Τετάρτη 17 Απριλίου 2013

Η ονομασία του χωριού Δέλινου - Τριγωνικού
.
Del_sfragida-2_-3Η προγενέστερη ονομασία του χωριού, Δέλινο, ανάγεται στον 6ο αιώνα.

Η Άννα Κομνηνή στην Αλεξιάδα αναφέρει το κάστρο της Παναγιάς ως Δέλφινα.
Στα φορολογικά κατάστιχα του οθωμανικού αρχείου της πρωθυπουργίας στην άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη (Basdakanlik Osmanli Arvisi), Tapu Tahrir Defterleri του έτους 1481, Tapu Tahrir Defterleri 986 έτος 1498-1502 Mufassal) (Μετάφραση χειρογράφου από τους Κώστα Καμπουρίδη και Γιώργο Σαλακίδη), Tapu Tahrir Defterleri 70 έτος 1519 icmal), Tapu Tahrir Defterleri 424 έτος 1527-1529 Mufassal), Tapu Tahrir Defterleri 433 έτος 1543 (Mufassal), Tapu Tahrir Defterleri 479, έτος 1569(Mufassal), Tapu Tahrir Defterleri 720, έτος 1613 (Mufassal) και στο κατάστιχο της Εθνικής βιβλιοθήκης Κυρίλλου και Μεθοδίου της Σόφιας Tapu Tahrir Defterleri D385 έτος 1528, το οποίο πιθανόν να ταυτίζεται με το ΤΤ 424 [1527-1529], το όνομα του χωριού αναφέρεται ως Δέλβινο (Delvine), και ως Δέλινο (Deline), (Μετάφραση του χειρογράφου από τον Βασίλη Δημητριάδη καθηγητή του πανεπιστημίου Κρήτης).

Στην παρρησία (1532-1534) υπ' αριθμόν 201 (1692)της μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας, η οποία φυλάσσεται στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης 1692, το όνομα του χωριού αναφέρεται ως Δέλινον.(βλέπε καρτέλα Τουρκοκρατία)
Η μετονομασία του χωριού, από Δέλινον σε Τριγωνικό, έγινε στις 20-8-1927 με το ΦΕΚ 179/1927 "Στοιχεία Συστάσεως και Εξελίξεως των Δήμων και Κοινοτήτων".

Del_sfragida-1Del_sfragida-2_-2Στις εικόνες η σφραγίδα της κοινότητας Δέλινου μέχρι το 1927 και η πρώτη σφραγίδα με τη νέα ονομασία, από έγγραφο του 1929 και επί προεδρίας του Ευάγγελου Κούτσιανου. Χαρακτηριστικό είναι ότι στη θέση του εθνόσημου, υπάρχει ένα τρίγωνο.

   ΦΕΚ Διοικητικές μεταβολές οικισμού και κοινότητας Δελίνου

ΦΕΚ 260Α - 31/12/1918 Σύσταση της Κοινότητας με έδρα τον οικισμό Δέλινον
ΦΕΚ 179Α - 30/08/1927 Ο οικισμός Δέλινον της Κοινότητας μετονομάζεται σε Τριγωνικόν
ΦΕΚ 179Α - 30/08/1927 Η Κοινότητα μετονομάζεται σε Κοινότητα Τριγωνικού
ΦΕΚ 179Α - 30/08/1927 Η Κοινότητα προήλθε από τη μετονομασία της Κοινότητας Δελίνου

ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 Η Κοινότητα καταργείται και συνενούται με το Δήμο Σερβίων

ΦΕΚ 112Α - 07/06/2010 Το Τοπικό Διαμέρισμα ανήκει στο Δήμο Σερβίων - Βελβεντού

Η μετονομασία σε Τριγωνικό δεν είναι τυχαία, αφού και Δέλινο σημαίνει τριγωνικό από το ομηρικό πρόθεμα Δελ(ι). Το ομηρικό πρόθεμα δελ(ι) χρησιμοποιείται σε κάθε τι που έχει σχήμα τριγωνικό όπως το γράμμα Δέλτα, Δελίχονα (χελιδόνι) γιατί έχει τριγωνικό άσπρο στην κοιλιά του, Δέλιχος λέγεται το τριγωνικό βαθούλωμα του αλόγου κάτω από την οπλή του, δελτοειδής αυτός που έχει σχήμα τριγωνικό, δέλτος τριγωνικός πίνακας κλπ.
Ο ιστορικός Δήμιτσας αναφέρει ότι η ρίζα "ελι" χρησιμοποιείται στην περιοχή της άνω Μακεδονίας, για τα ονόματα των τόπων. Η περιοχή ανήκε στη μακεδονική Ελιμιώτιδα, με πόλη την Ελίμεια. Η πόλη της Ελίμειας βρισκόταν νότια του Αλιάκμονα. Η ακριβής τοποθεσία της πόλης, αγνοείται μέχρι σήμερα. Στην περιοχή υπάρχουν παλιές ονομασίες με το πρόθεμα ή παραφθορά του (ρίζα το "ελι"), όπως Σέλιτσα (Βόιον), Βελβεδός, Βελιμίστη στα Γρεβενά, τόποι οι οποίοι διεκδικούν το χώρο της αρχαίας Ελίμειας. Στην διπλανή Εορδαία υπάρχουν παλιά ονόματα όπως Κέλεθρον, Κέλη, με ισχυρά ιστορικά ευρήματα ότι είναι πόλεις της Άνω Μακεδονίας. Αν προεκτείνουμε την ερμηνεία, όπως πράττει ο ιστορικός Δήμιτσας, γιατί να μην είναι υποψήφια διεκδικήτρια του τόπου της αρχαίας Ελίμειας και το Δέλινο;

