"Ἔ Παναγιά μ' γραμμέν" (του π. Νικηφόρου)
Τὴν Τρίτη 11.1.2011 ἐκοιμήθη, πλήρης ἡμερῶν σὲ ἡλικία 91 ἐτῶν, ἡ χωριανή μας Φωτεινὴ Γιαννοπούλου σύζυγος Θωμᾶ, θυγατέρα Ἰωάννου Κουτούλα (τ' παπποῦ τ' Κουτουλουϊάνν') καὶ μάννα Κωνσταντίνου, Αἰκατερίνης καὶ Ἀθανασίου. Τὴν ἄλλη μέρα ἐτελέσαμε τὴν ἐξόδιο ἀκολουθία της στὸν Ἱ.Ν. Ἁγίου Γεωργίου Κοζάνης, σὰν νὰ ἦταν στὸν ἉηΓιώργη τοῦ χωριοῦ μας. Στὴν κηδεία ἦταν παρόντα τὰ παιδιά της, τὰ ἐγγόνια της καὶ χωριανοί μας. Ἦταν καὶ ὁ ὑπογράφων τὸ παρὸν ὡς λειτουργὸς καὶ προσφωνητὴς τῆς θανούσης. Ἡ δὲ προσφώνησί μου εἶχε μονάχα ἕναν βαρὺ λόγο τὸν ὁποῖο εἶχε στὰ χείλη της μέχρι τὸ τέλος της ἡ θανοῦσα γερόντισσα. Ἔλεγε μόνο "Δόξα σοι ὁ Θεός" ἢ "Δόξα Τουν, μάννα μ'" κατὰ τὴν φωνὴ τοῦ χωριοῦ μας. Στὴν τράπεζα δέ, μετὰ τὴν κηδεία, ὁ γιός της Κωνσταντῖνος μοῦ εἶπε κι ἄλλον ἕναν ὑπέροχο λόγο-προσευχή της. Ἔλεγε, "Ἔ Παναγιά μ', γραμμέν', ὅλουν τοὺν κόσμου μπρουστά, κι μᾶς ἀποὺ κουντά". Ὑπέροχα καὶ ἀζύγιαστα λόγια. "Παναγιά μου, χρυσῆ μου, ζωγραφιά μου, νὰ προσέχης πρῶτα ὅλον τὸν κόσμο, καὶ τελευταίους ἐμᾶς". Εἶναι ἡ τρυφερὴ λέξι τῶν γιαγιάδων τοῦ χωριοῦ μας μὲ τὴν ὁποία προσφωνοῦσαν τὰ ἐγγόνια τους "τοὺ γραμμένου μ'", δηλαδὴ τὸ χρυσό μου, ἡ ὄμορφη ζωγραφιά μου".
Ὑπέροχα λόγια καὶ βίωμα συγχρόνως τῶν ἁπλῶν, ἀγραμμάτων παππούδων καὶ γονέων τοῦ χωριοῦ μας μὲ τὰ ὁποῖα ζύμωναν τὸν κόπο, τὸν ἱδρῶτα, τοὺς πόνους καὶ τὶς ἀγωνίες τους ἐκεῖ στὶς ράχες ποὺ ἔζησαν τὴν ἀποσταμένη ζωή τους καὶ ἀνάστησαν τὴν οἰκογένειά τους. Χωρὶς νὰ ξέρουν θεωρίες καὶ συστήματα τῆς φωτισμένης ἐποχῆς μας, ἤξεραν νὰ ἀκουμποῦν τὴν ἀγωνία γιὰ τὰ παιδιά τους στὴν φροντίδα τῆς Παναγίας. Ἡ μάννα ὅσο κι ἂν πρόσεχε τὰ παιδιά της, δὲν μποροῦσε νὰ τὰ φυλάξη ὅπουδήποτε βρισκόταν αὐτά. Γιαὐτὸ ἔβαζε σίγουρη ἐγγυήτρια τῆς φυλάξεώς τους τὴν Παναγία. Εὐχόταν ὅμως πρῶτα γιὰ ὅλους τοὺς ἄλλους καὶ μὲ τὸ ταπεινὸ φρόνημα τοῦ Τελώνη τελευταία γιὰ τὸν ἑαυτό τους.
