Συμπληρώνονται 21 χρόνια ζωής του Τοπικού Πόρου και δυστυχώς η διαχείρισή του εξακολουθεί να γίνεται με λανθασμένο τρόπο (για να χρησιμοποιήσουμε μια ήπια έκφραση). Οι δικαιούχοι δήμοι και η Περιφέρεια δεν θέλουν ή δεν μπορούν να ξεφύγουν από την πεπατημένη.
Από τον κανόνα δεν εξαιρείται και η σημερινή Δημοτική Αρχή της Κοζάνης. Εύκολα μπορεί ο καθένας να εντοπίσει αρκετά παραδείγματα, όπως η χρηματοδότηση πολιτιστικών εκδηλώσεων, εργασιών οδοποιίας κλπ κλπ. Όμως τα παραπάνω δεν συνάδουν με το πνεύμα του Πόρου. Πώς οι υπόλοιποι δήμοι & περιφέρειες της χώρας που δεν έχουν Τοπικό Πόρο καλύπτουν (κουτσά στραβά) ίδιες ανάγκες, ενώ εμείς πρέπει να προστρέχουμε κάθε τόσο στο εύκολο χρήμα του Πόρου;
Υπενθυμίζουμε ότι αυτές τις επικρίσεις διατύπωνε προεκλογικά και η Δημοτική Κίνηση τονίζοντας ότι «ο Πόρος εκφυλίστηκε σε εργαλείο μικροπολιτικής», ότι «σκορπίζεται σε μικροέργα & δράσεις», ότι «πρέπει τα 2/3 να επενδυθούν στη μεταλιγνιτική περίοδο» ότι «η διαχείρισή του είναι χαλαρή και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί εικονικοί», ότι «η νέα ΥΑ του ΥΠΕΚΑ Δ5−ΗΛ/Β/ Φ.5.179/οικ.2284/ 06.02.2013 δεν λύνει αυτά τα προβλήματα». (βλ. Ανακοινώσεις εδώ 19-7-2011 κι εδώ5-11-2012)
Πού είναι σήμερα αυτές οι διακηρύξεις; Δεν θα πούμε ότι παραπέμφθηκαν στις καλένδες, αλλά ούτε θα παραβλέψουμε ότι κόλλησαν απελπιστικά. Ελαφρυντικά υπάρχουν ; Βεβαίως. Οι δήμοι την περίοδο τις κρίσης παίρνουν πολύ λιγότερα λεφτά σε σχέση με πριν, ενώ φορτώνονται κάθε τόσο με νέες αρμοδιότητες χωρίς αντίστοιχη μεταφορά πόρων. Κάνουν αμάν να βρουν έξτρα κονδύλια για να βουλώσουν μερικές από τις τρύπες της πιεστικής καθημερινότητας. Για αυτό και ηχεί παράταιρα η κριτική που ασκούν σήμερα οι προηγούμενοι τοπικοί άρχοντες, οι οποίοι παρότι απολάμβαναν μεγαλύτερη κρατική χρηματοδότηση έβαζαν χέρι κάθε τόσο και στο ταμείο του Πόρου για «τρέχουσες ανάγκες». Στο σπίτι του κρεμασμένου δεν μιλάμε για σχοινί .. (σσ. Υπενθυμίζουμε ότι η παρατεταμένη διασπάθιση του Πόρου είχε αναγκάσει την Οικολογική Κίνηση να προσφύγει το 2000 στον εισαγγελέα, χωρίς καμιά συμπαράσταση από φορείς & κόμματα).
