Στις 26 Ιανουαρίου, στη ημερίδα της ΑΡ.ΣΥ. για την ενέργεια στην Κοζάνη, είχα την ευκαιρία να τεκμηριώσω για ποιους λόγους η αψυχολόγητα βίαιη απολιγνιτοποίηση είναι ένα έγκλημα εκ προμελέτης, σε βάρος όχι μόνο της περιοχής μας, αλλά ολόκληρης της χώρας.
Η ημερίδα βιντεοσκοπήθηκε, όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να δουν τις τοποθετήσεις στο διαδίκτυο [1].
Το 1992-93 η τότε κυβέρνηση του πατέρα Μητσοτάκη προκάλεσε ισχυρό κοινωνικό σοκ στη Δυτική Μακεδονία, κλείνοντας ΑΕΒΑΛ, ΜΑΒΕ και ΕΛΣΙ.
Ευτυχώς το 1994-95 υπήρχε η ΔΕΗ, απορρόφησε αρκετούς απολυμένους και βοήθησε να διατηρηθεί η κοινωνική συνοχή, ενώ η αποκατάσταση των σεισμοπλήκτων του 1995 έφερε πρόσθετα κονδύλια στην οικοδομική δραστηριότητα, που έχει μεγάλη πολλαπλασιαστική επιρροή στην οικονομία. Τώρα η κυβέρνηση του γιού Μητσοτάκη ολοκληρώνει βίαια την αποβιομηχάνιση της περιοχής, την ώρα που μόνο στα ήδη ανοικτά ορυχεία της περιοχής, χωρίς να χρειαζόμαστε νέα, υπάρχουν πάνω από 900 εκατομμύρια τόνοι απολήψιμου λιγνίτη [2], που χωρίς νέα ορυχεία ή νέες μονάδες αρκούν για ομαλή απολιγνιτοποίηση λίγο μετά το χρονικό ορόσημο που έχει θέσει η Γερμανία. Ενδιάμεσα, υπό φυσιολογικές συνθήκες, θα έχουμε βγάλει το φυσικό αέριο που υπάρχει σε τεράστιες ποσότητες νότια της Κρήτης και θα μπορούμε ως χώρα ν‘ αντικαταστήσουμε τον εγχώριο λιγνίτη με εγχώριο και όχι εισαγόμενο φυσικό αέριο. Μέχρι τότε θα μπορούσαμε π.χ. να βάλουμε φωτοβολταϊκά στις στέγες στα Μη Διασυνδεμένα Νησιά, για να μειώσουμε τις εισαγωγές πετρελαίου, ξοδεύοντας συνάλλαγμα που δεν έχουμε. Αλλά κάτι τέτοιο κανείς δεν το συζητά, προέχει η εξυπηρέτηση αλλότριων συμφερόντων …
Η προχθεσινή επίσκεψη του κυβερνητικού κλιμακίου στην Πτολεμαΐδα απλά επιβεβαίωσε το γνωστό πως «ο εγκληματίας επιστρέφει πάντα στον τόπο του εγκλήματος». Οι 4 βουλευτές της ΝΔ και ο Περιφερειάρχης μάταια εναγωνίως περίμεναν ν’ ακούσουν κάτι που να μπορούν να «πουλήσουν» στην περιοχή, υπερασπιζόμενοι την «καρέκλα» και το κόμμα, όχι την περιοχή. Εντελώς χαρακτηριστικό πως απ’ τα «12 μέτρα άμεσης δράσης για τη Δυτική Μακεδονία», που σέρβιρε ο Χατζηδάκης, μόνο στο 11ο ακούστηκαν συγκρατημένα χειροκροτήματα, μάλλον από κάποιους που δεν κατάλαβαν τι χειροκροτούν. Κάθονταν κι οι πέντε κι άκουγαν κακοστημένα παραμύθια.
