ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ, ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΩΝ ΚΑΜΒΟΥΝΙΩΝ
Ἦταν ἡμέρα Σαββάτου, στὶς 23 Αὐγούστου 1943. Ἑκατὸ Γερμανοὶ στρατιῶτες ἔκαμαν ἐκκαθαριστικὲς ἐπιχειρήσεις στὰ χωριὰ τῆς περιοχῆς Καμβουνίων. Πέρασαν πρῶτα ἀπὸ τὸ Λιβαδερό. Κατεβαίνοντας ὅμως γιὰ τὸ Τρανόβαλτο τοὺς ἐπετέθησαν στὴν Βογγόπετρα ἀντάρτες τῆς περιοχῆς.
Ἐκεῖ σκοτώθηκε ἕνας Γερμανὸς στρατιώτης, τραυματίσθηκαν δύο σοβαρὰ καὶ ἄλλοι ἐλαφρά.
ΤΟ γεγονὸς τοῦτο ἔδωσε ἀφορμὴ γιὰ ἀντίποινα. Γιαὐτὸ ἡ Βογγόπετρα κάηκε ὁλόκληρη μιὰ γιὰ πάντα. Μόνο τὸ παλιὸ ξωκκλήσι τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς παραμένει ἐπιζῶν μάρτυρας τῶν γεγονότων, τὰ καλυμμένα ἀπὸ κισσὸ ἐρείπια τοῦ Ναοῦ καὶ ἡ καμπάνα τους, ποὺ ἦταν κρεμασμένη στὸ πλατάνι καὶ ἀργότερα μὲ ἐντολὴ τοῦ Μητροπολίτη Κωνσταντίνου Πλατῆ μεταφέρθηκε «στς καλουγριὲς στοὺ Παλιουκκλήσ’», ὅπως ἔλεγε ὁ παπαΝικόλας. Ἴσως εἶναι καιρὸς νὰ τὴν ἀναζητήσουν μετ’ ἀξιώσεως οἱ Βογγοπετριῶτες.
ΔΕΥΤΕΡΗ στάσι τους ἦταν τὸ Τρανόβαλτο. Ἐδῶ ἔκαψαν ἀρκετὰ σπίτια, τὴν ἐκκλησία καὶ τὸ σχολεῖο. Σκότωσαν δὲ τὴν Ἑλένη σύζυγο Κων. Γεωργακόπουλου, τὴν Ἐλισάβετ σύζυγο Χαρισίου Καψάλη ἐκ Προσηλίου καὶ ἔκαψαν μέσα στὸ σπίτι της τὴν Βασιλικὴ σύζυγο Εὐθυμίου Ἀργυρόπουλου. Στὴν θέσι Φτέρη, ἀνάμεσα Τρανοβάλτου καὶ Μικροβάλτου ἐκτέλεσαν τοὺς ὁμήρους, ποὺ πῆραν μαζί τους φεύγοντας. Αὐτοὶ ἦσαν οἱ ἑξῆς 12: Ἀργυρόπουλος Ἀντώνιος, Γκαραβέλας Νικόλαος, Δεληβάνης Νικόλαος, Δανατσόπουλος Ἰωάννης, Τζινόπουλος Ἰωάννης, Κουζιουκόπουλος Ἀντώνιος, Κουφονίκας Ἀντώνιος, Παπανικολάου Γεώργιος, Πασχόπουλος Πάσχος, οἱ ἀδελφοὶ Χρῆστος καὶ Κωνσταντῖνος Πουλιόπουλος καὶ ὁ ἐκ Προσηλίου Χρῆστος Καψάλης. Γλύτωσε τὴν ἐκτέλεσι μόνο ὁ Παπανικόπουλος Ἀντώνιος, ὁ ὁποῖος ἔπεσε μαζί μὲ τοὺς ἐκτελεσμένους, πρὶν τὸν χτυπήση βλῆμα.
ΤΕΛΟΣ τρίτη στάσι τους ἦταν στὸ Μικρόβαλτο. Ἐδῶ βγῆκαν πρὸς ὑποδοχὴ καὶ καλόπιασμα τῶν θηρίων, ὁ παπαἈντώνης Καβουρίδης καὶ ὁ πρόεδρος μπάρμπαΜήκας Σταθόπουλος μαζὶ μὲ ἄλλους χωριανούς. Ἡ ὑποδοχὴ ἴσως πέτυχε, γιαὐτὸ καὶ ἔφυγαν χωρὶς ἐπεισόδια. Καθὼς ἔφευγαν ἔβαλαν φωτιὰ σὲ μιὰ ἀχυρῶνα πάνω στὴ Ράχη. Μέσα ὅμως σαὐτὴν ὑπῆρχαν βλήματα, εἴτε ἀνταρτικὰ εἴτε καὶ ἀπ’ αὐτὰ ποὺ ἄφησαν οἱ Ἐγγλέζοι φεύγοντας, τὰ ὁποῖα μὲ τὴν φωτιὰ ἔσκασαν. Αὐτὸ ἔδωσε καὶ τὴν ἀφορμὴ νὰ ξαναγυρίσουν στὸ χωριό. Συγκέντρωσαν τοὺς ὑπάρχοντες κατοίκους, ξεχώρισαν τὰ γυναικόπαιδα, τὰ ὁποῖα ἄφησαν νὰ φύγουν ἐκτὸς τοῦ χωριοῦ καὶ κράτησαν τοὺς ἄνδρες.