Ελίμεια και η ρίζα (ελι)
Η Ελίμεια αναφέρεται υπό του Πτολεμαίου, Στεφάνου του Βυζαντίου και Τίτου του Λιβίου, ως πόλις της Μακεδονίας. Εις ποίον όμως μέρος της Μακεδονίας, έκειτο μένει άγνωστον. Εκ του Λιβίου δε εξάγεται ότι ήν πόλις της Ελίμειας, εις την οποία πορευθείς ο Περσεύς, επεθεώρησε το στρατόν περί την πόλιν και ανεχώρησεν σις Στράτον. Γνωστόν ότι εκάστη των Μακεδονικών επαρχιών είχεν μίαν πόλιν πρωτεύουσαν και τοιαύτη ενταύθα πρέπει να θεωρηθεί η ομώνυμος τη επαρχία Ελίμεια, εν είχον την έδρα οι βασιλείς.
Αύτη δε πιθανότατα έκειτο ουχί εν τω μέσω της επαρχίας, αλλά προς νότον, ως προπύργιον κατά των Θεσσαλών και των Ηπειρωτών, εν τη θέσει του νυν χωρίου Βελιμίστη, το όνομα του οποίου διετήρησε το της αρχαίας πόλεως εν τη ρίζη τουλάχιστον.

Από τον Στράβωνα έχουμε την πληροφορία, ότι από την πόλη της Ελίμειας δεν σώζονται ερείπια και μνημεία που να είναι εμφανή. Στην περιοχή που υπήρχαν πριν πόλεις, τώρα επικρατεί ερημιά. Αναφέρει, μόνον, ότι αυτή δεν βρισκόταν στο κέντρο της επαρχίας Ελιμιώτιδας. Έτσι δεν γνωρίζουμε την ακριβή τοποθεσία της πόλης Ελίμειας.

Η έλλειψη ερειπίων και μνημείων τα οποία να διασώθηκαν στην περιοχή και να φαίνονται και χωρίς ανασκαφές αναφέρεται και από τον Στράβωνα 7, 327 ο οποίος γράφει: "Πρότερον μεν ουν και πολεις ήσαν εν τοις έθνεσι τούτοις. Νυν δε τα πολλά μεν ερημία κατέχει, τα δ ́ οικούμενα κωμηδόν και εν ερειπίοις λείπεται"

Αναζητήσαμε στα Λατινικά, τα Σλάβικα, Αλβανικά. Στα Λατινικά υπάρχουν λέξεις με ρίζα del με διάφορες σημασίες. Στα Σλαβικά υπάρχει η λέξη delno που σημαίνει μοιρασμένο. Στα αλβανικά υπάρχει η λέξη th(d)ele ή dele που σημαίνει πρόβατο. Στα Τούρκικα δεν υπάρχει λέξη.   Το Die Slaven in Griechenland, Max Vasmer, στο Kap. III. Verzeichnis der slavischen geographischen Namen nach Landschaften geordnet αναφέρει: 28. Δέλινον ON, Kr. Kozani (Lex.). Wohl slav. *dělьno zu děl »Scheide«. Vgl. skr. sloven. Delnice, skr. Delničke Poljane usw.