Το βασικό παραμύθι, που εκτός απ’ το Χατζηδάκη έπαιξαν κι ο Γεωργιάδης κι ο Στάσσης, ήταν το πόσα λεφτά χάνει η «καημένη» η ΔΕΗ απ’ το λιγνίτη για δικαιώματα εκπομπής CO2. Μόνο που φυσικά δεν μας είπαν πως μόνο το 2013 η ΔΕΗ έχασε 250 εκατ. ευρώ επειδή οι ίδιοι την ανάγκασαν να καίει φυσικό αέριο αντί για λιγνίτη. Δισεκατομμύρια ευρώ μας έχει κοστίσει ως καταναλωτές αυτή η πολυετής πρακτική. Ούτε μας είπαν πως το 2014 η δική τους κυβέρνηση συμφώνησε σε δωρεάν δικαιώματα εκπομπής CO2 για Βουλγαρία & Ρουμανία, αλλά όχι και για Ελλάδα. Κι ας είχαν ήδη υπογράψει τη σύμβαση για την Πτολεμαΐδα 5. Ούτε μας είπαν πόσα εκατομμύρια πληρώνουμε ήδη για εισαγωγή ρεύματος απ’ το λιγνίτη των Σκοπιανών, των Βούλγαρων ακόμα και των Τούρκων, ενώ ο δικός μας λιγνίτης ενοχλεί. Ούτε μας είπαν βεβαίως πως μόνο το 2017 τα οικονομικά αποτελέσματα της ΔΕΗ επιβαρύνθηκαν 522,2 εκατ. ευρώ από τις ρυθμίσεις για ΕΛΑΠΕ, ΝΟΜΕ, τον ειδικό φόρο diesel και το γεγονός πως αναγκάστηκε να κάψει πετρέλαιο, επειδή μειώσαμε το λιγνίτη χωρίς να υπάρχει φυσικό αέριο. Ούτε μας είπαν πόσα δισεκατομμύρια μας κοστίζει η εισαγωγή φυσικού αερίου για να αντικαταστήσουμε το λιγνίτη. Ούτε πόσα εκατομμύρια θα κοστίσει στη ΔΕΗ η αγορά δικαιωμάτων εκπομπής CO2 για το φυσικό αέριο. Ούτε πόσα δισεκατομμύρια θα πληρώσουμε για τις νέες μονάδες φυσικού αερίου, που πρέπει να τρέξουμε να χτίσουμε κατεπειγόντως για να έχουμε ρεύμα, μια που τα περί ΑΠΕ είναι παραμύθια της Χαλιμάς: 5500MW ΑΠΕ, που ήδη έχουμε, αποδείχθηκε ήδη στην πράξη πως δεν είναι ικανά ν’ αντικαταστήσουν αξιόπιστα ούτε καν μία παλιά λιγνιτική μονάδα των 300MW. Και για ν’ αποσύρουν 3900MW λιγνιτικών μονάδων ετοιμάζουν 4500MW νέων μονάδων φυσικού αερίου, παγιδεύοντας τη χώρα σε ενεργειακή εξάρτηση, σε ακριβό ηλεκτρισμό και συνολικά την οικονομία σε μειωμένη ανταγωνιστικότητα.
Το 2ο παραμύθι του Χατζηδάκη ήταν πως «η διήμερη επίσκεψή του στη Δυτική Μακεδονία έχει ως στόχο τον ειλικρινή και εποικοδομητικό διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες, τους φορείς και τους εργαζόμενους, ώστε να ακούσει τις απόψεις τους σχετικά με την απολιγνιτοποίηση και το μέλλον της περιοχής.» Στην πραγματικότητα μόνο απόψεις δεν ήρθαν ν’ ακούσουν, ήρθαν στα πεταχτά για να πουν πως ήρθαν, να μιλήσουν χωρίς ν’ ακούσουν και να εξαφανιστούν το ταχύτερο. «Διάλογος» με προειλημμένες αποφάσεις και πεντάλεπτες τοποθετήσεις σε σφραγισμένα αυτιά θυμίζει κάτι από Βόρεια Κορέα, όχι από ΕΕ στον 21ο αιώνα.