Ἤδη συγχρόνως εἶχαν ἀρχίσει νὰ καῖνε τὰ σπίτια μὲ μιὰ ἄσπρη διαβολόσκονη, τὴν Ἐκκλησία, τὸ Σχολεῖο καὶ τὸ Κοινοτικὸ Γραφεῖο. Ἔτσι κάηκαν καὶ ὅλα τὰ ἀρχεῖα τοῦ χωριοῦ. Δὲν κάηκαν μόνο τέσσερα σπίτια, τὰ ὁποῖα τελικὰ δὲν γλύτωσαν στὶς 2 καὶ 10.2.1944 ποὺ ξαναῆλθαν. Μόνο τὸ καμπαναριὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου ἀπέμεινε ὄρθιο μέχρι σήμερα ἀπὸ τὸ ἀρχικὸ χωριό.
Φονεύθηκαν οἱ ἑξῆς 11+2: Εὐθύμιος Ἀλεξόπουλος, Βασίλειος Βέτας ἢ Ζούλφος, Χρῆστος Γιαννόπουλος, Παναγιώτης Λύκος ἢ Καβουρίδης, Ἰωάννης Λαμπρόπουλος, Χρῆστος Παλιανόπουλος, Νικόλαος Παπανικολάου, Ἰωάννης Σταθόπουλος, Κωνσταντῖνος Σταθόπουλος, Ἰωάννης Τζιώνας καὶ Ἀντώνιος Τσινίκας ἢ Λαζαριώτης.
Τραυματίστηκαν οἱ ἑξῆς: Ἰωάννης Νατσιόπουλος, Ἀθανάσιος Σταθόπουλος, Βασίλειος Ζαραβίγκας καὶ Ἰωάννα Γιαννοπούλου. Οἱ δύο τελευταῖοι πέθαναν ἀβοήθητοι ἀπὸ τὰ τραύματά τους.
Φεύγοντας πρὸς τὴν Αἰανὴ πῆραν μαζί τους ὡς ὁμήρους ἄνδρες, τοὺς ὁποίους ἔκλεισαν γιὰ μιὰ νύχτα στὴν Ἐκκλησία Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Πολλοὶ νέοι, βοηθούμενοι ἀπὸ τὸ σκοτάδι τῆς νύχτας, δραπέτευσαν καὶ ξαναγύρισαν στὸ χωριό. Παρέμειναν ὅμως ἐκεῖ μόνο 13, τοὺς ὁποίους τὴν ἄλλη μέρα τοὺς πῆγαν στὴν Κοζάνη, ἀπὸ κεῖ στὴν Φλώρινα καὶ κατέληξαν στὸ φοβερὸ στρατόπεδο Παύλου Μελᾶ στὴν Θεσσαλονίκη ἀγωνιοῦντες μαζὶ μὲ ὅλους τοὺς κρατούμενους ἐκεῖ γιὰ τὴν σειρὰ τῆς ἐκτελέσεώς τους. Τελικὰ μὲ ἐπέμβασι τοῦ καπετὰν Μηχάλαγα, στενοῦ συνεργάτη τῶν Γερμανῶν, ἀπελευθερώθηκαν ὅλοι καὶ ἐπέστρεψαν στὸ χωριὸ στὶς 22.2.1944 μετὰ ἀπὸ πολλὴν ταλαιπωρία.
Ὅμηροι ἦσαν οἱ ἑξῆς 13: Ἀντώνιος Γιαννόπουλος, Εὐάγγελος Γιαννόπουλος, Νικόλαος Καβουρίδης, Γεώργιος Μανάδης, Νικόλαος Μανάδης, Βασίλειος Μπατσιάκας, Χαρίσιος Κωτούλας, Κωνσταντῖνος Παπαντωνίου, Ἰωάννης Παλιανόπουλος, Ἀθανάσιος Πιτσιλόπουλος, Βασίλειος Σταθόπουλος, Εὐστάθιος Σταθόπουλος καὶ Χαρίσιος Χαρισόπουλος.
ΟΛΑ εἰς δόξαν καὶ κυριαρχίαν τῆς Ἀ(γ)ρείας Φυλῆς...
«Τ’ ἉηΔημητριοῦ, λιέει ἡ μάνναμ’, ἔφυγαν ἢ ξιπατώθκαν οἱ Γιρμανοί κι ζιστάθκι ἡ ψυχή μας». Ὁ παπαΝικόλας τς ἴλιγι «παλιόσκλα».
Μακάρι νὰ δώση ὁ Θεὸς νὰ τελειώση καὶ ὁ καινούργιος κύκλος τῶν γαντοφορεμένων πλέον νεοναζήδων μετὰ ἀπὸ 71 χρόνια καὶ νὰ ξαναζεσταθοῦν οἱ ψυχές μας!
ἀρχιμ. Νικηφόρος π’’Χρ. Μανάδης
Ἀρχιερατικὸς Ἐπίτροπος Ἑορδαίας.
Τὰ παραπάνω γράφτηκαν μὲ ὁδηγὸ δύο βιβλία.
1. ΜΙΚΡΟΒΑΛΤΟ, τοῦ δασκάλου μας Ἠλία Λαμπρέτσα σελ. 216-222, Κοζάνη 2000.
2. ΜΙΚΡΟΒΑΛΤΟΥ ΠΕΡΙΛΕΙΠΟΜΕΝΑ... σελ. 199-203, Πτολεμαΐδα 2013.