Το αν βέβαια «δεν δικαιούνται δια να ομιλούν» οι προηγούμενοι δεν αναιρεί το γεγονός του συνεχιζόμενου και σήμερα εκτροχιασμού του Πόρου από Περιφέρεια και δήμους. Η απόδοση ευθυνών αναγκαία, αλλά δεν παράγει λύσεις. Γι’ αυτό και θα προχωρήσουμε στο «δια ταύτα»:
Τι μέλλει γενέσθαι ? Προφανώς δεν αρκούν οι προθέσεις ή το αναμφισβήτητο «ηθικό πλεονέκτημα» των τωρινών. Το είδαμε στην πράξη. Οι αντιστάσεις εξασθενούν από τους «πειρασμούς» που παράγει ένα χαλαρό θεσμικό πλαίσιο με πολλά παράθυρα. Κι αυτό ακριβώς είναι που πρέπει να αλλάξουμε ριζικά : το ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΡΟΥ. Οι συνθήκες έχουν ωριμάσει, η πραγματικότητα έχει αλλάξει εκ βάθρων, ενώ οι κατά καιρούς διορθωτικές κινήσεις δεν είχαν αποτέλεσμα. Τι περιμένουμε ;
Απαιτείται ΝΕΑ ΥΠΟΥΡΓΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ, προσαρμοσμένη στη μετά το λιγνίτη εποχή, προσανατολισμός και ΔΕΣΜΕΥΣΗ του Πόρου για έργα μακράς πνοής, οριστικό κλείσιμο κάθε παράθυρου που επιτρέπει διασπάθιση και τέλος σφιχτή και διάφανη διαχείριση. Πιο συγκεκριμένα:
- Κύρια στόχευση του Πόρου (κατά 50-70 % ) η μεταλιγντική περίοδος. Μεγάλα έργα, με βιώσιμες θέσεις εργασίας, που προϋποθέτουν την ΑΜΕΣΗ εκπόνηση ενός 20ετούς αναπτυξιακού σχεδίου πράσινης μετάβασης μετά από διεθνή διαγωνισμό (μάλλιασε η γλώσσα μας να το λέμε..). Ένταξη των έργων του Πόρου σε μακρόπνοη στρατηγική, αντί της σημερινής συγκόλλησης ασύνδετων μικροέργων. Δυνατότητα απορρόφησής του Πόρου εντός τουλάχιστον 10 ετών (αντί 5 σήμερα), ώστε να μην ακυρώνονται έργα ζωτικά που χρειάζονται μακρά περίοδο ωρίμανσης λόγω γραφειοκρατικών «κολλημάτων» (π.χ ιδιοκτησιακό καθεστώς εδαφών ΔΕΗ). Μόνο έτσι θα σταματήσει η πρεμούρα της γρήγορης «απορροφητικότητας» των κονδυλίων και θα κοπεί το σλόγκαν «έργα να ‘ναι κι ό,τι να’ναι για να μη χάσουμε τα λεφτά»
- Σχολαστικός καθορισμός του είδους των επιλέξιμων ΕΡΓΩΝ, καθώς και ονομαστικός αποκλεισμός των δράσεων, επιδοτήσεων κλπ που πρέπει ΟΛΕΣ να απαγορευτούν δια ροπάλου. Όταν το περιεχόμενο ενός χρηματοδοτικού εργαλείου είναι επακριβώς καθορισμένο, τότε κόβονται και οι ορέξεις για παρασπονδίες, καθώς και οι «παράπλευρες» απώλειες σε ανούσιες ή επικαλυπτόμενες μελέτες. Ειδικά γι’ αυτές πρέπει να υπάρχει όρος: ούτε φράγκο σε μελέτες που δεν καταλήγουν σε έργα.
- Ακριβής καθορισμός των δικαιούχων. Πρέπει να αποκλειστούν σύλλογοι, σωματεία και ΝΠΙΔ, καθώς και οι μη ενεργειακοί δήμοι.
- Αυστηρό πλαίσιο για χρηματοδότηση ερευνών. Δεν μπορεί κάθε απλή μελέτη ή «έκθεση ιδεών» να βαφτίζεται έρευνα και να διανέμονται τα ερευνητικά κονδύλια ως «μέρισμα» στους .. μετόχους (Πανεπιστήμια, ΤΕΙ, Ινστιτούτα κ.α), ανάλογα με το ποιον «μπάρμπα» έχει ο καθένας. Να έχει αποφασιστικό ρόλο το νεοσύστατο Περιφ. Συμβούλιο Έρευνας σ’ αυτή την ιστορία και να αποδείξει την ανεξαρτησία του από τους αιρετούς και τα ΑΕΙ.
