ΠΡΟΣΩΠΑ Αυτοί που "φύγαν"...

Αφιέρωμα στον Ηλία Αθ. Τζιώνα που "έφυγε" 7.1.2014 σε ηλικία 86 ετών

Η δημιουργία σωματείου λατόμων και η μεγάλη απεργία στα νταμάρια Τρανοβάλτου-Μικροβάλτου το 1964

Μάρτιος 2009*... Ο Ηλίας Τζιώνας του Αθαν., φορτισμένος συγκινησιακά, ξεδιπλώνει -με ντοκουμέντα- τα γεγονότα εκείνης της  δύσκολης εποχής του 1961 που αφορούν τη δημιουργία του σωματείου λατόμων και τη μεγάλη απεργία του 1964 στα νταμάρια Τρανοβάλτου-Μικροβάλτου. Αναφέρεται γενικότερα στη ζωή του, μια ζωή γεμάτη αγώνες και διώξεις…

Στην ίδρυση του σωματείου πρωτοστάτησε ο ίδιος. Από τη σύντομη θητεία του στο σώμα της χωροφυλακής στην Καβάλα -εκδιώχτηκε από το σώμα όταν αρραβωνιάστηκε την κόρη του Κεραυνού (Νικολάου Σταθόπουλου), καπετάνιου του εφεδρικού ΕΛΑΣ-,  είχε εντυπωσιαστεί από την εξιστόρηση της μεγάλης απεργίας των καπνεργατών του 1914 καθώς και από την -επί των ημερών του- αγωνιστικότητά τους και είχε "μυηθεί" στις διαδικασίες και στις δυνατότητες των συνδικάτων.

Στα νταμάρια των δεκαετιών του ’50 και του ’60 οι συνθήκες εργασίας ήταν άθλιες. Δουλειά από την ανατολή του ήλιου μέχρι τη δύση, μικρό το μεροκάματο, προσέλευση και επιστροφή στα λατομεία με τα πόδια, άγνωστες λέξεις τα δώρα Χριστουγέννων και Πάσχα, η περίθαλψη, η άδεια, τα δικαιώματα... (κάτι θυμίζει και από το σήμερα...)

Την αφορμή την πήρε από τη συμπεριφορά του αφεντικού του, που τους περιγελούσε και τους ταπείνωνε…

Έτσι ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1961 την πολύπλοκη διαδικασία της αναγνώρισης του σωματείου λατόμων. Πήγαινε-έλα από το Βογιατζόγλου που ήταν Πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου, στον επόπτη εργασίας τον Αρβανιτάκη, στη χωροφυλακή, στη Νομαρχία, στο Πρωτοδικείο και πάλι από την αρχή. Άρχισε να δέχεται πιέσεις αλλά επιτέλους έφτασε η ώρα της συλλογής των 21 υπογραφών που απαιτούνταν. Απευθύνθηκε με κάποια μυστικότητα στους γνωστούς συγχωριανούς του και με σχετική ευκολία τις "μάζεψε". Τους θυμάται απ’ έξω, στο τέλος απλά συμβουλεύεται το κιτρινισμένο χαρτί με τα ονόματα, για να μην κάνει κάποιο λάθος. Αναφέρει τα ονόματα:

1. Τζιώνας Ηλίας, 2. Καβουρίδης Θωμάς, 3. Παπαντωνίου Αντώνης, 4.Χαρισόπουλος Αχιλλέας, 5. Σταθόπουλος Θύμιος, 6. Παλιανόπουλος Νικόλας, 7. Παλιανόπουλος Θανάσης, 8. Παλιανόπουλος Σωκράτης, 9. Παπαγεωργίου Γεώργιος, 10. Νατσιόπουλος Ηλίας, 11. Νατσιόπουλος Θωμάς, 12. Δελνιώτης Γεώργιος, 13. Τσινίκας Αχιλλέας, 14. Μαστρογιαννόπουλος Λάμπρος, 15. Σταθόπουλος Αχιλλέας, 16. Σταθόπουλος Κώστας του Δημ., 17. Σταθόπουλος Λευτέρης, 18. Παπαδόπουλος Γεώργιος του Αθ., 19. Τζιώνας Βασίλης του Ηλ., 20. Τζιώνας Αθανάσιος του Γεωργίου, 21. Σταθόπουλος Γεώργιος του Αθ.

Το Μάη του 1962 εγκρίθηκε το καταστατικό από το Πρωτοδικείο.

Στις πρώτες εκλογές, που έγιναν με δικαστικό αντιπρόσωπο τον Ειρηνοδίκη Σερβίων Οικονόμου, εξελέγησαν και συγκρότησαν το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο ως εξής:

Πρόεδρος: Ηλίας Τζιώνας

Αντιπρόεδρος: Θύμιος Σταθόπουλος

Γ. Γραμματέας: Γεώργιος Παπαγεωργίου

Ταμίας: Χαρισόπουλος Αχιλλέας

Μέλος: Παπαντωνίου Αντώνης.

Με γρήγορους ρυθμούς γράφτηκε στο σωματείο το σύνολο των εργατών από το Μικρόβαλτο και λιγότεροι από το Τρανόβαλτο και τη γύρω περιοχή. Το 1963 το σωματείο αριθμούσε περί τα 150 άτομα. Τα προβλήματα όμως παρέμεναν και αυξανόταν.

Το Μάιο του 1964 πάρθηκε ομόφωνα από το σωματείο η μεγάλη απόφαση για απεργία διαρκείας και ορίστηκε για τις αρχές Ιουνίου, με τα παρακάτω αιτήματα:

-Επικόλληση ενσήμων Βαρέων και Ανθυγιεινών

-Καταβολή Οικογενειακών επιδομάτων

-Καταβολή Δώρων Χριστουγέννων και Πάσχα

-Δικαίωμα για Ταμείο Ανεργίας

-Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη από το ΙΚΑ

-Ασθενοφόρο στο χώρο εργασίας

Οι πρώτες μέρες ήταν δύσκολες, οι εργάτες όμως διακατέχονταν από μεγάλο ενθουσιασμό και παρά τις προσπάθειες διάσπασης και τις καθημερινές πιέσεις της αστυνομίας η απεργία συνεχίζονταν. Ένα σοβαρό επεισόδιο θυμάται και περιγράφει ο κ. Ηλίας, όταν ο Δελνιώτης Γιώργος στη γέφυρα του Τρανοβάλτου ξάπλωσε μπροστά στις ρόδες ενός φορτηγού (φωτο) που πήγαινε να φορτώσει μάρμαρα. Δημιουργήθηκε φασαρία, πανδαιμόνιο, επέμβαση της αστυνομίας αλλά παράλληλα ανέβηκε το ηθικό των απεργών και η πίστη στον αγώνα τους.

Στη φάση αυτή όμως υπήρχαν  εθνικά προβλήματα με τους Τούρκους για την Κύπρο και με παρέμβαση του ο Υπουργός Βορείου Ελλάδος κ. Ταλιαδούρης, μέσω του Νομάρχη Κοζάνης παρακάλεσε του απεργούς να σταματήσουν. Πράγμα που έγινε για να ακολουθήσει η σχετική ευχαριστήρια επιστολή του Υπουργού (έγγρ. 1).

Μετά το πέρας της κρίσης η απεργία διαρκείας συνεχίστηκε. Άμεσα, πάλι μέσω του Νομάρχη που επισκέπτεται το Τρανόβαλτο για πρώτη φορά, ο Υπουργός Βορείου Ελλάδος καλεί το σωματείο στη Θεσσαλονίκη για διαπραγματεύσεις. Μαζί με τον πρόεδρο Ηλία Τζιώνα μεταβαίνουν ο Αχιλλέας Χαρισόπουλος και οι Τρανοβαλτινοί Νίκος Δανάτσας και Βαγγέλης Σκετόπουλος (σήμερα ιερέας π. Βαγγέλης). Παρών στη σύσκεψη εκτός του Υπουργού Βορείου Ελλάδος κ. Ταλιαδούρη είναι και ο Υπουργός Εργασίας κ. Μπακατσέλος  που καλεί το σωματείο στην Αθήνα για τις τελικές αποφάσεις.

Έτσι κι έγινε. Σε δυο μέρες στην Αθήνα και με τη μεσολάβηση του βουλευτή Μιχάλη Παπακωνσταντίνου παίρνουν τη διαβεβαίωση ότι όλα τα αιτήματα γίνονται αποδεκτά και την επόμενη η απόφαση θα τους κοινοποιηθεί από τη Νομαρχία Κοζάνης. Ήδη τα νέα είχαν μαθευτεί και στην επιστροφή στα Σέρβια εργάτες λατόμοι συγκεντρωμένοι τους υποδέχονται με ζητωκραυγές και χειροκροτήματα.

Έτσι στις αρχές Αυγούστου 1964 έληξε η μεγάλη απεργία, που επιτέλους έθεσε τις βάσεις και τις προϋποθέσεις για καλύτερες συνθήκες δουλειάς στα λατομεία. Μόνο το αίτημα του ασθενοφόρου δεν ικανοποιήθηκε γιατί υπήρξε διαφωνία μεταξύ των "αφεντικών" για το ποσοστό συμμετοχής του καθένα στη δαπάνη αγοράς, συμπληρώνει ο κ. Ηλίας.

Αργότερα το Σεπτέμβριο του 1967 ο Τζιώνας Ηλίας, με τη διαταγή 207/28.9.1967 του Ανωτέρου Στρατιωτικού Διοικητή Ν. Κοζάνης απολύεται "διά λόγους γενικώτερου Εθνικού συμφέροντος" από τη θέση του συμβούλου του Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Κοζάνης και τον επόμενο χρόνο από την προεδρία του σωματείου λατόμων Τρανοβάλτου-Μικροβάλτου… (έγγρ. 2)

(*Η μαρτυρία είχε δοθεί για την εφημερίδα "Εν Μικροβάλτω...")

ΥΓ Ο Ηλίας Τζιώνας "έφυγε" από τη ζωή την Τρίτη 7 Ιανουαρίου 2014 σε ηλικία 86 ετών (είχε γεννηθεί το 1928), μετά από ολιγοήμερη ασθένεια.

1951: Ρίνα Δαρδούμπα, Ηλίας Τζιώνας, Δέσποινα Ι. Τζιώνα

1952: Καβάλα (2)

1949: Ιωάννα Καβουρίδου, Βάια Παπανικολάου, Ηλίας Τζιώνας, Χρυσούλα Μπατσιακοπούλου, Μαρία Τζιούτζιου