Εισαγωγή – Περίληψη: Ο πρωθυπουργός κ. Κυρ. Μητσοτάκης στις 23 ΣΕΠ 2019, μόλις 2,5 μήνες μετά τις εκλογές της 7ης ΙΟΥΛ 2019, εξήγγειλε χωρίς να υπάρχει καμιά δέσμευση στην Ε.Ε.-27 την πρόωρη απολιγνιτοποίηση της Ελλάδας το αργότερο έως το 2028,
ενώ προεκλογικά είχε υποσχεθεί στήριξη του λιγνίτη και της περιφέρειας της Δ. Μακεδονίας.
Η απόφαση αυτή εξυπηρέτησε από το 2019 μέχρι σήμερα και εξακολουθεί να εξυπηρετεί αντικειμενικά τα συμφέροντα του εισαγόμενου φυσικού αερίου (φ.α.), δηλ. χώρες παραγωγής συμβατικού και σχιστολιθικού υγροποιημένου φ.α. (LNG), εφοπλιστές που μεταφέρουν το LNG, παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας (Η.Ε.) με φ.α., καθώς και τους ιδιώτες εισαγωγείς Η.Ε. από γειτονικές της Ελλάδας χώρες. Τούτο αποδεικνύεται από το συνημμένο διάγραμμα Νο1 που απεικονίζει τη συμμετοχή των εισαγόμενων ηλεκτρενεργειακών πόρων (φ.α., πετρέλαιο και εισαγωγές Η.Ε.) στο ελληνικό ηλεκτρικό ισοζύγιο (Η.Ι.) και η οποία υπερβαίνει σταθερά τις εγχώριες πηγές (ΑΠΕ, λιγνίτη και νερά-ΥΗΣ) από το 2019 έως και το 2022, επιβαρύνοντας υπέρμετρα τα θηριώδη ελλείμματα στο εμπορικό ισοζύγιο και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της χώρας ιδιαίτερα το 2022.
Η τραγική ατυχία για τη Δ. Μακεδονία ήταν και είναι ότι οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι στα διάφορα επίπεδα εξουσίας (κόμματα, αυτοδιοίκηση), πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, «κατάπιαν αμάσητο» το έωλο αφήγημα της άμεσης υποκατάστασης των χιλιάδων θέσεων εργασίας στη λιγνιτοενεργειακή δραστηριότητα από μια νέα δραστηριότητα παραγωγής «πράσινου» υδρογόνου (Η2) στην περιοχή. Παράλληλα, συναίνεσαν στην παραχώρηση ~50.000 στρ. στις εκτάσεις των ορυχείων του Λιγνιτικού Κέντρου Δ. Μακεδονίας (ΛΚΔΜ/ΔΕΗ ΑΕ) για την εγκατάσταση μεγα Φ/Β πάρκων, για να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα της γερμανικής εταιρίας RWE(51%) στη συνεργασία της με τη ΔΕΗ (49%).
Έτσι, απαξιώνονται πλήρως πολύ εύφορες γεωργικές εκτάσεις, σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες των πλέον αρμόδιων φορέων της χώρας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. 2010 κ.α.), καταδικάζοντας στην ανεργία και στη μετανάστευση χιλιάδες νέους με τον αφανισμό του πρωτογενή τομέα που προβλέπονταν με νόμο (2011) να αναπτυχθεί στις εκτάσεις του ΛΚΔΜ.
Αντίθετα, οι…«κουτόφραγκοι» (γερμανοί, πολωνοί, τσέχοι κ.α.) θα συνεχίσουν να παράγουν Η.Ε. από τις λιγνιτικές μονάδες τους μέχρι το διάστημα 2038 - 2050 κατά περίπτωση, ιδιαίτερα, μετά τις δυσμενέστατες εξελίξεις και προοπτικές στον ενεργειακό τομέα της Ε.Ε.-27 στα απόνερα της ρωσοουκρανικής πολεμικής σύγκρουσης, κι όχι μόνο. Ωστόσο, οι τοπικές κοινωνίες στη Γερμανία (Β. Ρηνανία - Βεστφαλία) δεν επιτρέπουν την εγκατάσταση μεγαΦ/Β πάρκων στις τεράστιες εκτάσεις των λιγνιτωρυχείων της RWE, προτάσσοντας την πολλαπλή αξιοποίησή τους, κυρίως, στον πρωτογενή τομέα.