- Διαχείριση του Πόρου. Προφανώς πρέπει να αλλάξει το τωρινό καθεστώς με τις αμφιλεγόμενες επιτροπές παρακολούθησης και ελέγχου, όπου «Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει» και όπου ποτέ δεν είδαμε μια αξιολόγηση της σχέσης κόστους – οφέλους. Ένα αρνητικό παράδειγμα είναι η παράκαμψη της νομοθεσίας περί δημοσίων έργων μέσω του Πόρου και οι απευθείας αναθέσεις, ακόμη και σε ΝΠΙΔ. Απαιτείται μια πιο τεχνοκρατική και «απρόσωπη» διαχείριση με ΑΔΙΑΒΛΗΤΟΥΣ μηχανισμούς εποπτείας, ώστενα σπάσουν τα «κονέ» που δημιούργησε ο πολύχρονος συγχρωτισμός των ίδιων δομών /φορέων & προσώπων.
- Επιλογή τεχνικού Συμβούλου με διαγωνισμό. Μέχρι τώρα ο ρόλος αυτός ανήκε προνομιακά στην ΑΝΚΟ (στην πρώτη περίοδο μάλιστα με φουσκωμένη αμοιβή), γεγονός που λειτούργησε και θετικά και αρνητικά. Ήταν μεν το περιβάλλον τεχνικής βοήθειας πιο «οικείο» στην Αυτοδιοίκηση, αλλά ευάλωτο στις κάθε είδους πιέσεις των αιρετών. Διαγωνισμός λοιπόν για να επιλεγεί ο καλύτερος και οικονομικότερος τεχνικός Σύμβουλος. Προφανώς θα συμμετάσχει και η ΑΝΚΟ, αλλά δεν είναι η μόνη που έχει εμπειρία σε μεγάλα προγράμματα. Το μοναστήρι να ‘ναι καλά..
Φυσικά παραμένουν στην ατζέντα οι παλιές προτάσεις της Οικολογικής (σσ. και της Δημοτικής) Κίνησης για την καθιέρωση ποσόστωσης 1/3 σε έργα περιβάλλοντος & ποιότητας ζωής, την κατάργηση του 1% για έξοδα του Δικτύου ενεργειακών δήμων (περίπου 200.000 / έτος) κλπ. Το αίτημα για τριπλασιασμό του Πόρου δεν διαγράφεται, αλλά υποστέλλεται για την ώρα, μιας και η ΔΕΗ είναι σήμερα με τρύπιες τσέπες («Κάθε πράμα στον καιρό του..»). Προτιμότερο είναι να διασφαλιστεί ότι θα πληρώνουν Πόρο και οι αγοραστές των μονάδων της ΔΕΗ και ωριμότερο να διεκδικηθεί η διάθεση δημοσίων εσόδων από τα δικαιώματα εκπομπών CO2 για την αναζωογόνηση των λιγνιτικών περιοχών και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Να αγωνιστούμε δηλ. και για το εθνικό «Ταμείο δίκαιης μετάβασης», μιας και το αντίστοιχο ευρωπαϊκό έχει βαλτώσει. (Αντί να οδυρόμαστε για τη ΔΕΗ που βγαίνει στο σφυρί και να απειλούμε με άσφαιρα «μολών λαβέ», καλύτερα να βάλουμε εφικτούς στόχους και χειροπιαστά αντισταθμιστικά οφέλη).
Ας ξεκινήσει λοιπόν ένας δημόσιος οργανωμένος διάλογος με ορίζοντα το πολύ ένα τετράμηνο, ο οποίος θα καταλήξει σε ένα σχέδιο θεσμικής αναμόρφωσης του Τοπικού Πόρου. Ποιος θα πάρει την πρωτοβουλία ; Όποιος από τους τοπικούς άρχοντες θεωρεί ότι είναι πιο κοντά σε αυτή τη λογική. Ο δήμαρχος Κοζάνης «γαλουχήθηκε» με αυτές τις απόψεις. Περιμένουμε λοιπόν να κάνει το πρώτο βήμα.
ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΚΟΖΑΝΗΣ 14-12-2017