Μόνο ἂν εἶμαι δίκαιος, θὰ μὲ ἀκούση ὁ Θεός; Καὶ ἂν θὰ εἶμαι ἁμαρτωλὸς καὶ ἄχρηστος, δὲν θὰ μὲ ἀκούση; Τελικὰ ποιὸν δρόμο ἂν βαδίσουμε θὰ Τὸν συναντήσουμε καὶ θὰ μᾶς ἀκούση; Μὲ αὐτὰ τὰ ἐρωτηματικὰ παλεύει ὁ προφήτης Δαυΐδ. Σαὐτὰ προσπαθεῖ νὰ ἀπαντήση ὁ ἅγιος Χρυσόστομος ἑρμηνεύοντας τὸν τέταρτο Ψαλμό.
Πρὸς ἐνίσχυσι δὲ τῶν λεγομένων του φέρει ὡς παράδειγμα τὰ πρόσωπα τοῦ Τελώνη καὶ τοῦ Φαρισαίου.
Λέγει ὁ ψαλμωδός. «Καθὼς προσευχόμουν, ὁ Θεὸς ἄκουσε τὴν δικαιοσύνη μου». Ἄρα μᾶς χρειάζεται δικαιοσύνη, γιὰ νὰ εἰσακουσθῆ ἡ προσευχή μας. Παρακάτω λέγει. «Λυπήσου με καὶ ἄκουσε τὴν προσευχή μου». Ἐδῶ δὲν προβάλλει τὴν προσωπικὴ δικαιοσύνη του, ἀλλὰ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ.
«Ποιὰ σχέσι ἔχουν μεταξύ τους αὐτά; Κι ὅμως ἔχουν μεγάλη. Ἀκόμη κι ἂν κατορθώσουμε μύρια καλά, ὁ Θεὸς μᾶς ἀκούει μὲ τὸ ἔλεος καὶ τὴν φιλανθρωπία του. Κι ἂν ἀκόμη ἀνέλθουμε στὴν κορυφὴ τῆς ἀρετῆς, σωζόμαστε μὲ τὸ ἔλεός του. Ἀπὸ αὐτὰ διδασκόμαστε, ὅτι μαζὶ μὲ τὴν δικαιοσύνη μας χρειάζεται καὶ «συντετριμμένη γνώμη». Κι ἂν ἀκόμη κάποιος εἶναι ἁμαρτωλός, καὶ προσευχηθῆ μὲ ταπεινοφροσύνη, ἡ ὁποία εἶναι ἕνα μέρος τῆς ἀρετῆς, πάλι θὰ μπορέση νὰ πετύχη μεγάλα πράγματα. Κι ἂν εἶναι δίκαιος καὶ προσέλθη μὲ ἀλαζονεία, θὰ χάση ὅλα τὰ ἀγαθά. Αὐτὰ τὰ δύο παραδείγματα μᾶς τὰ δίδαξαν ὁ Τελώνης καὶ ὁ Φαρισαῖος.
Πρέπει λοιπὸν νὰ γνωρίσουμε καὶ τὸν τρόπο τῆς προσευχῆς. Ποιὸς ὅμως εἶναι ὁ τρόπος τῆς προσευχῆς; Διδάξου ἀπὸ τὸν Τελώνη. Μὴ ντραπῆς νὰ λάβης τοῦτον ὡς δάσκαλό σου. Αὐτὸν ποὺ κατόρθωσε αὐτὸ μὲ τέτοιον τρόπο. Διότι μὲ ἐλάχιστα λόγια κατάφερε τὸ πᾶν. Ἐπειδὴ λοιπὸν ὁ λογισμός του ἦταν ἑτοιμασμένος καλά, ἤρκεσε μονάχα ἕνας λόγος νὰ τοῦ ἀνοίξη τὸν οὐρανό. Καὶ πῶς ἦταν ἑτοιμασμένος; Ἐλεεινολογοῦσε τὸν ἑαυτό του. Χτυποῦσε τὸ στῆθος του. Δὲν τολμοῦσε οὔτε νὰ σηκώση τὰ μάτια του στὸν οὐρανό. Ἂν καὶ σὺ πρόκηται νὰ προσευχηθῆς μὲ τέτοιον τρόπο, ἡ προσευχή σου θὰ εἶναι ἐλαφρότερη καὶ ἀπὸ τὸ φτερό. Διότι ἂν ὁ ἁμαρτωλὸς ἔγινε δίκαιος μὲ τὴν προσευχή του, σκέψου πόσο μεγάλος θὰ γίνη ὁ δίκαιος. Γιαὐτὸ καὶ στὸν στίχο αὐτὸ δὲν ἔβαλε τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ τὴν προσευχή του. Πιὸ πάνω ὁ Ψαλμωδὸς ἔβαλε τὴν δικαιοσύνη του, ἐνῶ ἐδῶ τὴν προσευχή του, λέγοντας «Οἰκτείρησόν με, καὶ εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς μου».
Ἰω. Χρυσοστόμου Εἰς τὸν Δ’Ψαλμὸ ΕΠΕ5,136
Τελώνου καὶ Φαρισαίου 17.2.2109
μτφρσς ἀρ.νι.μα.