Σιαποῦ βουσκούσιτι τ’ ἀρνιά σας ρα πιδγιά...
Νὰ σὶ πῶ. Τν ἄλλ’ τὴν μέρα ἀπ’ τς ἰξιτάσεις στοὺ σχουλειὸ χαραὴ χαραὴ μᾶς ξυπνοῦσι ἡ Τρανὸς κι κινούσαμι γιὰ τ’ ἀρνιά. Ἅμα δὲν ξυπνούσαμι ἀγλήγουρα μᾶς λάβζι κάμπουσου. Ἔπιρνάμι στοὺ ἕνα τοὺ χέρ’ καμνιὰ φιλούδα ψουμὶ κι στ’ ἄλλου ἕνα ξύλου κρανίσιου κι τὰ παηνάμι σιαπέρα νὰ βουσκήσν. Πααίνουντας στοὺ δρόμου ἔτρουγάμι τοὺ ψουμί.
Προυΐ προυΐ κι τ’ ἀρνιά μας πάηναν κι αὐτὰ τὰ λυκουφαγουμένα γκαβουνυστάζουστας σὰν κιτιμᾶς. Ἅμα ὅμους ξέκαναν σὰν παραπάν’ ἀπ’ τοὺ Κουντουλάκ’ κι μουτσιαλνοῦσαν κάνα πρασινάδ’, τότι πχιὰ τσακώνουνταν καλὰ στ’ βουσκή.
Ἰμεῖς τἄσμιγάμι τἀρνιά μας μὶ τοὺ Θουμᾶ κι τὰ βουσκούσαμι μαζὶ ἡ Θουμᾶς, ἡ Νίκους κι ἡ Βασίλτς. Ἤμασταν οὕλου μαζὶ. Τὰ πάηνάμι κα’ τα Χαλκιόπις, στὰ Τσακνάθκα ὅπ’ τὰ πότζαμι κιόλας ἰκεῖ στς λιουκάνις στ’ βρύσ’ ἢ στς μπάρις στοὺ λάκκου. Παλιότιρα ἰκεῖ στὰ Τσακνάθκα εἶχι κι ἕνα μπγιάδ’ κι ἴπναμι νιρό. Ὕστιρα τἀνιβαζάμι στ’ Μαντρινιὰ γιὰ νὰ φᾶν κι ψίχα κλαδὶ στ’ μισαριά. Ἀποὺ κεῖ τραβούσαμι κα’ τοὺ Ριζό. Μέσα στοὺν Κάμπου καθουμάσταν στὰ θιρζμένα τὰ χουράφχια γιὰ νὰ φᾶν στάχυα, ἀγριάδις κι πουλυκόμπγια.
Ἂν δὲν τὰ πότζαμι στὰ Τσακνάθκα τὰ πάηνάμι στ’ βρύσ’ στοὺ Καλάμ’, ὅπ’ εἶχι μαντριὰ ἡ παπποῦς ἡ Ναστάϊς ἀπάν’ μιριὰ ἀπ’ τ’ βρύσ’ κα’ τοὺ Κουφουλόγγ’ κι κάτ’ ἀπ’ τοὺ Καραούλ’. Ἅμα πάλι κι κεῖ εἶχι κουπάδγια κι δὲν μπουρούσαμι νὰ ζγώσουμι τὰ πάηνάμι γιὰ πότζμα σιακάτ’ στς Στινούρις ἢ στς Μάρους τοὺ Βυρό. Ἰκεῖ σιακάτ’ πάλι ἔτρουγάμι κι ξυνῆθρις. Στς Στινούρις ἴβλιπνάμι ἀπάν’ σι ἕναν κούφαλου καμνιὰ τριανταριὰ χειρουβουμβίδις π’ τς ξιαστόχσαν οἱ Ἰγγλέζ’ σν οὐπισθουχώρησ’. Ἀργότιρα μάζιψι ἡ στρατὸς ὅλα τὰ σκρόπχια βλήματα ἀπ’ εἶχαν ἀπουμείν’ ἀπ’ τς ξιπατουμέν΄ τς πουλέμ’ κι τὰ τίναξαν μιὰ δόσ’ κα’ τοὺ 1963 ἀπάν’ στ’ ἀμπέλια στὰ Κουκκινόϊα.