Ακόμα και αν δεχτούμε ότι η ονομασία προέρχεται από κάποια από αυτές τις γλώσσες, τότε η προφορά και η γραφή του ονόματος του χωριού, θα έπρεπε να ήταν Ντέλινο (Ντέλνο) και όχι Δέλινο, όπως προφέρουμε τη σλαβική ονομασία του βουνού Ντουβρά και δεν προφέρουμε Δουβρά. Η ονομασία και προφορά με το φθόγγο δέλτα (Δέλινο), είναι μόνον ελληνική, αφού το γράμμα δέλτα είναι χαρακτηριστικό μόνο της ελληνικής γλώσσας. Ειδικά για τη σλαβική προέλευση της ονομασίας πρέπει να παρατηρήσουμε ότι αυτή είναι προγενέστερη της εγκατάστασης των σλαβικών πληθυσμών στην περιοχή.
Το Δέλινο, σύμφωνα με το τοπικό ιδίωμα, προφέρεται Δέλ(ι)νο. Στην τοπική διάλεκτο τα άτονα φωνήεντα της παραλήγουσας δεν τα προφέρουμε και τα άτονα φωνήεντα της λήγουσας ε και ο τα μετατρέπουμε σε η και ου π.χ λέμε το σκυλί (σκ(υ)λί), το ξύλινο (ξύλ(ι)νου), το νερό (νηρό). Είναι χαρακτηριστικό ότι σε όλες της πηγές το όνομα του χωριού αναφέρεται ως Δέλινο.
Η πιο διαδεδομένη ερμηνεία της ονομασίας του χωριού υπήρξε αυτή που καταγράφτηκε σε έναν πίνακα του σχολείου, όπου αναφερόταν ότι η ονομασία Δέλινο είναι τουρκική και σημαίνει λάσπη. Τέτοια λέξη, όμως, δεν υπάρχει στην τουρκική γλώσσα και επομένως η συγκεκριμένη ερμηνεία είναι αβάσιμη. Ίσως ο συντάκτης του κειμένου εκείνου να είχε επηρεαστεί από τις πολλές λάσπες που είχε το χωριό και ερμήνευσε αυτόβουλα το Δέλινο, ως λασποχώρι. Η διαφορά στην ονομασία στην ονομασία του χωριού στα κατάστιχα (που έχουν μικρή χρονολογική διαφορά) οφείλεται στη γραφή (μετάφραση από την προφορά) των Οθωμανών από τα ελληνικά στα αραβικά, αλλά και στη μετάφραση από τα αραβικά στα τούρκικα. Κατά τη γραφή στο Tapu Tahrir Defterleri 986, το έτος 1498-1502 (Mufassal) το χωριό αναφέρεται σαν Delvine, δηλαδή Δέλβινο. Κατά τη γραφή στο Tapu Tahrir Defterleri 70, το έτος 1519 (Ιcmal) το Τριγωνικό αναφέρεται σαν Deline, δηλαδή Δέλινο. Στο φορολογικό στο κατάστιχο του 1820 αναφέρεται ως Talind (Τάλινο).

Επίσης δεν χρησιμοποιείται η ίδια κατάληξη αφού στο πρώτο κατάστιχο χρησιμοποιείται η κατάληξη –vine, στο δεύτερο κατάστιχο χρησιμοποιείται η κατάληξη –ino και στο τρίτο κατάστιχο χρησιμοποιείται η κατάληξη –ind. Αυτό ίσως να οφείλεται στο ότι έγραφαν όπως άκουγαν την προφορά, αλλά οφείλεται κατά ένα μέρος και στη φτώχεια της αραβικής και τουρκικής γλώσσας έναντι της ελληνικής.

Ο αριθμός των οικογενειών κατά κατάστιχο εξελίσσεται ως εξής:

Έτος καταγραφής

Κατάστιχο

Αριθμός οικογενειών

1481

fil el asl

48

1527-1529

986

73

1519

70

97

1527-1529

484

82

1543

433

80

1569

479

82

1613

720

63

Αν υπολογίσουμε ότι κάθε εστία είχε μέσο όρο 4,5 άτομα ο πιθανός πληθυσμός ανερχόταν περίπου στα 369 άτομα.

Από τις πληροφορίες των δύο κατάστιχων φαίνεται ότι κατοικούν μόνον άπιστοι (δηλαδή μόνο Χριστιανοί).

Στο κατάστιχο του 1820 αναφέρονται οι ευρύτερες οικογένειες και η ποσότητα παραγωγής σε προϊόντα και το ποσό της δεκάτης που εισπράχτηκε. Είναι από την έρευνα σχετικά με τα τσιφλίκια του Τεπελενλή Αλή Πασά της Χαμιγιέτ Σεζέρ, τουρκάλας ερευνήτριας στον Τομέα Νεότερης Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας της Σχολής Γλώσσας και Ιστορικής Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου της Άγκυρας(σε μετάφραση από τα τουρκικά και σχόλια της Ειρήνης Καλογεροπούλου, διδακτορικής φοιτήτριας της Οθωμανικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου) η ονομασία του χωριού στα τούρκικα ήταν Ταλίντ (Taind Karyesi تعليند): [σχόλιο85] πρόκειται για το Δέλινον (σημ. Τριγωνικό επαρχίας Κοζάνης). Οι πληροφορίες περιέχονται στο κατάστιχο υπ’ αριθμόν 2461 του Αρχείου Δημευμένων Περιουσιών του Δημόσιου Θησαυροφυλακίου (Muhallefat Beytül-mal) της συλλογής Κιαμίλ Κεπετζί του Κρατικού Οθωμανικού Αρχείου το έτος 1822.

Σε όλες τις εκκλησιατικές πηγές (εκκλησιατικούς κώδικες, αφιερώσεις σε εικόνες, κοινοτικά έγγραφα, διαθήκες κλπ) η ονομασία του χωριού αναφέρεται ως Δέλινο.

Η πιθανότερη εκδοχή είναι ότι και η μετονομασία, του χωριού από Δέλινο σε Τριγωνικό, έγινε από τη μετάφραση της αρχαίας ελληνικής, αφού στα αρχαία Ελληνικά Δέλινον = Τριγωνικόν. Φαίνεται ότι κάποιος από την επιτροπή ήταν αρχαιολάτρης.

Από το delino.gr