1. Η απολιγνιτοποίηση δεν ξεκίνησε το 2015, όπως ισχυρίζονται σκόπιμα διάφοροι υποψήφιοι πολιτευτές κατά την τρέχουσα προεκλογική περίοδο.
Μέχρι το ΝΟΕ 2014 (κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου) είχαν τεθεί οριστικά εκτός λειτουργίας και οι 4 μονάδες του ΑΗΣ Πτολ/δας συνολικής ισχύος 625 MW.
Με την απόφαση Δ.Σ. 28/23-10-2013 της ΔΕΗ ΑΕ για τον περιορισμό των εκπεμπόμενων ρύπων από τους λιγνιτικούς ΑΗΣ (Οδηγία 2010/75/ΕΕ), η οποία υιοθετήθηκε από το αρμόδιο υπουργείο δεσμεύοντας τη χώρα απέναντι στην Ε.Ε.-28, περιορίστηκε η λειτουργία των μονάδων των ΑΗΣ Αμυνταίου και Καρδιάς για την 8ετία 2016 έως και 2023 συνολικά σε 17.500 ώρες ανά καμινάδα, δηλ. στο ~40% της κανονικής λειτουργίας, μειώνοντας, αντίστοιχα, τη συμμετοχή του λιγνίτη στο Η.Ι. της χώρας. Τελικά, διακόπηκε οριστικά η λειτουργία του ΑΗΣ Αμυνταίου το ΜΑΙ 2020 και του ΑΗΣ Καρδιάς το ΜΑΙ 2021.
Με την ίδια απόφαση προβλέπονταν η υλοποίηση διαφόρων επενδύσεων στον ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου (ΑΗΣΑΔ) για την περιβαλλοντική συμμόρφωση των μονάδων του με τους στόχους του Μεταβατικού Εθνικού Σχεδίου Μείωσης Εκπομπών (ΜΕΣΜΕ), επενδύσεις που ξεπέρασαν τα 100 εκ. ευρώ για να συνεχιστεί χωρίς περιορισμούς η λειτουργία τους.
2. Η απόφαση για τη νέα υπερσύγχρονη μονάδα Πτολ/δα 5 λήφθηκε από το ΔΣ της ΔΕΗ το ΝΟΕ 2007, ο διαγωνισμός έγινε το 2012 με καθυστέρηση 4,5 ετών(γιατί;), η σύμβαση ανάθεσης του έργου υπογράφηκε το ΜΑΡ 2013 με ισχύ 660 MW, κόστους ~ € 1,4 δις, η εξασφάλιση της χρηματοδότησης του έργου, οι εγκριτικές διαδικασίες και οι εργασίες ανέγερσης ξεκίνησαν το 2015 επί υπουργίας Παν. Λαφαζάνη, αναμένεται δε σύντομα η ένταξη της μονάδας σε παραγωγική λειτουργία μετά από 15 χρόνια, δηλ. σε 2πλάσιο χρόνο από παρόμοιες διαδικασίες στις χώρες της Ε.Ε.
