίς πέτσα, γιατί θαρρούμι πως θα φύγν οι προυστούρις, οι μπιτζέρις, τα προυγούλια κι θα γένουμι fit κι πιτυχημέν όπους όσ κι όσις τα διαφημίζν, να καλή ώρα σαν τ Φουρέιρα κι τ Δούκισσα Νομικού! Βούτυρου  στ φιλούδα  αλείφουμι μούγκι του Κλαριφιέ,του Κιρκύρας κι του Μπισέλ!     
     Μας παρέσυρι του κύμα  τς διαφήμσης κι τς  κατανάλουσης που φέρν παράδις  στς  ιμπόρ κι κιλά στουν κόσμου που τα ντερλικών. Ιμείς που  απού γιντσιάρκα, λαλούσαμι, κουλουβυζανάμι, αρμιγάμι, πικουνιβάμι τα γαλάρια, κουβάλτσαμι τόνους γάλα, ακόμα κι στουν ώμου  μι τα μπιτόνια-γκιούμια τα λέν στου Μόκρου κι στν Μιταξά- απ' τν Ξηρόλιμν, τα Φουνκά, τν Σαλταπίτα,τν Λουγγά κι απού όλα τα βιλαέτχια, κι φυλαγάμι του γάλα σαν τα μάτια μας, ιμείς κι του περιφρονήσαμι αρχύτιρα απ' όλνους, όπους τόσα κι τόσα που τώρα κουταλέβουμι  να αμπλάξουμι. Αλλά πέταξι τώρα του πλί !
  Τα κάστρα έπεσαν πάλι απού μέσα. Η βιομηχανία τροφίμων  μι "κερκόπορτα" την εκβιουμηχάνησ του προυτογενή τουμέα, τν ανάπτυξ, τν έξοδου απ' τ φτώχεια των παραγωγών και τν ευρωστία και υγιεινή διατρουφή των καταναλωτών, έσκαψι τα θιμέλια, γκρέμσι τν παραδουσιακή οικιακή οικουνουμία κι άλλαξι τς "διατροφικές συνήθειες" γαλακτοφόρων ζώων και ανθρώπων . Του " ιερό αίμα"απ' τα γαλάρια,  ου "λευκός χρυσός" τς υπαίθρου, μπήκι στα τρανά Χρηματιστήρια ως "γιρό χαρτί".  Η στρούγγα γίνκι "περιστρεφόμενο αρμεκτήριο", οι λαλητές 
τράνιψαν,γέρασαν κι γίνκαν "χειριστές θηλάστρων" στ' αρμικτήρια,αφου οι νέοι  αγρότις γραβαλνούν όλν ν  ώρα  του φου μπού κι ζουπούν τν κάρτα στου μηχάνημα στν Τράπιζα.Αστόχσαμι του μαντζάτου κι τν τσαντήλα, αφού του πίτυασμα στου σπίτ  είνι μπιλαλούθκου τσιασίτ  κι απαιτεί ικανή νοικουκυρά! Δεν υπάρχν  όμους πάλι "εργάτες γης" στ χώρα μας, "αφού οι σκληρές συνθήκες εργασίας δεν άλλαξαν", τα στεγανά δεν έπεσαν κι ου κτηνουτρόφους λογίζιτι αγροίκος "τζιουμπάνους", ρυπαρός κι ατημέλητος. Καγκάνας δεν παέν να γεν κτηνουτρόφους, η ειδικότητα αυτή δεν υπάρχει σι κανένα μηχανουγραφικό, ενώ κι οι "ιπιδοτήσεις-δολώματα" αρχίντσαν να μειώνουνται κι πήραν τουν κατήφουρου! Ου " μαύρος χρυσός"  πλιέται σι τριπλάσιες τιμές απ' τουν  "λευκό". Ου παραγωγός πλιαρών 2 ευρώ "αγροτικό πετρέλαιο", για να παραδώσ γάλα μι  50 λεπτά ή 1€, έχουντας κάθι μέρα του μαχαίρ στου σβέρκου πόσου γάλα θα βγάλ κι αν θα τσακώσ τ βάσ στα λιπαρά κι τς προυτε'ί'νις...
   Η πρωτομηνιά απ' τον Θεριστή είναι " Παγκόσμια ημέρα γάλακτος" -όπως λένε και τα χαρτιά- και όντως "σφίξαν τα γάλατα." Κάθε χρόνο και χειρότερα. Ειδικά φέτος, λόγω του πρώιμου κι ακραίου Μαήσιου ζάμπουρα, τα κοπάδια κάθε μέρα κόβουν γάλα κι γεμίζουν τα μάτια τους τσιουχλιάνια από την ξέρα. Τα σπαρτά γερόντιασαν αψόμωτα και γέμισαν ψείρα. Τα τριφύλια δεν έβγαλαν ούτε "πρώτο χέρι". Οι ζωοτροφές είναι πιο ακριβές κι απ' τα καβουρουπόδαρα στη Μύκονο!! Τα σύννεφα των πολέμων,  του ακήρυκτου μόνιμου  γαλακτοπόλεμου, των "νέων ασθενειών" και της νέας διαφαινόμενης επισιτιστικής κρίσης ολοένα και πυκνώνουν. Όσοι αμύνονται σθεναρώς  επί του...πατρίου ιδρωτοποτισμένου εδάφους και ποιμνιοστασίου, ηλιοκαμένοι στο πρόσωπο με χέρια πρησμένα από το άρμεγμα -βιομηχανικό ή πατροπαράδοτο, μικρή σημασία έχει- αμέτρητων τόνων γάλακτος, αγωνιούν για το αβέβαιο μέλλον του πλούτου που παράγουν όλες τις μέρες του χρόνου. Ανησυχούν και για την κλιματική αλλαγή που απειλεί να μετατρέψει τα πάντα σε "Κρανίου τόπο" και επηρεάζει άμεσα την διατροφή, παραγωγή και ευζωία των  τετράποδων πηγών του λευκού χρυσού. Ωστόσο, ρομαντικοί και ρεαλιστές συνάμα, αισιόδοξοι μα και "ιδανικοί κι ανάξιοι εραστές" των ζώων, των πράσινων βουνών και των απέραντων κάμπων,  πιστεύουν πως θα γίνει  σύντομα η συν+τέλεια του σύμπαντος κόσμου, όχι ως καταστροφή από τη "Θεία εκδικητική  τιμωρία", όπως λάθος μας δίδασκαν, αλλά ως "συνέργεια όλων στην  ανάπλαση, ανακαίνιση και αναμόρφωση του κόσμου". Προσδοκούν πως ο πλανήτης όλος θα γίνει όντως κοινωνία " που ρέει μέλι και γάλα", αφού πρώτα ο  άνθρωπος ξαναγίνει "Άνθρωπος" και αποκατασταθούν οι σχέσεις του με τον Θεό ,τον συνάνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον  και γίνουν πάλι όλα "μέλι-γάλα."!!!!

Καλό και παραγωγικό μήνα σε όλες και όλους!!
Καλό Καλοκαίρι!