Το 3ο παραμύθι ήταν πως η ΔΕΗ θα ανακοινώσει τη «γρήγορη εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σταθμών συνολικής ισχύος 2GW στη Δυτική Μακεδονία». Μα διαρκώς ο Χατζηδάκης αναφέρεται στη ΔΕΗ ως «επιχείρηση υπό χρεοκοπία» κι έτρεξε ν’ αυξήσει τα τιμολόγια, δίνοντας στους υπόλοιπους παρόχους περιθώριο ν’ αυξήσουν κι αυτοί τα δικά τους, σε βάρος ασφαλώς της κοινωνίας. Πώς λοιπόν μια «επιχείρηση υπό χρεοκοπία» θα κάνει τεράστιες επενδύσεις; Με τι λεφτά; Προφανώς πρόκειται για επενδύσεις άλλων στις εκτάσεις των ορυχείων, γι’ αυτό κι ετοιμάζουν Ειδική Φορολογική Ζώνη. Κι αυτό ακριβώς είναι το 11ο, που κάποιοι χειροκρότησαν. Μόνο που οι εκτάσεις των ορυχείων δεν πρέπει καν να θεωρείται πως ανήκουν στο σύνολό τους στη ΔΕΗ: υπάρχουν εκτάσεις στις οποίες η εκμετάλλευση του λιγνίτη είχε ολοκληρωθεί πριν η κυβέρνηση Σημίτη αλλάξει το ν. 1280/1982 με το ν.2941/2001, δημιουργώντας στην περιοχή μας ένα τεράστιο τσιφλίκι. Οι εκτάσεις αυτές έπρεπε να είχαν επιστραφεί στο Δημόσιο πριν το 2001, όπως όριζε ο τότε νόμος, η παράλειψη εφαρμογής του νόμου δεν μπορεί να παράγει ιδιοκτησία. Και μετά το ν.4273/2014 οι απαλλοτριώσεις γίνονται υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου, άρα και πάλι δεν ανήκουν στη ΔΕΗ. Όμως η ΔΕΗ έχει υποβάλει αιτήσεις για φωτοβολταϊκά στο σύνολο των εκτάσεων των ορυχείων. Γιατί η περιοχή να μην διεκδικήσει νομικά την επιστροφή στο Δημόσιο ενός μεγάλου κομματιού και τη μείωση της έκτασης του μεγαλοτσιφλικιού;
Το 2011 η τότε κυβέρνηση είχε έρθει πανηγυρικά στην Κοζάνη για να εξαγγείλει το «μεγαλύτερο φωτοβολταϊκό έργο στον κόσμο», 200MW, μαζί με εργοστάσιο κατασκευής των πάνελ. Λίγο μετά μας ξεφούρνισαν και το Σχέδιο Ήλιος, με 12.000MW φωτοβολταϊκά, καθώς ο Σόιμπλε αγωνιούσε για τα Γερμανικά εργοστάσια κατασκευής πάνελ, που ακριβώς τότε έκλειναν το ένα πίσω απ’ τα’ άλλο. Τώρα μιλούν για τοποθέτηση 2.205MW χωρίς εργοστάσιο κατασκευής, ουσιαστικά δηλαδή ήρθαν να πανηγυρίσουν τη διατήρηση θέσεων εργασίας στη Γερμανική βιομηχανία.
Το 4ο παραμύθι ήταν πως παρουσιάστηκε ως αναπτυξιακό μέτρο η εθελούσια έξοδος των υπαλλήλων της ΔΕΗ! Μαζί με το προσωπικό που φεύγει χάνεται και η τεχνογνωσία, δεν μπορεί να υποκατασταθεί από εργολάβους κι αυτό μόνο αναπτυξιακό δεν είναι, είναι επιλογή διάλυσης του λιγνιτικού κομματιού της ΔΕΗ προκειμένου να καίμε όλο και περισσότερο φυσικό αέριο.
Το 5ο παραμύθι ήταν πως «η ΔΕΗ θα προχωρήσει με την αναγκαία ταχύτητα την αποκατάσταση των ορυχείων». Εδώ φυσιολογικά έπρεπε να έχουν σηκωθεί όλοι να φύγουν, μη αντέχοντας την κοροϊδία, αλλά η αγωνία για την «καρέκλα» επικράτησε. Πάντως, όπως μάθαμε στην ημερίδα της ΑΡ.ΣΥ., για να γίνει αποκατάσταση πρέπει να υπάρχει εγκεκριμένη τεχνική μελέτη 5 χρόνια νωρίτερα, τέτοια μελέτη φυσικά δεν υπάρχει ούτε κι έχει ξεκινήσει καν να ετοιμάζεται, αλλά οι μονάδες θα κλείσουν άρον-άρον το 2023 και ποιος ενδιαφέρεται για τέτοιες λεπτομέρειες;
Το 6ο παραμύθι ήταν η «απόφαση να μην υπάρξει κανένα απολύτως κενό σε σχέση με την τηλεθέρμανση της περιοχής». Ενώ η περιοχή έχει τηλεθέρμανση απ’ το δικό της λιγνίτη, την υποχρεώνουν να καίει φυσικό αέριο. Άμεσο αποτέλεσμα θα είναι βεβαίως ο διπλασιασμός του κόστους θέρμανσης για τους πολίτες της περιοχής, όσους θα έχουν απομείνει ακόμα εδώ.