Ἰκεῖ π’ βουσκούσαμι τ’ ἀρνιὰ τηρούσαμι νὰ μὴν πααίν’ σὶ τίπουτα ζημνιὲς κι σὶ ἀπουγουρημένα. Γιατιαὐτὸ κι τὰ γύρζαμι. Καμπόσα ἀρνιὰ ἦταν ἰρισιάρκα κι ζημνιάρκα κι τ’ ἄριζι. Ὅσου αὐτὰ βουσκοῦσαν μὶ ‘ν ἡσυχία τα ἰμεῖς ἔπιζάμι ‘ν τσιουλίκα, τς παπάδις, ἀμπδούσαμι κέδρα κι πουρνάργια ἰδίους ὅταν τὰ πάηνάμι κα’ τ’ Μπακαλαντών’ ἢ τ’ Γκουβρουχαρίϊσ’ τὰ μαντριά.
Τοὺν Αὔγουστου π’ δὲν εἶχι ἄλλα χουρτάργια γιὰ βουσκὴ τότι τράνιβαν κι ψώμουναν τὰ καλαμπούκια βούλουνάμι τὰ τσιουκάνια κι τἄβαζάμι μέσα στὰ καλαμκουχώραφα ἰκεῖ πίσου κα’ τς Χαλκιόπις, γιὰ νὰ φᾶν καλαμκόφυλλα κι κουστριάβα π’ φυτρών’ σι αὐτά. Ἀποὺ καμνιὰ φουρὰ ἔψηνάμι κι ρόκις.
Φουβούμασταν ὅμους νὰ μὴ μᾶς τσακώσν’ οἱ ντραγαταραῖ’ ἡ Γκισιλούλτς ἢ ἡ παπποῦς ἡ Ζιώγας. Μνιὰ φουρὰ μᾶς τσάκουσι κι ἔφτσαμι τὰ σπειριὰ ποὔχαμι φάει. Κι ἅμα ἀρχινοῦσι νὰ λαβίζ’ βούλουνις τ’ αὐτιά σ’. Κι ἅμα ἔκλουθι ‘ν κλοῦτσα τ’ φέγα μακριά τ’. Λέν’ πὼς σὶ κάνα δγυὸ πιδγιὰ μνιὰ φουρὰ τς πῆραν τὰ λουργιὰ ἀπ’ τὰ παντιλόνια κι ἀλνοὺς τς πῆγαν στς χουρουφυλάκ’.
Κατὰ τς 10.30 π’ ἀρχινοῦσι νὰ πυρών’ ἡ ἥλιους τἄφιρνάμι στοὺ σπίτ’.
Τἄπχιανι ἡ ζέστα κι δὲ βουσκοῦσαν. Ἀρχινοῦσαν νὰ σταλνοῦν. Τὰ μάζιβάμι ἀμπρουστὰ κι τἄβαζάμι στοὺν ἴσκιου. Προυτοῦ νὰ τὰ βάλουμι στοὺν ἴσκιου πίσου ἀπ’ τοὺ σπίτι μας ἔβγαζάμι νιρὸ ἀπ’ τοὺ συρτό μας κι ἔρχναμι κάμπουσου καταῆς ἰκεῖ στοὺ στάλου γιὰ νἄχν ἀρχότ’. Τοὺ μισμέρ’ π’ γυρνοῦσι ἡ ἥλιους ἔπιρνάμι ἕνα τρακατάρ’, ἢ κάνα ντινικιὲ κι τἄσκιαζάμι, τὰ σήκουνάμι, ἔκαμναν τς γκαγκαράτζις τα κι τἄβανάμι στοὺν ἴσκιου ἀπ’ ἔφκιανι στοὺ θκό μας τοὺ δρόμου τοὺ σπίτ’ τ’ Κουσταντῆ τς μπάμπους τς Τσαραβουνάτσινας.
Τοὺ δειλνὸ ἀπ’ ἔπιφτι ἡ ἥλιους κι ἀργασίντζι τὰ κινούσαμι πάλι γιὰ βουσκή.
Ἄει πάλι κα’ τοὺν Κάμπου ἢ κα’ τς Χαλκιόπις. Τὰ κρατούσαμι ὡς τοὺ βράδ’. Πάλι πιγνίδ’. Ἅμα καμνιὰ φουρὰ ἴβλιπνάμι κάνα φίδ’ τἄφναμι ὅλα κι ἔπριπι τοὺ δίχους ἄλλου νὰ τοὺ ξιπατρέψουμι. Τἄχαμι μανία.
Εἴδαμι μνιὰ φουρὰ ἕνα τέτοιου καταραμένου ἰκεῖ στς Στινούρις σι ἕνα νουχτάρ’ π’ ἔμπινι στ’ φουλιὰ ἀποὺ μιὰ ντρουγκαλίνα. Ἄφσαμι τ’ ἀρνιὰ κι τοὺ μπλάρ’ π’ τοὺ πάηνάμι νὰ τοὺ πουτίσουμι στοὺ Καλάμ’ κι ἀρχίντσαμι τ’ δλειά. Ἔσκαψάμι στοὺ νόχτου ὅλ’ τ’ φουλιὰ γύρου γύρου. Τὄβγαλάμι ὄξου ναρκουμένου γιατ’ εἶχι φάει τὰ μκρὰ τς ντρουγκαλίνας, ὅπους κι αὐτὴν τρώει τα μιλίσσις. Ἰκεῖ ἰπὶ τόπου τοὺ παπαρουσάμι κι τοὺ λιάντσαμι. Τοὺ βράδ’ μάζιβάμι τ’ ἀρνιὰ μιτροῦντας τἄστρα. Ἴλιγάμι νὰ βγοῦν οἱ ζῶνις κι ὕστιρα νὰ τὰ μάσουμι. Μάθισκνάμι πῶς λέν’ κι τἄστρα.
Τοὺν Αὔγουστου κουλιουμπούσαμι τ’ ἀρνιά μας. Πάηνάμι κάτ’ στς Μάρους βουσκοῦντας στοὺ ρουγάζ’ κι ἔφτανάμι στοὺν τρανὸ τοὺ βυρό. Ἔπχιανάμι κι ἔρχναμι μέσα πρῶτα τοὺ σκλί μας. Ὕστιρα ἀκλουθοῦσαν τ’ ἀρνιὰ ἕνα ἕνα.
Ὅταν ἔφταναν πέρα σν ἄλλ’ τ’ μιριὰ ἔβγιναν ἀπ’ τοὺ νιρό, σνάζουνταν γιρὰ κι σκώνουνταν τοὺ μαλλί τα. Ἅμα στέγνουναν, χαίρουσαν νὰ τὰ βλέπς. Γένουνταν ἄσπρα σὰ βαμπάκ᾿.
Στς Μάρους τοὺ βυρὸ ἀπ’ ἦταν μιγάλους κι βαθὺς, ἔτσ’ φάνταζι στοὺ μνυαλό μας, κουλιουμποῦσαν κι τὰ πιδγιὰ ἀφοῦ ξιαντγιοῦνταν ὅλα τὰ φουρέματα τς. Ἔφκιαναν ἀκόμα κι βουτχιὲς ἀπάν’ ἀπ’ τοὺ κριάκουρου. Ἴλιγαν ὅμους ὅτ’ ἡ βυρὸς αὐτός εἶχι κι ρουφίχτρις μέσ’ στ’ χράπα κάτ’ ἀπ’ τοὺ κριάκουρου. Ἴλιγαν πάλι οἱ τρανοὶ ὅτ’ στοὺ βυρὸ αὐτὸν εἶχι πνιγεῖ πουλὺ παλιὰ μνιὰ γναῖκα π’ ‘ν ἴλιγαν Μάρου κι γιατιαὐτὸ τοὺν εἶπαν τς Μάρους ἡ βυρός.
Τοὺν Σιπτέμβριου παρατούσαμι τ’ ἀρνιά μας νὰ βουσκοῦν μαναχά τα στοὺν κάμπου, π’ δὲν εἶχι ζημνιές, κι μεῖς ἔφκιανάμι λουστάργια κι γκριμούσαμι ἀπ’ τς καρυὲς κι τς καστανιὲς κουκόσις κι τζίνις. Μάζιβάμι κουκόσις κι κάστανα στὰ τζιόπχια μας ἢ μέσα στοὺ πκάμψου μας. Ἅμα γκριμούσαμι πουλλὰ τότι τἄκρυβάμι σι καμνιὰ ζίγρα ἢ χαμπλὰ σὶ καμνιὰ τσαπουρνιὰ κι τὰ σκέπαζάμι μὶ χουρτάργια, γιὰ νἄχουμι κι ἄλλις μέρις.
Καλὲς κουκόσις εἶχαν τ’ Ἀνέστ’ κι ἡ Γκουτσιουνάθκ’ ἡ καρυά. Ἡ Γκουτσιουνάθκ’ ἦταν τρανὴ καρυά. Κα’ τοὺ 1959 ὅμους ἡ πιὸ τρανὴ καρυὰ ἦταν ἡ Μιχαλάθκ’ στοὺ Μαναχὸ τ’ ἀμπέλ’ δίπλα στοὺ γήπιδου. Καλὰ κάστανα εἶχι τς μπάμπους τς Στέργινας, ἡ Τζουκάθκ’, οἱ Ἀλιξάθκις, ἡ Τζιαντουνάθκ’, τ’ Γκουβρουγιώργου π’ ‘ν εἶχι χτυπήσ’ κι κιραυνὸς κι ‘ν ἔσκσι τοὺν κουρμό, κι τέλους ἡ Τζιουτζιάθκ’. Ὅταν πουλιουμούσαμι λουστάργια ἢ πέτρις σι αὐτὰ κι ἀκούουνταν ἡ σφυρίχτρα τ’ Γκισιλούλ μᾶς πάηνι πέντι πέντι κι παρατουρνούσαμι ἀλάργα ὅλ’.