Αντίθετα, αναφορικά με σχετική πρόταση το 2010, επί υπουργίας Τον. Μπιρμπίλη στο ΥΠΕΚΑ , για ανέγερση και νέας μονάδας (ΑΗΣΑΔ 6) δεν είχε ληφθεί καμιά απόφαση από τη ΔΕΗ μέχρι και τον ΔΕΚ 2014., ενώ αποφασίστηκε η πώληση με σχετικό νόμο τον ΙΟΥΛ 2014 της «μικρής ΔΕΗ», δηλ. του 30% της παραγωγικής δυναμικότητας (μονάδες λιγνίτη, φ.α. και ΥΗΣ) και του πελατολογίου της ΔΕΗ. Η πώληση της «μικρής ΔΕΗ» ακυρώθηκε από την επόμενη κυβέρνηση (ΙΑΝ. 2015). Όταν, όμως, σε συμμόρφωση με δικαστική απόφαση σε επίπεδο Ε.Ε. επιχειρήθηκε από τη ΔΕΗ τo 2018 η πώληση της νεότερης και περιβαλλοντικά συμβατής λιγνιτικής μονάδας του ΑΗΣ Μελίτης ισχύος 330 MW σε ιδιώτες, προσφέρθηκε ευτελές τίμημα από το μοναδικό συμμετέχοντα στο διαγωνισμό, μικρότερο του 20% της αξίας της σύμφωνα με τη γνωμοδότηση ανεξάρτητου εξωτερικού εκτιμητή κοινής αποδοχής. Η προσφορά αυτή απορρίφθηκε από τη ΔΕΗ ΑΕ ως ασύμφορη, απέδειξε, όμως, την απροθυμία των ανταγωνιστών της για τη λειτουργία λιγνιτικών ΑΗΣ και την επιθυμία τους να λειτουργούν οι μονάδες με καύσιμο το εισαγόμενο φ.α. Την επιθυμία τους αυτή υλοποίησε ο πρωθυπουργός της χώρας (23 ΣΕΠ 2019) με την πρόωρη απολιγνιτοποίηση.
Στη συνέχεια (2021), η ΔΕΗ κήρυξε έκπτωτο τον ιδιοκτήτη του λιγνιτωρυχείου της Αχλάδας Φλώρινας από τη σύμβαση - έργο τροφοδοσίας με λιγνίτη του ΑΗΣ Μελίτης (ΔΕΗ), επειδή δεν ανταποκρίνονταν επανειλημμένα στις υποχρεώσεις του μετά από σχεδόν 20ετή συνεχή συνεργασία. Η αδυναμία (;) του προμηθευτή οφείλονταν στην επιλογή του για ανορθόδοξη εκμετάλλευση του ορυχείου αποφεύγοντας και αναβάλλοντας μόνιμα την εκτέλεση της μετεγκατάστασης των τριών (3) μικρών οικισμών της Αχλάδας, ως όφειλε σύμφωνα με την έγκριση περιβαλλοντικών όρων για τη λειτουργία του ορυχείου (19 ΝΟΕ 2014/ φ.Πρ. οικ. 176392 ΔΙΠΑ). Ωστόσο, η πολιτεία συναίνεσε στη συνέχιση της ανορθόδοξης εκμ/σης του ορυχείου ώστε να εξάγεται λιγνίτης σε ΑΗΣ της Β. Μακεδονίας, όπου δεν επιβαρύνονταν η παραγωγή Η.Ε. με δαπάνες αγοράς δικαιωμάτων εκπομπών CO2. Έτσι, έκτοτε, ανθεί το «φαινόμενο» ιδιώτες πάροχοι να εισάγουν μεγάλες ποσότητες Η.Ε. από τη γειτονική μας χώρα, δηλ. τελικό βιομηχανικό προϊόν παραγόμενο και από εξαγόμενο ελληνικό λιγνίτη, ενώ υπολειτουργεί ο ελληνικός ΑΗΣ Μελίτης, θυμίζοντας τις κλασσικές μεθόδους των αποικιοκρατών του 19ου αιώνα απέναντι στις αποικίες τους!
3. Η παραγωγή Η.Ε. από λιγνίτη με δείκτη 100(2012) εξελίχθηκε ως εξής: 84(2013), 82(2014), 70( 2015), 54(2016), 60(2017), 54(2018), 38(2019), 21(2020) και 19(2021 και 2022), με αποτέλεσμα ο εγχώριος λιγνίτης να καλύπτει μόλις το ~9% της ζήτησης του Η.Ι. για τα έτη 2021 – 22. Τελικά, αυξήθηκε και ο δείκτης ενεργειακής εξάρτησης της χώρας από εισαγωγές ενεργειακών πόρων (πετρέλαιο, φ.α., Η.Ε. κλπ) στο συνολικό ενεργειακό ισοζύγιο (2010 – 75,1%, και 2020 – 87,9%), εξαιτίας κυρίως της μείωσης της συμμετοχής του λιγνίτη στην παραγωγή Η.Ε.
Επισημαίνεται, ιδιαίτερα, ότι στη συνάντηση κορυφής της Ε.Ε.-28 το ΝΟΕ 2014 αποφασίστηκε η υποχρέωση αγοράς δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) για την περίοδο 2013-2020. Στην ίδια συνάντηση αποφασίστηκε η απαλλαγή από την υποχρέωση αυτή των χωρών της Ε.Ε.-28 με κατά κεφαλήν ΑΕΠ κάτω από 60% του μ.ο. της Ε.Ε. στις 31-12-2013. Παραμένει απορίας άξιο γιατί η τότε ελληνική κυβέρνηση δεν έθεσε καν το θέμα, ενώ το κατά κεφαλή ΑΕΠ της χώρας μας ήταν στο 62% το 2013 του μ.ο. των χωρών της Ε.Ε. και στο 59,7% το 2014, επομένως εύκολα θα συμπεριλαμβάνονταν και η Ελλάδα στην παροχή δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπών CO2 για την περίοδο 2013-2020, όπως όλες οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης Πολωνία, Τσεχία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Σλοβενία, Σλοβακία κλπ. Την παράλειψη αυτή πλήρωσε πανάκριβα η χώρα αλλά και ιδιαίτερα η οικονομία της Δ. Μακεδονίας με τη μείωση της παραγωγής λιγνίτη προς όφελος των συμφερόντων του φ.α. και των εισαγωγέων Η.Ε. από τις γειτονικές χώρες.
Για την ιστορία, οι τιμές των δικαιωμάτων εκπομπών CO2 σε €/τον. ήταν 5 (ΔΕΚ. 2013), 6,3(2016), 8(2017), 20(2018), μειώθηκαν σε 15(2020) και αυξήθηκαν πάνω από 50(2021 και 2022), αφού χειραγωγούνται χρηματιστηριακά με κατάλληλες αποφάσεις των ισχυρών χωρών της Ε.Ε. που δεν διαθέτουν εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα στερεών καυσίμων και μειώνουν τις ποσότητες των δικαιωμάτων εκπομπών CO2 σε επίπεδο Ε.Ε.-27.
Ωστόσο, στο διάστημα ΑΥΓ 2021 έως και ολόκληρο το 2022 οι λιγνιτικές μονάδες ήταν φθηνότερες από τις μονάδες με καύσιμο το εισαγόμενο φ.α. λόγω της μεγάλης αύξησης στην τιμή του φ.α. Παρά ταύτα, μειώθηκε δραματικά η παραγωγή λιγνίτη στο ΛΚΔΜ από 27,2 εκ. τον.(2018) σε 8,6 εκ. τον.(2021) και 10,5 εκ. τον.(2022) - χωρίς καμιά αιτιολογία από τη ΔΕΗ - εξαιτίας τελικά του υπέρμετρου δανεισμού της με ρήτρα εκπομπών CO2 και της βίαιης υποβάθμισης και αποδιάρθρωσης της λιγνιτικής δραστηριότητας στο ΛΚΔΜ.
Την ίδια περίοδο (ΑΥΓ 2021 - ΔΕΚ 2022) η χώρα μας κατά κανόνα είχε την ακριβότερη τιμή της ηλεκτρικής μεγαβατώρας (MWh) στη χοντρική αγορά H.E. μεταξύ των χωρών της Ε.Ε., εξαιτίας και της ανεξέλεγκτης κερδοσκοπικής λειτουργίας του χρηματιστηρίου Η.Ε. Υπενθυμίζεται, ότι ο κ. Μητσοτάκης, ως πρωθυπουργός, αποφάσισε την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ ΑΕ αποκλείοντας από τη διαδικασία αυτή το Δημόσιο με αποτέλεσμα τον έλεγχο του 66% των μετοχών της ΔΕΗ ΑΕ από ιδιώτες από το ΝΟΕ 2021, ουσιαστικά από ξένα FUNDS που ενδιαφέρονται μόνο για τα υπερκέρδη των μετόχων της ΔΕΗ, κι όχι για φθηνή Η.Ε. στην υπερχρεωμένη για δεκαετίες ελληνική οικονομία.
4. Η επιδείνωση στον ενεργειακό τομέα της χώρας αλλά και στην Ε.Ε.-27 από τον ΑΥΓ 2021 και ιδιαίτερα μετά τις εξελίξεις στη ρωσοουκρανική σύγκρουση οδήγησε στη σπουδή κάθε χώρας να εξασφαλίσει επάρκεια και οικονομικότητα στην τροφοδοσία της με Η.Ε.
Στις 4 ΜΑΡ 2022, μόλις οκτώ (8) ημέρες μετά την εισβολή (24 ΦΕΒ 2022) του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία, ο επικεφαλής της Πράσινης Συμφωνίας της Ε.Ε. Φρανς Τίμερμανς δήλωσε, ότι οι χώρες που σχεδιάζουν να καίνε άνθρακα [λιγνίτη] ως εναλλακτική λύση στο ρωσικό αέριο θα μπορούσαν να το κάνουν σύμφωνα με τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ. «Δεν υπάρχουν ταμπού σε αυτή την κατάσταση», δήλωσε στο BBC Radio 4 Today.
Στις 5 ΙΟΥΛ 2022, ο πολωνός πρωθυπουργός πρότεινε σε άρθρο γνώμης του την ανάγκη σταθερής τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών CO2, π.χ. € 30/τον. για ένα χρόνο, που ευνοεί τη λειτουργία και των ελληνικών λιγνιτικών μονάδων ως μονάδων βάσης.
Επιπρόσθετα, η σταθερότητα της τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών CO2 (π.χ. € 30/τον.) στην Ε.Ε. διευκολύνει τόσο τον ηλεκτρενεργειακό προγραμματισμό όσο και τον έλεγχο, εάν υπάρχει η ανάλογη πολιτική βούληση(;), της ανεξέλεγκτης κερδοσκοπίας που χειραγωγεί την εγχώρια ηλεκτροπαραγωγή και οδηγεί σε υπέρμετρες εισαγωγές φ.α. και Η.Ε.
Μετά τα πιο πάνω η Ελλάδα όφειλε να προχωρήσει αυτονόητα στην παράταση της λειτουργίας των περιβαλλοντικά συμβατών λιγνιτκών μονάδων της σε ικανό βάθος χρόνου όπως, π.χ. της νέας μονάδας Πτολ/δα 5(2049), Μελίτης(2043), τριών μονάδων του ΑΗΣΑΔ (3 και 4 έως το 2030 και 5 έως το 2038) και της Μεγαλόπολης 4 (2032), δεν το έπραξε, όμως.
Έτσι, οι εγχώριες πηγές Η.Ε. (ΑΠΕ, λιγνίτης και ΥΗΣ) θα υπερκάλυπταν το 70% των αναγκών σε Η.Ε και η χώρα μας, τηρώντας πλήρως τις δεσμεύσεις της στα πλαίσια της Ε.Ε. ως προς τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, θα κατοχύρωνε την ασφάλεια της τροφοδοσίας με Η.Ε. στηρίζοντας παράλληλα την οικονομία και κατ’ επέκταση την ανεξαρτησία της στους χαλεπούς καιρούς που είναι, πλέον, ορατοί στον καθένα μας.
5. Οι ΑΠΕ (αιολικά και Φ/Β) δεν είναι σε θέση, σήμερα, λόγω μεγάλης στοχαστικότητας από τις μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες όπως, π.χ. ένταση, συχνότητα και διάρκεια των ανέμων, μεταβαλλόμενη νεφοκάλυψη, μεταβολή της ηλιοφάνειας κλπ., να ηλεκτροδοτήσουν με ασφάλεια, επάρκεια και οικονομικότητα μια χώρα, εάν δεν επιλυθεί τεχνικά και οικονομικά το πρόβλημα της αποθήκευσης της παραγόμενης Η.Ε.
Οι αξιόπιστες και συνεχούς λειτουργίας ΑΠΕ όπως η γεωθερμία και η βιομάζα είναι πρακτικά «ανύπαρκτες» για παραγωγή Η.Ε., παρά το αξιόλογο εγχώριο δυναμικό για αξιοποίηση, ενώ από νερά(ΥΗΣ) καλύπτεται μόνο ~7% των αναγκών της χώρας με τεράστια, όμως, διακύμανση από την εποχική υδραυλικότητα (συχνότητα, διάρκεια και ύψος βροχο-χιονοπτώσεων, θερμοκρασία –εξάτμιση κ.λ.π.).
Επιπρόσθετα στα πιο πάνω είναι πολύ χαμηλή συγκριτικά η ισχύς των διασυνδέσεων μεταφοράς Η.Ε. από και προς τις γειτονικές μας χώρες. Επομένως, η θερμική ηλεκτρική ισχύς (λιγνίτης, φ.α., πετρέλαιο στα μη διασυνδεδεμένα νησιά κλπ.), είναι αναγκαία όπως γίνεται και στις χώρες της Ε.Ε. που διαθέτουν ίδιους γαιάνθρακες (Γερμανία, Πολωνία, Τσεχία, Βουλγαρία), οι οποίες παρατείνουν την απολιγντοποίησή τους για το 2038 - 2050.
Τελικά, η επίλυση αυτών των πολυπαραμετρικών προβλημάτων για τη χώρα θα είναι σταδιακή σε βάθος 10ετιών με δεδομένες και τις δυσχέρειες των διασυνδεδεμένων βαλκανικών χωρών, κι όχι μόνο.
6. Αναφορικά με το υδρογόνο (Η2) διευκρινίζεται ότι δεν συναντάται στη φύση σε ελεύθερη μορφή όπως, π.χ. το οξυγόνο (Ο2). Για να παραχθεί ελεύθερο Η2 με ηλεκτρόλυση του νερού καταναλώνοντας Η.Ε. από ΑΠΕ, να «συσκευαστεί» (συμπίεση, υγροποίηση κλπ), να μεταφερθεί (αγωγοί, σιδηροδρομικά, οδικά, με πλοία κ.α.), να αποθηκευτεί (συμπίεση, κρυογενικά κοντέινερ) και να διατεθεί για τελική χρήση, ξοδεύεται με τα σημερινά δεδομένα περισσότερη κατά ~40% ενέργεια από όση θα προκύψει από την τελική χρήση του. Θεωρείται αυτονόητο, ότι για να καθιερωθεί σε ευρεία βιομηχανική κλίμακα η χρήση του «πράσινου» καλούμενου Η2, πρέπει να προηγηθούν σημαντικές τεχνικές πρόοδοι, βελτιώσεις καθώς και επενδύσεις σε έργα υποδομής που θα μειώσουν δραστικά το κόστος παραγωγής και χρήσης του Η2 στις επόμενες μερικές 10ετίες.
Υποτίθεται ότι τα προαναφερθέντα ήταν σε γνώση των βουλευτών της συμπολίτευσης (2019-23) καθώς και του περιφερειάρχη Δ. Μακεδονίας κ. Γ. Κασαπίδη, πριν υιοθετήσουν ασμένως την πρόωρη και βίαιη όπως αποδείχθηκε απολιγνιτοποίηση. Δυστυχώς, η τεράστια μείωση μετά το 2019 της παραγωγής λιγνίτη στο ΛΚΔΜ επιφέρει, ήδη, ραγδαία οικονομική υποβάθμιση και κοινωνική αποδιάρθρωση στην ευρύτερη περιφέρειας της Δ. Μακεδονίας, αφού στον άξονα Κοζάνη – Πτολ/δα – Αμύνταιο – Φλώρινα η λιγνιτική δραστηριότητα συμμετείχε κατά ~40% στη σύνθεση του τοπικού ΑΕΠ, επηρεάζοντας και τη μείωση του πληθυσμού της Δ. Μακεδονίας στη 10ετία 2011-21, η οποία ήταν η υψηλότερη μεταξύ όλων των περιφερειών της Ελλάδας ( -10,5%).
7. Τονίζεται, ιδιαίτερα, ότι στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) με την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ/ΥΠΕΚΑ, 9-11-2011, Αρ. Πρ. οικ. 133314/2929), που επέχει θέση νόμου και ίσχυε μέχρι τις 9-11-2021(10ετία), για τα ορυχεία Πτολ/δας (ΟΚΠ, ΟΠΚ και ΟΝΠ) πλην ΟΠΑ, προβλέπονταν χρήσεις γης για καλλιέργειες σε έκταση 50.711 στρ., δηλ. 37% των εκτάσεων που θα κατείχε η ΔΕΗ το 2050 (147.926 στρ.) ή το 42,35% των αποκατεστημένων εκτάσεων (119.724 στρ). Τονίζεται, επίσης, ότι στις εκτάσεις των ορυχείων Πτολ/δας, πλην ΟΠΑ, που παραχωρούνται στην εταιρία του Δημοσίου ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΕ με το Ν.4956/2022 και ανέρχονται σε 50.920 στρ., όπως φαίνεται στο συν. διάγραμμα Νο.2, από το αρχικό σύνολο των ~135.000 στρ. που κατέχει σήμερα η ΔΕΗ στην περιοχή αυτή, μόνο 9.773 στρ., δηλ. 7,24% προορίζονται για αγροτικές χρήσεις, έναντι 37% που προβλέπονταν στην ΜΠΕ 2011.
Προτείνεται για πολλοστή φορά να διατεθούν οι εκτάσεις, που παρακρατούνται από τη ΔΕΗ ΑΕ για την εγκατάσταση μεγαΦ/Β πάρκων, προκειμένου να αναπτυχθούν ποικίλες δυναμικές δραστηριότητες στον πρωτογενή τομέα. Τούτο είναι εξαιρετικά επίκαιρο με την διατροφική ανεπάρκεια της χώρας που εισάγει το~ 70% των τροφίμων, ιδιαίτερα ενόψει της ορατής επισιτιστικής κρίσης με τις πανάκριβες τιμές των ειδών διατροφής. Η άμεση στροφή της χώρας στον αγροτικό, κτηνοτροφικό και διατροφικό τομέα για την εξασφάλιση της πλήρους και σωστής διατροφής των κατοίκων καθώς και των πολλών εκατομμυρίων επισκεπτών της κάθε χρόνο θεωρείται κατ’ εξοχήν ζωτικός αναπτυξιακός μονόδρομος.
Επειδή, όμως, είναι δίκαιη η ταχεία ανάπτυξη ΑΠΕ (Φ/Β κ.α) από τη ΔΕΗ ΑΕ, προτείνεται η «ανταλλαγή» εδαφών, δηλ. η παραχώρηση απαλλοτριωμένων και αποκατεστημένων εκτάσεων του ΛΚΔΜ από τη ΔΕΗ ΑΕ και η αντίστοιχη- «ισοδύναμη» παραχώρηση αγόνων εκτάσεων (δημόσιων ή κοινοτικών) και θαλάσσιων περιοχών από την πολιτεία στη ΔΕΗ για εγκατάσταση π.χ. Φ/Β πάρκων. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζονται πλήρως τα συμφέροντα των κατοίκων της Δ. Μακεδονίας, της ΔΕΗ και της χώρας, γενικότερα.
8. Συμπεράσματα: Η Ελλάδα χρειάζεται τις ΑΠΕ με έμφαση στα Φ/Β, στη γεωθερμία και στη βιομάζα, παράλληλες δράσεις για την εξοικονόμηση και οικονομική αποθήκευση Η.Ε. καθώς και την ηλεκτροκίνηση (μέσα σταθερής τροχιάς, οχήματα Ι.Χ., αστικά λεωφορεία, κλπ.) για τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα.