Αὐτή, ἀγαπητοί μου, ἂς εἶναι καὶ ἡ ἀκριβώτερη κληρονομιὰ ποὺ ἀφήνουν οἱ παλαιοί μας σὲ ὅλους ἐμᾶς τοὺς νεωτέρους.
ἀρ.νι.μα.
-----
Στη μνήμη της γιαγιάς μου… (της Φωτεινής Μανάδη)
.
Η γιαγιά μου, Φωτεινή ή Φώτω Γιαννοπούλου γεννήθηκε το έτος 1920 στο Μικρόβαλτο Κοζάνης. Ήταν το γένος Κωτούλα ή αλλιώς από τα Κουτουλάδκα όπως λένε και στο χωριό μου. Πατέρας της ήταν ο Κουτουλοϊάνν΄ς και μάνα της η μπάμπου η Κατερίνη. Ήταν η μεγαλύτερη και είχε τρία αδέλφια: τον Αχιλλέα, που πέθανε στις 17 Ιανουαρίου 1977, την Όλγα (σύζυγο Ανδρέα Γιαννόπουλου) και την Σπυριδούλα (σύζυγο Νικολάου Μπατσιάκα). Το 1942 η γιαγιά Φώτω παντρεύτηκε τον παππού μου τον Θωμά Γιαννόπουλο, γιο του παππού του Καρανάτσιου όπως έλεγαν και στο χωριό.
Η γιαγιά ήταν μικροκαμωμένη και κοντούλα σε αντίθεση με τον παππού που ήταν ψηλός και λεβεντάνδρας. Παρά την εξωτερική διαφορά τους, έζησαν όλα τα χρόνια αρμονικά μαζί, γεροί και αγαπημένοι και απέκτησαν
3 παιδιά, τον Κωνσταντίνο, σημερινό συνταξιούχο δικαστικό (Πρόεδρο Εφετών), την Αικατερίνη (χήρα Μανάδη Παναγιώτη) νοικοκυρά και τον Αθανάσιο, σημερινό συνταξιούχο ταχυδρομικό. Ο παππούς Θωμάς πέθανε στις τις 12-11-1991. Έκτοτε η γιαγιά Φώτω ζούσε αυτάρκης, μόνη της στο χωριό, όσο βαστούσαν τα
πόδια της. Τα τελευταία δέκα χρόνια έζησε μόνιμα στην Κοζάνη με την κόρη της Αικατερίνη και μόνο μερικά καλοκαίρια έμεινε για λίγο διάστημα στο χωριό.
Η γιαγιά Φώτω ήταν ταπεινή, χαμηλών τόνων, άκακη και φιλήσυχη γυναίκα. Εργάστηκε ακούραστα όλα τα χρόνια όχι μόνο στις δουλειές του σπιτιού αλλά και στο πλάι του παππού Θωμά, βοηθώντας τον σε όλες τις δουλειές που έκανε, στα χωράφια, στα ζώα, στο εμπόριο φρούτων, στις λαϊκές και όπου αλλού απαιτούσαν οι συνθήκες δουλειάς της εποχής. Όσο ήταν στην Κοζάνη ήθελε να μαθαίνει τα νέα του χωριού και χαιρόταν ιδιαίτερα όταν συναντιόταν με συγχωριανούς και συνομηλίκους της, με τους οποίους μιλούσε την ίδια γλώσσα και συζητούσε τα παλιά.
Η γιαγιά Φώτω έφυγε πλήρης ημερών. Είχε την ευλογία να αποκτήσει και να χαρεί παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα. Αρκούνταν στις απλές, μικρές χαρές της ζωής και αδιαφορούσε για τα υλικά αγαθά, χαρακτηριστικό άλλωστε της γενιάς της, και δόξαζε συνέχεια για αυτά που είχε το Θεό, λέγοντας «δόξα Τον». Την ημέρα των Φώτων, ημέρα της Ονομαστικής της εορτής, την επισκεφθήκαμε για τελευταία φορά και μας χάρηκε συγκινημένη και αυτή βλέποντάς μας όλους κοντά της με αγάπη. Στις 11/01/2011 στις 11 η ώρα το πρωί άφησε την τελευταία της πνοή ήρεμη, γαλήνια και ευτυχισμένη.
Καλό ταξίδι γιαγιά, Καλόν Παράδεισο…….
Με αγάπη
Η εγγονή Φωτεινή Μανάδη