Άρθρα π. Νικηφόρου

1. Ὁ ἅγιος ἀββᾶς Ἀντώνιος κάποτε καθήμενος στὴν ἔρημο ἔπεσε σὲ ἀκηδία καὶ ζάλη λογισμῶν. Εἶπε τότε στὸν Θεό.

Κύριε, θέλω νὰ σωθῶ καὶ δὲν μ' ἀφήνουν οἱ λογισμοί. Τὶ νὰ πράξω στὴν θλῖψι ποὺ διέρχομαι; Πῶς νὰ σωθῶ;

Βγαίνοντας γιὰ λίγο ἔξω ἀπὸ τὸ κελλί του βλέπει κάποιον ποὺ τοῦ ὅμοιαζε ἀκριβῶς. Αὐτὸς καθόταν κι ἐργαζόταν. Ὕστερα σηκωνόταν ἀπὸ τὸ διακόνημα καὶ προσευχόταν. Πάλι ὅμως καθόταν καὶ ἔπλεκε τὸ ἐργόχειρό του. Ὕστερα πάλι σηκωνόταν γιὰ προσευχή.

Ἦταν ἄγγελος Κυρίου ποὺ στάλθηκε γιὰ διόρθωσι καὶ ἀσφάλεια τοῦ Ἀντωνίου. Ἄκουσε τότε τὸν ἄγγελο νὰ λέγη.

- Ἔτσι νὰ πράττης καὶ θὰ σωθῆς.

Ὁ Ἀντώνιος ἀκούγοντας τοῦτον τὸν λόγο χάρηκε καὶ τονώθηκε πολύ.

Ἔτσι λοιπὸν ἔπραττε, προσευχόταν, ἐργαζόταν, καὶ βάδιζε τὸν δρόμο τῆς σωτηρίας.

Ἀποφθέγματα Γερόντων ἀββᾶ Ἀντωνίου ΕΠΕ 1,42,1

2. Ρώτησαν οἱ ἀδελφοὶ τὸν ἀββᾶ Ἀρσένιο. Πάτερ, ποιὰ ἀρετὴ μέσα στὸν πνευματικὸ ἀγῶνα ἔχει τὸν περισσότερο κόπο;

Κι αὐτὸς τοὺς ἀπάντησε.

Συγχωρᾶτε με. Νομίζω πὼς δὲν ὑπάρχει βαρύτερος κόπος ἀπὸ τὴν προσευχή. Διότι κάθε φορὰ ποὺ θέλει ὁ ἄνθρωπος νὰ προσευχηθῆ, ἀμέσως οἱ ἐχθροὶ προσπαθοῦν νὰ τὸν ἐμποδίσουν. Αὐτοὶ γνωρίζουν καλά, ὅτι μὲ τίποτε ἄλλο δὲν πολεμοῦνται περισσότερο, ὅσο μὲ τὴν προσευχὴ πρὸς τὸν Θεό.

Σὲ ὅ,τιδήποτε πνευματικὸ ἂν ἀσκηθῆ ὁ ἄνθρωπος ὑπομένοντας σ' αὐτό, ἀναπαύεται. Ἡ προσευχὴ ὅμως ἀπαιτῆ κόπο μέχρι τὴν τελευταία μας ἀναπνοή.

Ἀποφθέγματα Γερόντων ἀββᾶ Ἀρσενίου ΕΠΕ 1,108,9

3. Εἶπεν ὁ ἀββᾶς Ἰωάννης. Μοιάζω μὲ ἄνθρωπο καθισμένο κάτω ἀπὸ ἕνα μεγάλο δένδρο, ὁ ὁποῖος παρατηρεῖ νἄρχονται ἐναντίον του πολλὰ θηρία καὶ ἑρπετά. Μόλις ἀντιληφθῆ ὅτι δὲν μπορεῖ νὰ τὰ βγάλη πέρα μαζί τους, τότε σκαρφαλώνει στὸ δένδρο καὶ σώζεται.

Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ στὸν πνευματικό μου ἀγῶνα. Κάθομαι στὸ κελλί μου καὶ παρατηρῶ τοὺς πονηροὺς λογισμοὺς ποὺ ἐπιτίθενται ἐναντίον μου. Ὅταν ἰδῶ ὅτι δὲν ἀντέχω στὸν πόλεμό τους, τότε καταφεύγω πρὸς τὸν Θεὸ μὲ τὴν προσευχὴ καὶ ἔτσι σώζομαι ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς.

Ἀποφθέγματα Γερόντων ἀββᾶ Ἰωάννου Κολοβοῦ ΕΠΕ 1,300,12

 

4. Ὁ ἀββᾶς Μακάριος ἐπισκεπτόταν ἐπὶ τέσσερις μῆνες καθημερινὰ κάποιον ἀδελφό. Οὔτε μιὰ φορὰ ὅμως δὲν τὸν βρῆκε νὰ μὴν προσεύχεται.

Εἶπε τότε μὲ θαυμασμὸ ὁ Μακάριος: Νά, ἕνας ἐπίγειος ἄγγελος!

Ἀποφθέγματα Γερόντων ἀββᾶ Μακαρίου τοῦ Πολιτικοῦ ΕΠΕ 1,488,2

 

5. Εἶπεν ὁ ἀββᾶς Νεῖλος.

- Ὅσα κάμνεις σὰν ἐκδίκησι ἐναντίον ἀδελφοῦ ποὺ σὲ ἀδίκησε, ὅλα αὐτὰ θὰ ταράξουν τὴν καρδιά σου κατὰ τὴν ὥρα τῆς προσευχῆς.

- Ἡ προσευχὴ εἶναι βλάστημα τῆς πραότητος καὶ τῆς ἀοργησίας.

- Ἡ προσευχὴ εἶναι ἀλεξικέραυνο κατὰ τῆς λύπης καὶ τῆς ἀθυμίας.

- Πώλησε τὰ ὑπάρχοντά σου καὶ μοίρασέ τα στοὺς φτωχούς. Λάβε τὸν Σταυρὸ καὶ ἀπαρνήσου τὸν ἑαυτό σου, γιὰ νὰ μπορέσης νὰ προσευχηθῆς ἀπερίσπαστα.

- Ὅ,τιδήποτε ὑπομείνεις μὲ πολλὴν σκέψι, θὰ συναντήσης τὴν καρποφορία του κατὰ τὴν προσευχή.

- Ἐὰν ἐπιθυμῆς νὰ προσεύχεσαι ὅπως πρέπει, φρόντισε νὰ μὴ λυπήσης καμμιὰ ψυχή. Διαφορετικά, τρέχεις μάταια.

- Νὰ μὴ θέλης νὰ γίνονται οἱ ὑποθέσεις σου σύμφωνα μὲ τὸ σκεπτικό σου, ἀλλὰ ὅπως ἀρέσει στὸν Θεό. Ἔτσι θὰ εἶσαι ἀτάραχος καὶ εὐχάριστος κατὰ τὴν προσευχή σου.

Ἀποφθέγματα Γερόντων ἀββᾶ Νείλου ΕΠΕ 1,490-492, 1-7

 

6. Μέρα καὶ νύχτα νὰ μὴ λείπη ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὸ στόμα σου. Ἔργο σου ἰσόβιο ἂς εἶναι ἡ μελέτη τῶν θείων Γραφῶν. Νὰ διαβάζης τὸ Ψαλτήριο καὶ νὰ ἀποστηθίζης τοὺς Ψαλμούς. Ἀνατέλλοντας ὁ ἥλιος νὰ σὲ βλέπη μὲ τὸ βιβλίο ἀνοιχτὸ στὰ χέρια. Μετὰ τὴν 3η ὥρα νὰ κάνης σύναξι, διότι αὐτὴν τὴν ὥρα στερεώθηκε ὁ Σταυρός.

Τὴν 6η ὥρα νὰ κάνης προσευχὴ μὲ Ψαλμούς, δάκρυα καὶ δεήσεις, διότι αὐτὴν τὴν ὥρα ἐσταυρώθη ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ.

Τὴν 9η ὥρα πάλι μὲ ὕμνους, δοξολογίες καὶ δάκρυα νὰ ἐξομολογῆσαι τὰ παραπτώματά σου καὶ νὰ ἱκετεύης τὸν Θεό, διότι κατ' αὐτὴν τὴν ὥρα ὁ Κύριος παρέδωσε τὸ πνεῦμα του ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ.