Πρέπει να εμπλακούν δυναμικά οι συλλογικοί φορείς των τοπικών κοινωνιών (ενεργειακές κοινότητες, συνεταιρισμοί, ΟΤΑ κλπ.) στην αξιοποίηση των ΑΠΕ. Στη Δ. Μακεδονία, η ύπαρξη δικτύου υψηλής τάσης μεγάλης ισχύος ευνοεί την καθολική εγκατάσταση Φ/Β στέγης από τους κατοίκους με παράλληλη θεσμική προστασία και αξιοποίηση των εδαφικών και των πλουσιότατων υδατικών πόρων της περιοχής στον πρωτογενή τομέα.
Η παράταση της απολιγνιτοποίησης σε βάθος 20ετίας πέραν του 2028, με συνεκτικό σχεδιασμό για την επίτευξη του ελάχιστου κόστους της λιγνιτικής μεγαβατώρας και την απομειούμενη κλιμακωτά συμμετοχή του λιγνίτη στο Η.Ι., θα συμβάλει δραστικά στην ευστάθεια, οικονομικότητα και την ασφάλεια της ηλεκτρικής τροφοδοσίας της χώρας. Συγχρόνως, θα εξασφαλίσει τον απαραίτητο χρόνο για την ομαλή μετάβαση της περιοχής στη μετά λιγνίτη εποχή, με την ασφαλή, οικονομική και σωστή αποκατάσταση και αξιοποίηση των εδαφών στις εκτάσεις του ΛΚΔΜ και, ιδιαίτερα, για την έγκαιρη υλοποίηση άκρως επειγόντων έργων στην ευρύτερη περιοχή της Δ. Μακεδονίας, όπως:
-έργα βασικών υποδομών (επεκτάσεις του σιδηροδρομικού δικτύου, οδικοί άξονες, κ.α.).
-νέα αρδευτικά έργα του πρωτογενούς αγροτοκτηνοτροφικού και διατροφικού τομέα.
-έργα ορθολογικής εκμετάλλευσης και αξιοποίησης με σύγχρονες μεθόδους του υπερπολύτιμου για τη χώρα ορυκτού πλούτου της Δ. Μακεδονίας (λιγνίτες, μεταλλεύματα χρωμίου, νικελίου, μάρμαρα, άργιλοι, δουνίτες, σερπεντινίτες, υδρομαγνησίτες, κλπ.).
-ενεργειακά έργα, όπως «πράσινο υδρογόνο», ηλεκτρολύτες, αποθήκευση Η.Ε. κ.α, τα οποία όμως δεν πρέπει να συναρτώνται με τη βίαιη και πρόωρη απολιγνιτοποίηση.
Μετά τα πιο πάνω, είναι φανερό πως μόνο με τη συντεταγμένη υλοποίηση παρόμοιων μέτρων και έργων και την ενεργή συμμετοχή των κατοίκων και φορέων της περιοχής, θα καταστεί δυνατή η ασφαλής «αποσωλήνωση» και έξοδος της Δ. Μακεδονίας από τη ΜΕΘ, ειδάλλως θα οδηγηθεί αναπόφευκτα σε μη εκούσια οικονομική… ευθανασία!!.
ΧΡΗΣΤΟΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
τ. Δ/ντης ΛΚΔΜ/ΔΕΗ ΑΕ, τ. μέλος ΔΣ ΔΕΗ ΑΕ
Λευκόβρυση Κοζάνης 11 ΙΟΥΝΙΟΥ 2023
Διάγραμμα 1: Εγχώριοι και Εισαγόμενοι Ηλεκτρενεργειακοί Πόροι (2015-2022)
Διάγραμμα Νο 2: Προβλεπόμενες χρήσεις γης στις εκτάσεις των Λιγνιτωρυχείων Πτολ/δας, πλην Ορ. Αμυνταίου