Ὅταν ἔρχουνταν ἡ κιρὸς ὅμους ἀπ’ ἔφταναν-οὑρίμαζαν τὰ κάστανα κι οἱ κουκόσις τότι ἔστειλναν καμνιὰ μπάμπου, π’ δὲν εἶχι δλειά, κι τς φύλαγαν. Ἰμεῖς ὅμους πάηνάμι ‘ν ὥρα π’ ἔφυγναν οἱ μπάμπις. Ἀφοῦ ἡ μπάμπου ἡ Τζιουτζιουγκουντίνινα πέθανι φλάγουντας ‘ν καστανιά τς! Ἀποὺ κεῖ ‘ν πῆγαν στοὺ γιατρὸ ἀλλὰ εἶχι σώσ’.
Τοὺν Σιπτέμβριου ἔπιρνάμι κι κάνα σταφύλ’ ἀποὺ τ’ Τζιουνουμήτσ’ τ’ ἀμπέλ’. Οἱ τζιουμπάνδεις γιόμπζαν τς ντραγατσίκις τς ἀλλὰ τς τζιριμιτοῦσαν κιόλα ἅμα τα τσάκουναν. Ἔπιρνάμι κι μπίδγια ἀποὺ τ’ ‘μπδιὰ τ’ Τζουκουϊάνν’ κι ξυνόμπλα ἀποὺ ‘ν ξυνουμπλιὰ τ’ Τζιαντουϊάνν’ ἀλλὰ αὐτὰ ἦταν τραπέτσια κι ξυνὰ σὰν τοὺ λιμόντουζου.
Πόσου ὄμουρφ’ ἦταν αὐτὴν ἡ τουπουθισία π’ ‘ν ἴλιγάμι στ’ Ἀμπέλια! Γιουμάτου καρυές, καστανιές, μπλιὲς, γκουρτσιές, κουρουμπλιές, καραγάτσια, κυδουνιές, κληματσίδις, κρανιές, μουριές. Χαρὰ τ’ Θεοῦ ἦταν αὐτοῦϊας μέσα. Ἦταν γιουμάτου πλιὰ κι ἀηδόνια ‘ν ἄνοιξ’.
Τιλιφταῖα κα’ τοὺ 1986 γίνκι ἰτούτους ἡ βλουημένους ἡ ἀναδασμὸς, ἀπ’ εἶνι κι καλός, δὲ λέου, ἀλλὰ τἄφκιασι ὅλα ἴσιουμα. Πάει ὅλ’ ἰκείν’ ἡ ὄμουρφ’ ἡ κουρώνα, ἀπ’ εἶχι τοὺ Μκρόβαλτου. Θὰ μπουροῦσι νὰ ἰξιρηθῆ ὅλους αὐτὸς ἡ τόπους κι νὰ μείν’ ἀπείραγους ἀντίκρυτα ἀπ’ τοὺ χουργιό. Θὰ μπουροῦσαν νὰ εἶνι κοινουτικὰ ὅλα αὐτάϊα σὰν κοινουτικὸς πάρκους κι νὰ τοὺν χιρουμέστι ὅλ’... Ἀλλὰ πάει, ἔσουσι, δὲ γιατρέβιτι ἡ πιθαμένους...
Πῶς τς ἔκουψάμι, ἀ ρα χουργιανοί, τόσου τρανιὲς καστανιὲς κι καρυές! Ἀμ ἰκεῖνα τὰ καραγάτσια!
Πᾶν’ οἱ καστανιὲς! Πᾶν οἱ καρυές!
Πᾶν’ οἱ κυδουνιές, οἱ μπδιές, τὰ καραγάτσια!
Οἱ λυγαριὲς π’ μουσκουμύρζαν! Οἱ κρανιὲς ἀπ’ ἔφκιανάμι καμνιὰ καλὴ ρόκα τς μάννις μας! Πᾶν’ τὰ παλιὰ τ’ ἀμπέλια!
Ἦρθι ἡ ἔρμους ἡ πουλιτισμὸς κι στοὺ χουργιό μας!
Ἰτότις ὅμους, τοὺ 1960τόσου, ἦταν οὐμουρφότιρα!!!
Δὲν συμφουνᾶτι;
Από το βιβλίο του αρχιμανδρίτου π. Νικηφόρου Μανάδη
"ΜΙΚΡΟΒΑΛΤΟΥ ΠΕΡΙΛΕΙΠΟΜΕΝΑ…"