Το 7ο παραμύθι εγκυμονεί σαφείς κινδύνους για την περιοχή, καθώς «προσαρμόζεται ο χωροταξικός σχεδιασμός ούτως ώστε να εξυπηρετηθεί η αναπτυξιακή προοπτική της περιοχής». Συνιστώ σε όλους να δουν το Γεωπληροφοριακό Χάρτη της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας [3], καθώς τεράστιες εκτάσεις δεσμεύονται για αιολικά και φωτοβολταϊκά. Η πατρίδα μας δεν θα είναι ποτέ πια ίδια. Μαζί με το τέλος του λιγνίτη, η κτηνοτροφική δραστηριότητα θα αντιμετωπίσει πολύ σοβαρή απειλή, μια πρώτη γεύση ήδη πήραμε με τη χωροθέτηση φωτοβολταϊκού έργου Γερμανικής εταιρείας σε επιλέξιμο βοσκότοπο στα Σιδερά. Και οι κτηνοτρόφοι δικαίως ξεσηκώθηκαν. Δεν μπορεί φυσικά να συζητιέται ούτε τουριστική ανάπτυξη σ’ ένα πλήρως βιομηχανοποιημένο τοπίο. Επιπλέον, η εκπομπή υποήχων απ’ τα αιολικά, που θα ζώσουν τα πάντα, θα κάνει το βίο αβίωτο σε ανθρώπους και ζώα. Τα αιολικά που μπήκαν στη Ζωοδόχο Πηγή και στη Γαλατινή είναι απειροελάχιστα μπροστά σ’ αυτά που έρχονται. Συνιστώ σε όλους να δουν την ειδική εκπομπή της Γερμανικής κρατικής τηλεόρασης ZDF το Νοέμβριο 2018 για τους υποήχους απ’ τις ανεμογεννήτριες (οι υπόηχοι είναι ήχοι συχνότητας κάτω των 20Hz, μη ακουστοί αλλά αισθητοί) [4].
Το 8ο παραμύθι εγκυμονεί κι αυτό σαφείς κινδύνους για την περιοχή, καθώς σχεδιάζεται η κατασκευή μονάδας καύσης σκουπιδιών. Ο λιγνίτης κατασυκοφαντήθηκε για χρόνια ως καρκινογόνος, αλλά στην Ελλάδα ο καρκίνος θερίζει πολύ περισσότερο σε Δράμα, Κιλκίς, Καρδίτσα και Γρεβενά, που δεν έχουν λιγνίτη. Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο περισσότερα κρούσματα έχουν χώρες όπως η Δανία, η Ιρλανδία και η Γαλλία, που δεν έχουν λιγνίτη κι όχι η Γερμανία, που έχει τον περισσότερο λιγνίτη στην Ευρώπη. Τώρα που οι καμινάδες απ’ την καύση σκουπιδιών θα βγάζουν τις διαπιστωμένα καρκινογόνες διοξίνες, θα μας λένε πως πρόκειται για κολόνια; Και θα το δεχτούμε ως περιοχή;
Τα υπόλοιπα παραμύθια δείχνουν και θράσος, καθώς εμφανίζεται ως χάρη στην περιοχή η μη περικοπή ήδη θεσμοθετημένων πόρων! Δεν θα μας κόψουν το μειωμένο τιμολόγιο ρεύματος, όταν τα Μη Διασυνδεμένα Νησιά και ιδίως η Κρήτη για δεκαετίες απολαμβάνουν εξαιρετικά μειωμένο τιμολόγιο. Δεν θα μας κλέψουν τα χρήματα του νομοθετημένου τον προηγούμενο αιώνα Τοπικού Πόρου. Και δεν θα μας κόψουν τη χρηματοδότηση από τους πλειστηριασμούς δικαιωμάτων εκπομπών «αερίων του θερμοκηπίου» μέσω του Πράσινου Ταμείου.
Τα πράγματα είναι απλά: αν τους ενδιέφερε το καλό της περιοχής, πρώτα θα δημιουργούσαν κι έπειτα θα κατέστρεφαν, αυτό λέει η κοινή λογική. Τώρα ανήγγειλαν την καταστροφή, χωρίς κανένα σχέδιο για τους κατοίκους. Για τους ξένους όμως το σχέδιο είναι ήδη έτοιμο, είναι η Ελεύθερη Οικονομική Ζώνη που ανακοίνωσαν. Από εμάς απλά χρειάζονται μόνο τα οικόπεδα. Θα τους τα δώσουμε;
Παραπομπές:
[1]: https://kozani.tv/index.php/69425-όλες-οι-τοποθετήσεις-των-εισηγητών-στην-εκδήλωση-της-αρ-συ-για-την-ενέργεια-στην-κοζάνη-videos.html
[4]: https://www.zdf.de/dokumentation/planet-e/infrasound-100.html
Χρήστος Ι. Κολοβός
Δρ Μηχανικός Μεταλλείων – Μεταλλουργός Μηχανικός ΕΜΠ
τ. Διευθυντής Κλάδου Μεταλλευτικών Μελετών & Έργων ΔΕΗ ΑΕ/Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας
Μέλος Περιφερειακής Επιτροπής Διαβούλευσης Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας 2010-2019