Μετὰ τὴν σύναξι τῆς 9ης ὥρας νὰ γευματίζης εὐχαριστώντας τὸν Θεὸ μὲ τὰ ἑξῆς λόγια:

Εὐλογητὸς ὁ Θεός, ὁ ἐλεῶν καὶ τρέφων ἡμᾶς ἐκ νεότητος ἡμῶν, «ὁ διδοὺς τροφὴν πάσῃ σαρκί» πλήρωσον χαρᾶς καὶ εὐφροσύνης τὰς καρδίας ἡμῶν, ἵνα πάντοτε πᾶσαν αὐτάρκειαν ἔχοντες περισσεύωμεν εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, μεθ' οὗ σοι πρέπει δόξα, κράτος τιμὴ καὶ προσκύνησις σὺν τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων, ἀμήν.

Μ. Ἀθανασίου, Περὶ Παρθενίας 12 ΕΠΕ 11,190,4-23

 

7. Πρέπει λοιπὸν ἐμεῖς, ἀφοῦ λάβουμε ὑπ' ὄψιν τὴν δεινότητα τοῦ ἐχθροῦ μας, νὰ φυλαχθοῦμε ἀπὸ τὶς πλεκτάνες του. Λέγει στὴ Γραφή, «αὐτὸς τριγυρίζει ἀναζητώντας ποιὸν θὰ καταπιῆ» (Α’ Πέτρου 5,8). «Καὶ οἱ τροφές του εἶναι διαλεχτές» (Ἀββακοὺμ 1,16). Πρέπει πάντα νὰ εἴμαστε σὲ ἐγρήγορσι. Διότι μᾶς πολεμεῖ ἐξωτερικά, ἀλλὰ προσπαθεῖ νὰ μᾶς δαμάση καὶ μὲ τοὺς ἐσωτερικοὺς λογισμούς. Μάλιστα ὁ ἐσωτερικὸς πόλεμος εἶναι βαρύτερος. Μᾶς ἐπιτίθεται ἀόρατα, νύχτα καὶ μέρα.

Πῶς πρέπει νὰ πολεμήσουμε σὲ τοῦτον τὸν πόλεμο; Εἶναι ὁλοφάνερο ὅτι χρειαζόμαστε ἐπίπονη ἄσκησι καὶ καθαρὴ προσευχή.

Μ. Ἀθανασίου, Βίος καὶ πολιτεία Συγκλητικῆς 28-29 ΕΠΕ 11,276

8. Εἶναι ἀνάγκη νὰ καθαρίζουμε τὸ σπίτι τῆς ψυχῆς μας συνεχῶς καὶ νὰ παρατηροῦμε μήπως κάποιο ἀπὸ τὰ ψυχοφθόρα ζωΰφια εἰσῆλθε κρυφὰ στὰ ταμεῖα τῆς ψυχῆς μας. Ἐπὶ πλέον νὰ θυμιάζουμε τὴν ψυχή μας μὲ τὸ ἅγιο θυμίαμα τῆς προσευχῆς.

Τὰ δηλητηριώδη ἑρπετὰ τὰ διώχνουν τὰ σκληρὰ φάρμακα. Τὸν ῥυπαρὸ λογισμὸ τὸν καθαρίζει ἡ προσευχὴ μαζὶ μὲ τὴ νηστεία.

Μ. Ἀθανασίου Βίος καὶ πολιτεία Συγκλητικῆς 80 ΕΠΕ 11,326,2-7

 

9. Μὲ βεβαιότητα λέγω, ὅπως καὶ ἅγιος Παῦλος, «ὅτι εἴμαστε ναὸς Θεοῦ» (Α’ Κορινθίους 3,16).

Ἂς θυμιάσουμε τὸν Θεὸ μὲ τὸ θυμίαμα τῆς ἐφαρμογῆς τοῦ θελήματός του μὲ τὴν καθαρὴ καὶ καρδιακὴ προσευχή. Αὐτὴ βέβαια εἶναι ἀδύνατον νὰ τὴν ἀποκτήσουμε μὲ τὴ συμμετοχή μας σὲ συνεχεῖς κοσμικὲς κινήσεις.

Μὲ τὴν καθαρὴ προσευχὴ θὰ ἐπισκιάση τὴν ψυχὴ ἡ νεφέλη τῆς δόξας του καὶ θὰ τὴν φωτίση βαθιὰ τὸ φῶς τῆς μεγαλωσύνης του. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο θὰ γεμίσουν χαρὰ καὶ εὐφροσύνη ὅσοι κατοικοῦν στὸν οἶκο τοῦ Θεοῦ. Ἀντίθετα οἱ ἀναιδεῖς καὶ ἀναίσχυντοι θὰ διωχθοῦν μὲ τὴν φλόγα τοῦ ἁγίου Πνεύματος.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8α 114,3

 

10. Τὸ στόμα τοῦ ἀδίκου φράσσεται κατὰ τὴν προσευχή. Διότι ἡ φωνὴ τῆς συνειδήσεως κατηγορεῖ τὸν ἔνοχο καὶ τὸν καθιστᾶ ἀπαρρησίαστο. Ἡ ἀγαθὴ καρδιὰ ὅμως κατεβάζη δάκρυα μὲ χαρὰ κατὰ τὴν προσευχή.

Γιὰ ὅσους νεκρώθηκε ὁ κόσμος, αὐτοὶ ὑπομένουν τὶς δοκιμασίες μὲ χαρά. Γιὰ ὅσους ὅμως ζῆ ὁ κόσμος, αὐτοὶ δὲν ἀντέχουν νὰ ὑπομείνουν τὴν ἀδικία. Αὐτοί, ἂν νικηθοῦν ἀπὸ τὴν κενοδοξία, ὀργίζονται καὶ ταράσσονται κινούμενοι χωρὶς λογική. Ἢ καταστρέφονται ἀπὸ τὴν ἀπόγνωσι.

Πόσο δύσκολα κατορθώνεται αὐτὴ ἡ ἀρετή, ἀλλὰ καὶ πόση δόξα βρίσκει κοντὰ στὸν Θεό!

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8α 170,31

 

         11. Ὁ λογισμός σου λοιπὸν ἀρχίζει νὰ καθαρεύη. Ἀρχίζει νὰ ἀποσύρεται ὁ μετεωρισμὸς ἀπὸ τὸ νοῦ καὶ νὰ δίνη τόπο κατὰ τὴν ὥρα τῆς προσευχῆς.

Ποιὸ ἄλλο πάθος ταράσσει τὴν διάνοια καθὼς ἑτοιμάζεσαι νὰ προσευχηθῆς; Αἰσθάνεσαι μέσα σου, ὅτι ἡ δύναμι τῆς ἡσυχίας ἦλθε στὴν ψυχή σου μὲ καλωσύνη, μὲ γαλήνη καὶ εἰρήνη; Αὐτὰ συνηθίζει, παρὰ τὸ ἔθος, νὰ τὰ γεννᾶ μέσα στὴ διάνοια.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8α 202-204

 

12. Ὅταν πλησιάσης ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ μὲ τὴν προσευχή, τότε νὰ γίνης ἐλάχιστος σὰν μυρμήγκι μὲ τὸν λογισμό σου. Νὰ γίνης σὰν ἕνα τιποτένιο ἑρπετὸ τῆς γῆς. Νὰ γίνης μηδαμινὸς σὰν τὴ βδέλλα καὶ σὰν ἕνα παιδάκι ποὺ ψελλίζει ἐλάχιστες λέξεις.

Μπροστὰ στὸν Θεὸ νὰ μὴν πῆς τίποτε ποὺ νὰ δείχνη γνῶσι, ἀλλὰ πλησίασε καὶ περπάτα κοντά του μὲ φρόνημα νηπίου, γιὰ νὰ ἀξιωθῆς τῆς πατρικῆς φροντίδος του. Εἶναι ἡ ἴδια ἡ φροντίδα ποὺ δείχνουν οἱ πατέρες στὰ ἀνήλικα παιδιά τους. Εἶναι γραμμένο στὴ Γραφή, «ὁ φυλάσσων τὰ νήπια Κύριος» (Ψαλμὸς 114,6). Πλησιάζει ὁ πνευματικὰ νήπιος ἄνθρωπος τὸ φίδι καὶ τὸ κρατεῖ ἀπὸ τὸν λαιμὸ καὶ αὐτὸ δὲν τὸν βλάπτει.

Ὁ νήπιος λοιπὸν ὅλον τὸν χειμῶνα τὸν περνάει ἐλαφρὰ ντυμένος, τὴν ὥρα ποὺ οἱ ἄλλοι εἶναι ντυμένοι καὶ σκεπασμένοι, καὶ τὸ κρῦο περνάει σὲ ὅλα τὰ μέλη του. Ἐνῶ δὲ κάθεται γυμνὸς μέσα στὴν παγωνιά, στὸ κρῦο καὶ στὴν πάχνη, δὲν κρυολογεῖ. Αὐτὸ συμβαίνει διότι τὸ σῶμα τῆς ἁπλότητός του εἶναι σκεπασμένο μὲ ἄλλο ἀόρατο ἔνδυμα ἀπὸ τὴν μυστικὴ ἐκείνη φροντίδα, ἡ ὁποία διαφυλάσσει τὰ εὐπαθῆ μέλη του, γιὰ νὰ μὴν τὰ προσεγγίση ὅποιαδήποτε βλάβη.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8α,284-286

 

13. Ὅταν κάποιος ἀντιληφθῆ ὅτι εἶναι φτωχὸς ἀπὸ θεία βοήθεια τότε κάμνει πολλὴ προσευχή. Ὅσο πληθαίνει ἡ προσευχή, τόσο ταπεινώνεται καὶ ἡ καρδιά. Κανένας ποὺ προσεύχεται καὶ ζητάει ἀπὸ τὸν Θεό, δὲν ὑπάρχει περίπτωσι νὰ μὴν ταπεινωθῆ. «Καρδιὰ συντριμμένη καὶ πολυταπεινωμένη δὲν τὴν ἐξουδενώνει ὁ Θεός» (Ψαλμὸς 50,19).

Βεβαίως μέχρι ποὺ δὲν ταπεινώνεται ἡ καρδιά, δὲν μπορεῖ νὰ ἀποφύγη τὸν μετεωρισμό. Διότι ἡ ταπείνωσι εἶναι ποὺ συμμαζεύει τὴν καρδιά. Ὅταν ὅμως φθάση στὴν ταπείνωσι ὁ ἄνθρωπος, τότε αὐτόματα τὸν περικυκλώνει τὸ ἔλεος. Τότε αἰσθάνεται καὶ ἡ καρδιὰ τὴν θεία βοήθεια. Ἀντιλαμβάνεται, δηλαδή, μιὰ δύναμι σίγουρη νὰ κινῆται μέσα της.

Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀντιληφθῆ τὴν θεία βοήθεια, ὅτι εἶναι δίπλα του καὶ τὸν βοηθεῖ, τότε ἡ καρδιὰ ἀμέσως γεμίζει ἀπὸ πίστι καὶ ἔχει τὴν ἑξῆς σαφῆ ἐπίγνωσι: Ὅτι ἡ προσευχὴ εἶναι καταφύγιο βοηθείας. Εἶναι πηγὴ σωτηρίας καὶ θησαυρὸς βεβαιότητος. Εἶναι λιμάνι ὅπου γλυτώνουμε ἀπὸ τὶς τρικυμίες καὶ φῶς, ὅταν περπατοῦμε στὸ σκοτάδι. Εἶναι στήριγμα γιὰ τοὺς ἀσθενεῖς καὶ σκέπη στὸν καιρὸ τῶν πειρασμῶν. Εἶναι βοήθεια ὅταν ἡ νόσος καλπάζη καὶ λυτρωτικὴ ἀσπίδα στὴν ὥρα τῆς μάχης. Τέλος εἶναι ἀκονισμένο βέλος ἐναντίον τῶν ἐχθρῶν. Μὲ ἕνα λόγο μποροῦμε νὰ ποῦμε, ὅτι ὅλα αὐτὰ τὰ ἀγαθὰ γίνονται δικά μας μὲ τὴν προσευχή.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8α,328,2

 

14. Ἀπὸ δῶ καὶ πέρα ἀπολαμβάνει τὴν προσευχὴ τῆς πίστεως. Ἡ δὲ καρδιά του εἶναι ὁλόλαμπρη μὲ τὴν βεβαιότητα. Δὲν πισωγυρίζει στὴν προηγούμενη πύρωσι καὶ δὲν παραμένει στὰ λόγια τοῦ στόματος. Ὅταν κατανοήση αὐτὰ τὰ πνευματικά, τότε ἀποκτᾶ τὴν προσευχὴ μέσα στὴν ψυχὴ σὰν θησαυρό.

Ἐξ αἰτίας τῆς μεγάλης χαρᾶς ἡ προσευχὴ μεταλλάσσεται καὶ γίνεται εὐχαριστία. Εἶπε κάποιος σοφὸς ποὺ ἔδωσε τὸν ὁρισμὸ ὅλων τῶν πραγμάτων, ὅτι ἡ προσευχὴ εἶναι χαρὰ ποὺ ἀναπέμπει εὐχαριστία.

Ὡς προσευχὴ ἐδῶ ὑπαινίσσεται αὐτὴν ποὺ γίνεται μὲ γνῶσι τοῦ Θεοῦ. Δηλαδὴ αὐτὴν ποὺ ἀποστέλλει ὁ Θεός. Στὴν κατάστασι αὐτὴ ὁ ἄνθρωπος δὲν προσεύχεται μὲ κόπο καὶ μόχθο, ὅπως γίνεται προτοῦ ἔλθη σὲ αἴσθησι τῆς χάριτος. Ἀλλὰ προσεύχεται μὲ χαρούμενη καρδιὰ καὶ ἀναβλύζει ἀσταμάτητα μὲ σιωπηλὸ θαυμασμὸ τὶς εὐχαριστίες.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8α, 330,3

 

15. Ὅλα τὰ πνευματικὰ ἀγαθὰ γεννιοῦνται μέσα στὸν ἄνθρωπο, ὅταν συνειδητοποιήση τὴν πνευματική του ἀτέλεια. Ἐξ αἰτίας δὲ τῆς πολλῆς ἐπιθυμίας του νὰ λάβη βοήθεια, προσεγγίζει στὸν Θεὸ ἐπιμένοντας στὴν προσευχή.

Ὅσο ὅμως πλησιάζη στὸν Θεὸ μὲ τὴν διάθεσί του, τόσο τὸν προσεγγίζει καὶ ὁ Θεὸς δίνοντάς του χαρίσματα. Ὁ Θεὸς δὲν ἀφαιρεῖ τὴν χάρι του διότι ὁ ἄνθρωπος ἔφθασε σὲ πολλὴ ταπείνωσι. Ἔγινε σὰν τὴν χήρα, ποὺ ἔκραζε συνεχῶς στὸν κριτή, γιὰ νὰ ἀποδώση τὸ δίκιο της μὲ τὸν ἐχθρό της.

Γιαὐτὸ ὁ οἰκτίρμων κρατεῖ ποσοστὸ χάριτος, γιὰ νὰ γίνη ἡ μείωσι αὐτὴ αἰτία προσεγγίσεως στὸν Θεό. Ἐξ αἰτίας δὲ τῆς ἀνάγκης αὐτῆς παραμένει ὁ ἄνθρωπος κοντὰ στὸν Θεό, ἀπὸ ὅπου ἀναβλύζει ἡ πνευματικὴ ὠφέλεια.

Μερικὰ ἀπὸ τὰ αἰτήματα παραχωροῦνται τάχιστα. Αὐτὰ εἶναι τὰ ἀπαραίτητα, χωρὶς τὰ ὁποῖα δὲν ὑπάρχει σωτηρία. Ἄλλα ὅμως δὲν δίνονται. Μερικοὺς πειρασμοὺς τοὺς παραμερίζει καὶ διώχνει τὴν πύρωσι τοῦ ἐχθροῦ. Σὲ ἄλλους πάλι παραχωρεῖ τὴν ἐνέργεια, γιὰ νὰ γίνη ἡ δράσι τους αἰτία νὰ προσεγγίση ὁ ἄνθρωπος στὸν Θεό, ἀλλὰ καὶ νὰ παιδευθῆ καὶ νὰ ἀποκτήση ἐμπειρία τῶν πειρασμῶν.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8α,332,6

 

16. Γιαὐτὸν τὸ λόγο ὁ Κύριος ἐπιτρέπει στοὺς ἁγίους αἰτίες ταπεινώσεως καὶ συντριμμοῦ καρδίας μὲ τὴν ἐπίπονη προσευχή, ὥστε, ὅσοι τὸν ἀγαποῦν, νὰ τὸν πλησιάζουν μὲ ταπείνωσι.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8α,334,9

 

17. Ἀγάπα τὸν κόπο τῆς ἀγρυπνίας, γιὰ νὰ ἰδῆς τὴν παρηγορία νὰ πλησιάζη στὴν ψυχή σου.

Ἀπόκτησε καθαρότητα στὰ ἔργα σου, γιὰ νὰ λαμπρυνθῆ ἡ ψυχή σου μὲ τὴν προσευχή σου, καὶ μὲ τὴν μνήμη τοῦ θανάτου νὰ πληθύνη ἡ χαρὰ στὴν διάνοιά σου.

Φυλάξου στὰ μικρά, γιὰ νὰ μὴν πέσης στὰ μεγάλα.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8α,356,6

 

18. Ἂν θέλης νὰ ἐπιδοθῆ ἡ ψυχή σου στὸν κόπο τῆς προσευχῆς, ποὺ καθαρίζει τὸν νοῦ, ὅπως καὶ στὴν ἀσχολία στὴν ἐπαγρύπνησι κατὰ τὴν νύκτα, γιὰ νὰ ἀποκτήσης φωτεινὴ διάνοια, ἀπομάκρυνε τὸν ἑαυτό σου ἀπὸ τὸ κοσμικὸ φρόνημα καὶ ξέκοψέ τον ἀπὸ τὶς πολλὲς συναντήσεις.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8α,370,18

           

          19. Ὅταν στέκεσαι γιὰ προσευχή, τότε ἀντὶ γιὰ ὅλα τὰ κοσμικά, ποὺ εἶδες καὶ ἄκουσες κάποτε, βρίσκεσαι στὴν μελέτη τῶν θείων Γραφῶν, ποὺ ἤδη διάβασες. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο θὰ ξεπλύνης τὴν μνήμη τῶν κοσμικῶν. Ἔτσι φθάνει ὁ νοῦς στὴν καθαρότητα.

Εἶναι γραμμένο καὶ τοῦτο. Ὅτι ἡ ψυχὴ βοηθεῖται ἀπὸ τὴν ἀνάγνωσι, ὅταν σταθῆ σὲ προσευχή. Καὶ πάλι ἀπὸ τὴν προσευχὴ φωτίζεται γιὰ τὴν ἀνάγνωσι.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8α,372,19

 

20. Ἐὰν ἔχης περισσότερα ἀπὸ ὅσα χρειάζεσαι, γιὰ νὰ περάσης τὴν ἡμέρα σου, μοίρασέ τα στοὺς φτωχούς. Ἐν συνεχείᾳ πρόσελθε μὲ παρρησία στὴν προσευχή. Δηλαδὴ νὰ συνομιλήσης σὰν παιδὶ μὲ τὸν πατέρα του.

Τίποτε δὲν μπορεῖ νὰ προσεγγίση τὴν καρδιά μας στὸν Θεό, ὅσο ἡ ἐλεημοσύνη. Ὅπως πάλι καὶ τίποτε ἄλλο δὲν γαληνεύει τὸν νοῦ μας περισσότερο ἀπὸ τὴν ἐλεημοσύνη.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8α,374,21

21. Λέγεται γιὰ κάποιον ἀπὸ τοὺς παλαιοὺς πατέρες μας, ὅτι ἐπὶ σαράντα ὁλόκληρα χρόνια εἶχε μονάχα ἕνα λόγο γιὰ προσευχή του. Ἔλεγε λοιπόν, «Ἐγὼ ὡς ἄνθρωπος ἁμάρτησα, ἐσὺ ὅμως ὡς Θεὸς συγχῶρα με». Τὸν ἄκουγαν οἱ πατέρες νὰ ἐπαναλαμβάνη αὐτὸν τὸν λόγο μὲ πόνο. Ἔκλαιγε καὶ δὲν ἡσύχαζε. Συνεχῶς, νύχτα καὶ μέρα, αὐτὴν ἦταν ἡ προσευχή του.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,22,6

22. Μαζὶ μὲ τὴν νυκτερινή σου προσευχή, ἂν συνέχιζες τὴν καλλιέργεια τῆς ἡμέρας καὶ τὴν θέρμη τῆς καρδιακῆς συντροφιᾶς, καὶ ἀνάμεσα σαὐτὰ δὲν ἄφηνες κενό, τότε σὲ λίγο διάστημα θὰ ἔπεφτες σὰν τὸν Ἰωάννη στὸ στῆθος τοῦ Ἰησοῦ.

Ἀπὸ αὐτὸ ὅμως γίνεται φανερὸ ὅτι περνᾶς τὸν καιρό σου χωρὶς πρόγραμμα καὶ δὲν γνωρίζεις γιὰ ποιὸν λόγο ἐπαγρυπνεῖς.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,30,4,11

23. Γίνε συμμέτοχος μαὐτοὺς ποὺ ἔχουν πόνους πνευματικούς, μὲ τὴν προσευχὴ καὶ τὸν ἐσωτερικό σου πόνο. Ἔτσι θὰ ἀνοιχτῆ ἐνώπιόν σου πηγὴ ἐλέους γιὰ τὰ αἰτήματά σου.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,44,14

24. Τὸ πνευματικὸ σκοτάδι στὸν νοῦ, (ὅταν ἀρχίση πλέον νὰ διαφαίνεται σαφῶς στὴν ψυχή), ξεκινᾶ ἀπὸ τὴν ὀκνηρία γιὰ προσευχή.

Δὲν ὑπάρχει ἄλλος δρόμος γιὰ τὴν πλάνη τῆς ψυχῆς, ἂν δὲν ξεπέση ἀπὸ τὴν προσευχή. Ὅταν δηλαδὴ χάση τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, τότε εὔκολα πέφτει στὰ χέρια τῶν ἀντιπάλων της.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,46,16

25. Κάθε προσευχὴ ποὺ γίνεται, εἶναι ἢ δέησι ἢ αἴτησι ἢ εὐχαριστία ἢ δοξολογία...

Ὅπως ἀπὸ μυριάδες ἀνθρώπων μόλις ἕνας βρίσκεται νὰ ἔχη ἐκπληρώση τὶς ἐντολὲς καὶ τὸν νόμο τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ φθάση τελικῶς στὴν καθαρότητα τῆς ψυχῆς, ἔτσι πάλι ἕνας μέσα στοὺς χίλιους ἀξιώθηκε νὰ φθάση μετὰ ἀπὸ πολλὴν προσοχὴ στὴν καθαρὴ προσευχὴ καὶ νὰ ξεπεράση τοῦτο τὸ ὅριο καὶ νὰ εἰσέλθη μέσα σαὐτὸ τὸ μυστήριο. Δυστυχῶς δὲν ἀξιώθηκαν νὰ πετύχουν πολλοὶ τὴν καθαρὴ προσευχή, ἀλλὰ λίγοι.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,66,10

26. Προσευχὴ εἶναι δέησι, φροντίδα καὶ ἐπιθυμία κάποιου ἀγαθοῦ. Ἢ ἀγώνας γιὰ λύτρωσι ἀπὸ τοὺς παρόντες ἢ τοὺς μελλοντικοὺς πειρασμούς. Ἢ εἶναι ἐπιθυμία κληρονομίας τῶν Πατέρων. Ἢ πάλι εἶναι δέησι μὲ τὴν ὁποία βοηθεῖται ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τὸν Θεό.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,68,11

27. Οἱ ἅγιοι στὴν μέλλουσα ζωὴ δὲν θὰ προσεύχονται. Στὸν καιρὸ δηλαδὴ ποὺ θὰ ἀποπνευματωθῆ ὁ νοῦς των. Θὰ βρίσκονται σὲ διαρκῆ θαυμασμὸ μὲ τὴν δόξα ποὺ θὰ τοὺς εὐφραίνη.

Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ σὲ μᾶς. Ὅταν ἀξιωθῆ ὁ νοῦς μας νὰ αἰσθανθῆ τὴν μέλλουσα μακαριότητα, τότε ξεχνᾶ τὸν ἑαυτό του, ὅλα τὰ γήϊνα καὶ δὲν κινεῖται μὲ ἐπιθυμία πλέον γιὰ τίποτα.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,72,16

28. Μὲ λίγα λόγια, προσευχὴ εἶναι ἡ εὐκαιρία στὴν ὁποία στεκόμαστε μπροστὰ στὴν πύλη τοῦ βασιλιᾶ. Τὸ δὲ αἴτημα τοῦ προσευχομένου καὶ παρακαλοῦντος σαὐτὴν τὴν εὐκαιρία ὅπωσδήποτε πρέπει νὰ πραγματοποιηθῆ. Διότι ποιὰ ἄλλη στιγμὴ εἶναι καταλληλότερη κατὰ τὴν ὁποία ὁ ἄνθρωπος εἶναι εὐτρεπισμένος καὶ σὲ πνευματικὴ ἀναμονή, ὅσο ἡ ὥρα κατὰ τὴν ὁποία προσεύχεται;

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,76,20

29. Βλέπουμε πώς, ὅταν ὁ ἱερέας ἑτοιμασθῆ καὶ σταθῆ γιὰ προσευχὴ ἐξευμενίζοντας τὸν Θεὸ καὶ παρακαλῆ καὶ συμμαζεύη τὸν νοῦ του, τότε ἐπιφοιτᾶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο στὸν ἄρτο καὶ στὸν οἶνο, ποὺ βρίσκονται πάνω στὸ θυσιαστήριο.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,78,21

30. Στὸν Ζαχαρία ἐμφανίσθηκε ὁ ἄγγελος κατὰ τὸν καιρὸ τῆς προσευχῆς καὶ τοῦ εὐαγγελίσθηκε τὴν γέννησι τοῦ Ἰωάννου.

Ὁμοίως καὶ στὸν Πέτρο καθὼς προσευχόταν στὸ δωμάτιο κατὰ τὴν 6η ὥρα ἐμφανίσθηκε ἡ ὀπτασία καὶ τὸν ὁδήγησε στὴν πρόσκλησι τῶν ἐθνῶν μὲ τὸ σεντόνι, ποὺ κατέβηκε ἀπὸ τὸν οὐρανὸ ἔχοντας μέσα του ὅλα τὰ ζῶα.

Τὸ ἴδιο καὶ στὸν Κορνήλιο ποὺ προσευχόταν, ἐμφανίσθηκε ὁ ἄγγελος καὶ εἶπε σαὐτὸν ὅσα ἦταν γραμμένα γιαὐτόν.

Ἔτσι καὶ οἱ ὀπτασίες ποὺ φάνηκαν στοὺς ἁγίους, ὅλες συνέβησαν στὴν ὥρα τῆς προσευχῆς.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,78,22

31. Ποιὰ ἄλλη ὥρα εἶναι ἁγία καὶ ταιριαστὴ στὸν ἁγιασμὸ μὲ τὸν ἐρχομὸ τῶν χαρισμάτων ὅσο εἶναι ἡ ὥρα τῆς προσευχῆς κατὰ τὴν ὁποία ὁ ἄνθρωπος συνομιλεῖ μὲ τὸν Θεό;

Σαὐτὴν λοιπὸν τὴν ὥρα κατὰ τὴν ὁποία γίνονται οἱ ἱκεσίες, οἱ δεήσεις καὶ οἱ συναντήσεις μὲ τὸν Θεὸ ὁ ἄνθρωπος μὲ κόπο συγκεντρώνει ὅλες τὶς κινήσεις τοῦ νοῦ καὶ τὶς ἐνθυμήσεις καὶ σκέφτεται μόνο τὸν Θεό γεμίζοντας τὴν καρδιά του μὲ αὐτὸν μόνο. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο γνωρίζει τὰ ἀκατάληπτα.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,80,23

32. Προσευχὴ εἶναι καθαρότης τοῦ νοῦ,

ἡ ὁποία διακόπτεται μόνο

μὲ τὸν θαυμασμό,

ποὺ προέρχεται

ἀπὸ τὸ Φῶς τῆς Ἁγίας Τριάδος.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,80,23

33. Ἡ ἀδιάκοπη μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς εἶναι τὸ φῶς τῆς ψυχῆς. Αὐτὴ σμιλεύει στὴν ψυχὴ ὠφέλιμες μνῆμες. Πῶς δηλαδὴ νὰ προφυλαχθοῦμε ἀπὸ τὰ πάθη. Μὲ ποιὸν τρόπο νὰ παραμείνουμε στὸν πόθο τοῦ Θεοῦ. Πῶς νὰ μείνουμε στὴν καθαρότητα τῆς προσευχῆς. Ἀλλὰ καὶ πῶς νὰ κατευθύνουμε τὰ βήματά μας στὰ ἴχνη τῶν ἁγίων.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,86,2

34. Ἂς προσευχόμαστε συνεχῶς μὲ τοῦτον

τὸν λόγο στὸν Κύριο:

Χριστέ, ἐσὺ εἶσαι τὸ γέμισμα τῆς ἀληθείας.

Ἂς ἀνατείλη ἡ ἀλήθειά σου στὶς καρδιές μας.

Ἂς γνωρίσουμε νὰ πορευόμαστε στὸ δρόμο σου

σύμφωνα μὲ τὸ θέλημά σου.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,106,9

35. Ὅσον καιρὸ ἔχουν δύναμι τὰ δάχτυλά σου κάμνε σταυρὸ κατὰ τὴν προσευχή σου, προτοῦ νὰ ἔλθη ὁ θάνατός σου.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,116,21

36. Ὅποιος αἰσθάνθηκε τὶς ἁμαρτίες του,

εἶναι ἀνώτερος ἀπὸ ἐκεῖνον,

ποὺ ἀνασταίνει νεκροὺς μὲ τὴν προσευχή του.

Ὅποιος στενάζει μία ὥρα γιὰ τὴν ψυχή του

εἶναι καλλίτερος ἀπὸ ἐκεῖνον,

ποὺ ὠφελεῖ ὅλον τὸν κόσμο

μὲ τὴν ἐξωτερική του ἐμφάνισι.

Ὅποιος ἀξιώθηκε νὰ ἰδῆ τὸν ἑαυτό του,

εἶναι καλλίτερος ἀπὸ ἐκεῖνον

ποὺ ἀξιώθηκε νὰ ἰδῆ ἀγγέλους.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,118-120,25

37. Ἡ προσευχὴ χρειάζεται καὶ ἄσκησι,

ὥστε μὲ τὸ μάκρος τοῦ χρόνου σαὐτὴν

νὰ σοφισθῆ ἡ διάνοια.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,128,4

38. Εὐχή.

Κύριε, γέμισε τὴν καρδιά μου μὲ αἰώνια ζωή.

Αἰώνια ζωὴ εἶναι ἡ παρηγοριὰ τοῦ Θεοῦ.

Ὅποιος βρῆκε τὴν παρηγοριὰ τοῦ Θεοῦ,

θεωρεῖ περιττὴ τὴν κοσμική.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,154,9-10

39. Κύριε,

ἀξίωσέ με νὰ νεκρωθῶ πραγματικὰ

στὴ σχέσι μου μὲ τὰ ἐπίγεια.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,158,17

40. Κύριε,

εἶσαι ἡ πηγὴ κάθε βοηθείας.

Εἶσαι δυνατός.

Μπορεῖς νὰ στηρίξης σαὐτὸν τὸν καιρό,

ποὺ εἶναι καιρὸς μαρτυρίου.

Νὰ στηρίξης τὶς ψυχὲς ποὺ νυμφεύθηκαν μὲ χαρὰ

μὲ σένα τὸν οὐράνιο Νυμφίο

καὶ ἔδωσαν μὲ σύνεσι καὶ εἰλικρίνεια, καὶ ὄχι πονηρά,

ὑποσχέσεις ἁγιότητος.

Γιαὐτὸ δώρησε σαὐτὲς δύναμι,

ὥστε νὰ γκρεμίζουν ὀχυρωμένα τείχη

καὶ κάθε ἐμπόδιο ποὺ σηκώνει κεφάλι

ἐναντίον τῆς ἀληθείας.

Μὲ τέτοιον ἀγῶνα

νὰ μὴν ἀστοχήσουν στὸν σκοπό τους

ἐξ αἰτίας τῆς βίας ποὺ ἀσκεῖ πάνω τους

ἡ ἀνυπόφορη καὶ ἀβάσταχτη ἐποχή τους.

Σαὐτὴν τὴν ἐποχή τους

ἀγωνίζονται αἱματηρά.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,186,5

41. Τὰ πάθη ξερριζώνονται

καὶ φυγαδεύονται

μὲ τὴν ἀδιάλειπτη προσευχὴ πρὸς τὸν Θεό.

Αὐτὸ εἶναι τὸ ξῖφος

ποὺ τὰ σκοτώνει.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,194,2

42. Σύμφωνα μὲ τὴ ζωή σου

νὰ εἶναι καὶ ἡ προσευχή σου.

Κάποιος ποὺ εἶναι συνδεδεμένος μὲ τὰ γήϊνα

δὲν μπορεῖ νὰ ζητῆ τὰ ἐπουράνια.

Εἶναι ἀταίριαστο σὲ κάποιον ποὺ ἀσχολεῖται μὲ τὰ κοσμικὰ

νὰ ζητῆ τὰ θεῖα.

Ἡ ἐπιθυμία τοῦ ἀνθρώπου ἀποδεικνύεται ἀπὸ τὰ ἔργα του.

Γιὰ τὰ πράγματα ποὺ φροντίζεις,

γιαὐτὰ ἀγωνίσου καὶ στὴν προσευχή σου.

Ὅποιος θέλει τὰ μεγάλα,

δὲν ἀσχολεῖται μὲ τὰ ψεύτικα.

Ἅγιε, μὲ ἐλέγχεις.

Πονῶ καὶ Δακρύζω. αρνιμα.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,220,9

43. Προσεύχου,

νὰ μὴν εἰσέλθης σὲ πειρασμούς,

ποὺ προσβάλλουν τὴν πίστι.

Προσεύχου,

νὰ μὴν εἰσέλθης στοὺς πειρασμοὺς τῆς οἰήσεως,

ποὺ ἑδρεύουν στὸν νοῦ σου,

μαζὶ μὲ τὸν δαίμονα τῆς βλασφημίας

καὶ τῆς ὑπερηφανίας.

Προσεύχου, νὰ μὴν εἰσέλθης,

κατὰ παραχώρησι Θεοῦ,

σὲ φανερὸ πειρασμὸ τοῦ διαβόλου

γιὰ τοὺς κακοὺς λογισμοὺς ποὺ σκέφτηκες

καὶ γιαὐτὸ ἔγινε ἡ παραχώρησι.

Προσεύχου, νὰ μὴν ἀπομακρυνθῆ ἀπὸ σένα

ὁ ἄγγελος τῆς σωφροσύνης σου,

γιὰ νὰ μὴν πολεμηθῆς

ἀπὸ τὸν καυστικὸ πόλεμο τῆς σαρκὸς

καὶ χωρισθῆς ἀπὸ αὐτόν.

Προσεύχου, νὰ μὴν εἰσέλθης

σὲ πειρασμὸ ἔριδος ἐναντίον κάποιου

ἢ σὲ πειρασμὸ διψυχίας καὶ ἀμφιβολίας.

Μὲ τοὺς πειρασμοὺς αὐτοὺς

ἡ ψυχὴ μπαίνει σὲ μεγάλον κόπο.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,224-226,13

44. Προσεύχου, νὰ μὴν εἰσέλθης στὸν φοβερὸ πειρασμὸ τοῦ διαβόλου, ἐξ αἰτίας τῆς ἀλαζονείας σου. Ἀλλὰ νὰ πέσης σὲ πειρασμό, ἐπειδὴ σὲ ἀγαπᾶ ὁ Θεός. Ὥστε ἡ δύναμί του νὰ ἔλθη συνεργός σου καὶ μὲ σένα νὰ νικήση τοὺς ἐχθρούς του.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,226,15

45. Κύριε, μὴ μᾶς βάζεις σὲ τέτοιους πειρασμούς,

ἀφοῦ γνωρίζης τὴν ἀσθένειά μας.

Διότι ἀπὸ αὐτοὺς καὶ τὴν ταλαιπώρια τους

μόλις καὶ μετὰ βίας νικοῦν οἱ δυνατοὶ καὶ οἱ δόκιμοι.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,310,5

46. Κύριε, σὺ εἶσαι ὁ δυνατός.

Δικός σου εἶναι ὁ ἀγώνας.

Πολέμα τὸν ἐχθρὸ καὶ νίκα τον

γιὰ χάρι μας.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,312,7

47. «Οἱ ὀφθαλμοὶ τοῦ Κυρίου βλέπουν τοὺς ταπεινούς, καὶ ἡ ἀκοή του ἀκούει τὴν δέησί τους» (Ψαλμὸς 33,15). Ἡ προσευχὴ τοῦ ταπεινοῦ μοιάζει μὲ τὸ στόμα ποὺ φωνάζει μέσα στὴν ἀκοή. Ὅταν εἶσαι ἤρεμος τότε φώναξε μὲ τὰ ἀγαθὰ ἔργα τῆς ταπεινώσεώς σου· Κύριε Θεέ μου, φώτισε τὸ σκότος μου.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,350,26

48. Προσευχὴ ἀμετεώριστη εἶναι αὐτὴ ποὺ γεμίζει τὴν ψυχὴ μὲ ὁλοφάνερη αἴσθησι τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸ εἶναι ἡ κατοίκησι τοῦ Θεοῦ μέσα μας. Ἔχουμε δηλαδὴ μὲ τὴν μνήμη ἐγκατεστημένο τὸν Θεὸ ἐντός μας. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο γινόμαστε ναὸς Θεοῦ. Αὐτὸ εἶναι ἡ φροντίδα καὶ ἡ συντετριμμένη καρδία, ὡς προετοιμασία γιὰ τὴν ἀνάπαυσί του στὴν ὕπαρξί μας.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,388,30

49. Δόξα στὴν ἄμετρη χάρι σου, Κύριε.

Νά, Κύριε, τὰ κύματα τῆς χάριτός σου

ἔκλεισαν τὸ στόμα μου.

Δὲν μπορῶ νὰ ἀρθρώσω οὔτε ἕνα εὐχαριστῶ.

Μὲ τὶ στόμα νὰ σὲ δοξολογήσω,

βασιλιᾶ ἀγαθέ, διότι ἀγαπᾶς τὴ ζωή μας;

Δόξα σὲ σένα γιὰ τοὺς δυὸ κόσμους,

ποὺ δημιούργησες,

γιὰ ἀπόλαυσι δική μας.

Ἐσὺ μᾶς ὁδηγεῖς ἀνάμεσα σὲ ὅλα, ὅσα δημιούργησες.

Γιὰ νὰ γνωρίσουμε τὴν δόξα σου

ἀπὸ τώρα καὶ ἕως τὸν αἰῶνα. Ἀμήν.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8β,406,13

50. Νὰ εὔχεσαι στὸν Θεὸ νὰ σοῦ χαρίση νὰ αἰσθανθῆς τὴν λαχτάρα καὶ τὸν πόθο τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ὅταν ἔλθη σὲ σένα ἡ αἴσθησι αὐτὴ καὶ ὁ πόθος τοῦ ἁγίου Πνεύματος, τότε πλησιάζεις νὰ ξεκοπῆς ἀπὸ τὸν κόσμο καὶ ὁ κόσμος νὰ ἀπομακρυνθῆ ἀπὸ σένα.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8γ,62,5

51. Προσευχὴ εἶναι ἡ νέκρωσι τῶν σκέψεων τοῦ θελήματος τῆς σαρκικῆς ζωῆς. Αὐτὸς ποὺ προσεύχεται, ὅπως πρέπει, εἶναι ἴσος μὲ αὐτὸν ποὺ νεκρώθηκε γιὰ τὸν κόσμο. Αὐτὸ εἶναι τὸ νὰ ἀρνηθῆ κάποιος τὸν ἑαυτό του. Δηλαδὴ τὸ νὰ ἐπιμένη μὲ καρτερία στὴν προσευχή. Ἄρα λοιπὸν ἡ ἀγάπη μας πρὸς τὸν Θεὸ βρίσκεται στὴν ἄρνησι τῆς ψυχῆς μας.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8γ,68,15

52. Μὴ νομίσης ὅτι μπορεῖ νὰ ἔχη παρρησία στὴν προσευχὴ ὁ ἄνθρωπος ποὺ εἶναι προσκολλημένος στὴν ὕλη. Ψυχὴ φιλάργυρη δὲν ἔχει σοφία. Ὁ ἐλεήμων ὅμως σοφίζεται ἀπὸ τὸ ἅγιον Πνεῦμα. Ὅπως τὸ λάδι τρέφει τὴ φλόγα τοῦ λυχναριοῦ, γιὰ νὰ φωτίζη, ἔτσι ἡ ἐλεημοσύνη τρέφει τὴν γνῶσι τῆς ψυχῆς.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8γ,120-122,52

53. Προσευχὴ εἶναι ἀπαλλαγὴ καὶ διάλειμμα τοῦ νοῦ ἀπὸ ὅλα τὰ ἐπίγεια καὶ καρδιὰ ποὺ ἔστρεψε τελείως τὴν ὅρασί της στὸν πόθο τῆς ἐλπίδος τῶν μελλόντων ἀγαθῶν.

Ὅποιος ὅμως εἶναι ξεκομμένος ἀπὸ τὰ πνευματικά, ὁμοιάζει μὲ αὐτὸν ποὺ σπέρνει στὸ χωράφι του σπόρο ἀνακατεμένο μὲ ζιζάνια, ἢ σὰν τὸν ἄλλο ποὺ βάζει στὸν ἴδιο ζυγὸ τὸ βόδι μὲ τὸ γαϊδούρι.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8γ,174,8

54. Ὁ ταπεινὸς τολμᾶ νὰ προσευχηθῆ

μέχρι τοῦ σημείου ποὺ νὰ λέγη,

«Κύριε, ἂς γίνη σὲ μένα κατὰ τὸ θέλημά σου».

Κι ἐμεῖς ἂς λέμε τὸ ἴδιο γιὰ μᾶς. Ἀμήν.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8γ,192,30

55. Ἔγραψε κάποιος ἅγιος:

Ὅποιος δὲν θεωρεῖ τὸν ἑαυτό του ἁμαρτωλὸ

ἐνώπιον Κυρίου,

ἡ προσευχή του δὲν εἶναι εὐπρόσδεκτη.

Ἰσαὰκ Σύρου ΕΠΕ 8γ,374,38

56. Διὰ τοῦτο ὁ ἐπουράνιος βασιλιᾶς παρεχώρησε νὰ μᾶς πολεμοῦν οἱ δαίμονες, γιὰ νὰ μὴν ξεχνοῦμε τὶς εὐεργεσίες του. Διότι ὅταν εἴμαστε σὲ ἄνεσι πολλὲς φορὲς οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους δὲν προσευχόμαστε καθόλου. Ἂν δὲ προσευχόμαστε, δὲν προσευχόμαστε μὲ ζῆλο, ἀλλὰ ὁ νοῦς διασκορπίζεται. Τότε ἐνώπιον Κυρίου εἶναι σὰν νὰ μὴν προσευχόμαστε.

Ὅσοι προσεύχονται στὸν Κύριο μὲ τὰ χείλη, ἐνῶ ἡ καρδιά τους σκέφτεται τὸν κόσμο, πῶς θὰ εἰσακουσθοῦν;

Ὅταν ὅμως ἔχουμε θλίψεις, τότε προσευχόμαστε νηφάλια. Πολλὲς φορὲς δὲ ἐνῶ τὰ χείλη μας δὲν κινοῦνται, προσευχόμαστε μὲ τὴν διάνοιά μας πρὸς τὸν Θεό. Τὸν ἀτενίζουμε μὲ τὰ μάτια τῆς καρδιᾶς καὶ μιλοῦμε μαζί του μὲ τοὺς στεναγμούς.

Ἰωάννου Μόσχου,

Πνευματικὸς Λειμὼν ΕΠΕ 2,490,Θ

57. Ἐμεῖς, ἀδελφοί, ἂς μιμηθοῦμε τοὺς στρατιῶτες τοῦ φθαρτοῦ βασιλιᾶ καὶ ἂς πολεμήσουμε πρόθυμα. Ἢ μᾶλλον ἂς μιμηθοῦμε τοὺς Τρεῖς Παῖδες. Νὰ κατανικήσουμε μὲ τὴν ἁγνότητα τὸ καμίνι τῶν παθῶν. Τοὺς ἄνθρακες τῶν πειρασμῶν νὰ τοὺς σβύσουμε μὲ τὴν προσευχή. Καὶ νὰ καταντροπιάσουμε τὸν νοητὸ Ναβουχοδονόσορ, δηλαδὴ τὸν διάβολο.

Ἰωάννου Μόσχου,

Πνευματικὸς Λειμὼν ΕΠΕ 2,490, Θ

58. Ἂν δὲν κοιμούμαστε πνευματικά, θὰ μπορέσουμε νὰ στήσουμε μεγάλες καὶ σκληρὲς παγίδες, δόκανα καὶ καρτέρια ἐναντίον τοῦ διαβόλου. Διότι ἡ προσευχή, ὁ Ψαλμός, ἡ ἀγρυπνία, ἡ ταπεινοφροσύνη, ἡ διακονία πρὸς τοὺς πλησίον, ἡ ἐλεημοσύνη, ἡ εὐχαριστία, ἡ ἀνάγνωσι τοῦ θείου λόγου, γίνονται γιὰ τὸν πονηρὸ καρτέρι, παγίδα, τάφρος, βασανιστήριο, θηλειὰ καὶ δόκανα.

Ἰωάννου Καρπαθίου,

Κεφάλαια Παρακλητικὰ ΕΠΕ 9,422

59. Ὅταν ὁ θεσπέσιος Δαυΐδ ἔφθασε στὰ γεράματα, τότε εὐχαρίστησε τὸν Θεὸ ποὺ τὸν ἐξέλεξε καὶ εἶπε πρὸς τὸ τέλος τῆς εὐλογίας του ὅτι «τώρα βρῆκε τὴν δύναμι τῆς καρδιᾶς ὁ δοῦλος σου, γιὰ νὰ μπορέση νὰ σοῦ ἀπευθύνη αὐτὴν τὴν προσευχή» (Β’ Βασιλειῶν 7,27).

Αὐτὸ εἰπώθηκε, γιὰ νὰ μάθουμε ἐμεῖς ὅτι χρειαζόμαστε πολὺν κόπο καὶ χρόνο στὶς προσευχές μας. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο μόλις θὰ καταφέρουμε νὰ ἡσυχάση ἡ διάνοιά μας. Θὰ βροῦμε δηλαδὴ ἕναν ἄλλο οὐρανὸ στὴν καρδιά μας, ὅπου θὰ κατοικῆ ὁ Χριστός. Εἶναι αὐτὸ ποὺ λέγει ὁ Ἀπόστολος, «ἢ ἀγνοεῖτε ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς κατοικεῖ μέσα σας;» (Β’ Κορινθίους 13,5).

Ἰωάννου Καρπαθίου,

Κεφάλαια Πραρακλητικὰ ΕΠΕ 9,422-424

60. Ὅπως ἔξω στὴν κοινωνία ὑπάρχουν τραπεζίτες, ὑφανταί, κυνηγοί, πολεμισταί, τεχνίτες, σκέψου ὅτι τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ στὸν ἐσωτερικό μας κόσμο.

Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ στοὺς λογισμούς μας. Ὑπάρχουν σαλτιμπάγκοι, μάγοι, πειραταί, βρωμιάρηδες, φονευταί, καὶ ὅλα τὰ ἄλλα. Αὐτοὺς πρέπει νὰ τοὺς ἀποκλείουμε γρήγορα μὲ τὸν εὐσεβῆ λογισμὸ καὶ τὴν προσευχή. Κατ' ἐξοχὴν τοὺς βρώμικους λογισμούς, γιὰ νὰ μὴ βρωμίσουν τὸν ἅγιο τόπο καὶ βεβηλώσουν τὸν ἄνθρωπο τοῦ Θεοῦ.

Ἰωάννου Καρπαθίου,

Κεφάλαια Παρακλητικὰ ΕΠΕ 9,426

61. Ὅσοι πειράζονται ἀπὸ τὶς ἡδονές, τοὺς θυμούς, τὴ φιλοδοξία καὶ τὰ ὑπόλοιπα, γιαὐτοὺς λέγεται, ὅτι καίγονται τὴν ἡμέρα ἀπὸ τὸν ἥλιο καὶ τὴν νύχτα ἀπὸ τὴν σελήνη (Ψαλμὸς 120,6).

Νὰ προσεύχεσαι λοιπόν, ὥστε νὰ σκεπασθῆς ἀπὸ τὴ δροσοβόλο νεφέλη τοῦ Θεοῦ, γιὰ νὰ γλυτώσης τὴν πύρωσι τῶν παθῶν.

Ἰωάννου Καρπαθίου,

Κεφάλαια Παρακλητικὰ ΕΠΕ 9,430

62. Ὅπως ἡ φωτιὰ καθιστᾶ τὸ πυρωμένο σίδηρο ἄπιαστο, ἔτσι καὶ οἱ πυκνὲς προσευχὲς καθιστοῦν τὸ νοῦ μας πολὺ δυνατὸ στὸν πόλεμο κατὰ τῶν ἐχθρῶν.

Γιαὐτὸ οἱ ἐχθροὶ προσπαθοῦν μὲ ὅλες τὶς δυνάμεις τους νὰ δημιουργήσουν μέσα μας ὀκνηρία γιὰ ἐπιμονὴ στὴν προσευχή. Γίνεται δὲ αὐτὴ ἡ προσπάθεια διότι γνωρίζουν, ὅτι ἡ προσευχή εἶναι ἐχθρός τους καὶ ὑπέρμαχος δικός μας.

Ἰωάννου Καρπαθίου,

Κεφάλαια Παρακλητικὰ ΕΠΕ 9,446

63. Μακάριος εἶναι, ὅποιος φάει καὶ πιεῖ ἀχόρταγα προσευχὲς καὶ ψαλμοὺς νύχτα καὶ μέρα. Αὐτὸς θὰ δυναμώση τὸν ἑαυτό του μὲ τὴν ἀνάγνωσι τῆς ἐνδόξου Γραφῆς.

Ἡ τροφὴ αὐτοῦ τοῦ εἴδους τελικὰ θὰ πληρώση τὴν ψυχὴ μὲ ἄμετρη εὐφροσύνη στὴν μέλλουσα ζωή.

Ἰωάννου Καρπαθίου,

Κεφάλαια Παρακλητικὰ ΕΠΕ 9,454

64. Ὅταν τελικὰ κατανοήσης ὅτι ὁ Ἀμοῤῥαῖος εἶναι μέσα σου δυνατὸς σὰν βελανιδιά, (Ἀμὼς 2,9) τότε νὰ προσευχηθῆς στὸν Κύριο ἐκτενῶς, ὥστε νὰ ἐπέμβη ἄνωθεν καὶ νὰ ξηράνη τὸν καρπό. Δηλαδὴ τὴν πρακτικὴ ἁμαρτία καὶ τὶς ρίζες ἀπὸ κάτω, δηλαδὴ τοὺς ἀκαθάρτους λογισμούς. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο νὰ ἐκδιώξη ὁ Κύριος τὸν Ἀμοῤῥαῖο ἀπὸ τὴν ζωή σου.

Ἰωάννου Καρπαθίου,

Κεφάλαια Παρακλητικὰ ΕΠΕ 9,464-466

65. Ἐνθυμούμενος τὰ παραπτώματά σου, μὴ σταματᾶς νὰ χτυπᾶς μὲ τὴν προσευχὴ τὸ στῆθος σου. Μὲ τὰ χτυπήματα αὐτὰ θὰ σμιλεύσης τὴν πωρωμένη καρδιά σου. Μὲ τὴν ἐργασία αὐτὴ θὰ βρῆς τὸ τελωνικὸ χρυσάφι καὶ θὰ χαρῆς πολὺ γιὰ τὸν κρυφὸ πλοῦτο ποὺ ἀνεκάλυψες.

Ἰωάννου Καρπαθίου,

Κεφάλαια Παρακλητικὰ ΕΠΕ 9,468

66. Στὸ θυσιαστήριο τῆς ψυχῆς σου

ἂς καίη συνεχῶς ἡ φωτιὰ τῶν προσευχῶν σου,

πρὸς τὸν Θεό,

καὶ τῆς ἁγίας μελέτης

τῶν λόγων τοῦ ἁγίου Πνεύματος.

Ἰωάννου Καρπαθίου,

Κεφάλαια Παρακλητικὰ ΕΠΕ 9,468

67. Ἀγάπα τὴν συνεχῆ προσευχή,

γιὰ νὰ φωτισθῆ ἡ καρδιά σου.

ἀββᾶ Ἡσαΐα ΕΠΕ 12,50

Περὶ τῆς χαρᾶς τῆς γενομένης τῇ ψυχῇ

68. Ὅταν προσευχόμαστε συνεχῶς,

καταστρέφουμε τὴν αἰχμαλωσία τοῦ λογισμοῦ μας.

Ἡ ἀμέλεια ὅμως εἶναι ἡ μάννα τῆς λήθης.

ἀββᾶ Ἡσαΐα, Περὶ τῆς χαρᾶς τῆς γενομένης τῇ ψυχῇ ΕΠΕ 12,60

69. Εἶπε ὁ ἀββᾶς Ζωσιμᾶς.

Ὅ,τι καὶ ἂν συμβῆ στὸν ταπεινό, καταφεύγει στὴν προσευχή, καὶ ὅλους τοὺς θεωρεῖ εὐεργέτες του.

Ἐμεῖς ὅμως ποὺ ξεφύγαμε ἀπὸ τὸν δρόμο τῆς ἀλήθειας καὶ τὶς συμβουλὲς τῶν ἁγίων, προσπαθοῦμε νὰ ἀνοίξουμε δρόμο δικό μας σύμφωνα μὲ τὰ πονηρὰ θελήματά μας.

ἀββᾶ Ζωσιμᾶ, Κεφάλαια ὠφέλιμα ΕΠΕ 12,142-144

70. Τὶ εἶναι εὐκολώτερο ἀπὸ τὸ νὰ ἀκούσης ἕναν ἅγιο καὶ πρακτικὸ δάσκαλο, ὅπως εἶναι ὁ ἀββᾶς Ἀμμωνᾶς ποὺ ἔλεγε, «πρόσεχε τὸν ἑαυτό σου μὲ ἀκρίβεια, ὥστε ἂν θλιβῆς ἀπὸ κάποιον σὲ ὅ,τιδήποτε, νὰ σιωπᾶς καὶ νὰ μὴν ἀπαντήσης καθόλου, μέχρις ὅτου μὲ τὴν ἀδιάλειπτη προσευχὴ καταπραϋνθῆ ἡ καρδιά σου καὶ ὕστερα νὰ παρηγορήσης τὸν ἀδελφό».

ἀββᾶ Ζωσιμᾶ, Κεφάλαια ὠφέλιμα ΕΠΕ 12,144

71. Πόσον κόπο ἔχει τὸ νὰ προσεύχεσαι γιὰ τοὺς ἐχθρούς;

Σὰν νὰ σκάβης τὴ γῆ;

Ἢ εἶναι σὰν νὰ πεζοπορῆς;

Ἢ σὰν νὰ χάνης χρήματα;

ἀββᾶ Ζωσιμᾶ, Κεφάλαια ὠφέλιμα ΕΠΕ 12,154

72. Τὸ νὰ κάνουμε προσευχὴ πιέζοντας τὸν ἑαυτό μας μὲ ὑπομονή, γεννᾶ τὴν καθαρὴ καὶ εὐχάριστη προσευχή.

Ἡ πίεσι εἶναι τῆς προαιρέσεώς μας.

Ἡ εὐχαρίστησι εἶναι δῶρο τῆς χάριτος.

ἀββᾶ Ζωσιμᾶ, Κεφάλαια ὠφέλιμα ΕΠΕ 12,162

73. Κάθε ἀρετὴ χρειάζεται κόπο, χρόνο καὶ τὴν θέλησί μας. Πρὸ πάντων ὅμως ἀπαιτῆται ἡ βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Διότι ἂν δὲν συνεργήση ὁ Θεὸς στὴν θέλησί μας, τότε εἶναι μάταιος ὁ κόπος μας. Ὅπως καὶ στὸν κόπο τοῦ γεωργοῦ ποὺ ὄργωσε κι ἔσπειρε τὴ γῆ, ἂν δὲν βρέξη ὁ Θεὸς πάνω ἀπὸ τὰ σπαρτά του.

Ἡ βοήθεια τοῦ Θεοῦ χρειάζεται τὴν δέησι καὶ τὴν παράκλησί μας. Μαὐτὲς προσελκύουμε τὴν βοήθεια γιὰ συμπαράστασί μας.

Ἂν ὅμως ἀμελήσουμε τὴν προσευχή, πῶς ὁ Θεὸς θὰ εὐλογήση τὸν κόπο μας; Ἢ ἂν πάλι εἴμαστε ὀκνηροὶ καὶ ἀποχαυνωμένοι; Ἢ ἂν ἀποκάμουμε γρήγορα, ὅπως λέγω πάντα, δὲν θὰ ἀξιωθοῦμε νὰ λάβουμε τίποτα. Ὁ Θεὸς προσέχοντας τὴν διάθεσι τῆς προσευχῆς μας, ἀνάλογα μὲ αὐτὴν χαρίζη καὶ τὰ δωρήματα.

ἀββᾶ Ζωσιμᾶ, Κεφάλαια ὠφέλιμα ΕΠΕ 12,166

74. - Πῶς μποροῦμε νὰ θεραπευθοῦμε ἀπὸ τὸ πάθος τῆς μνησικακίας, ὅταν προηγήθηκε κακὸ σὲ βάρος μας;

- Μὲ τὴν προσευχὴ ἀπὸ ὅλην τὴν καρδιά μας ὑπὲρ τοῦ λυπήσαντος ἀδελφοῦ. Νὰ λέμε τὰ ἑξῆς, «Θεέ μου, βοήθα τὸν ἀδελφό μου. Βοήθα καὶ ἐμένα μὲ τὶς εὐχές του». Ἔτσι μνημονεύουμε περισσότερο τὸν ἀδελφό μας. Αὐτὸ εἶναι ἀπόδειξι συμπάθειας καὶ ἀγάπης. Εἶναι δὲ συγχρόνως καὶ τεκμήριο ταπεινώσεως, διότι ζητοῦμε βοήθεια μὲ τὶς εὐχὲς τοῦ λυπήσαντος ἀδελφοῦ.

Ὅπου ὑπάρχει συμπάθεια, ἀγάπη καὶ ταπείνωσι, τὶ μπορεῖ νὰ πετύχη ὁ θυμὸς ἢ ἡ μνησικακία, ἢ ὅποιο ἄλλο πάθος;

Εἶπε καὶ ὁ ἀββᾶς Ζωσιμᾶς. «Ἀκόμη καὶ ἂν κινήση ὅλες τὶς μηχανὲς τῆς κακίας του ὁ διάβολος μαζὶ μὲ ὅλους τοὺς δαίμονές του, ἐξουδετερώνονται ὅλα τὰ τὰ τεχνάσματά του καὶ συντρίβονται ἀπὸ τὴν ταπείνωσι, ποὺ εἶναι ἐντολὴ τοῦ Χριστοῦ».

Εἶπε δὲ καὶ ἕνας ἄλλος. «Ὅποιος προσεύχεται γιὰ τοὺς ἐχθρούς του, αὐτὸς εἶναι ἀμνησίκακος».

ἀββᾶ Δωροθέου, Περὶ μνησικαίας ΕΠΕ 12,430-432

75. - Γιατὶ εἶπε ὁ ἀββᾶς Ποιμὴν ὅτι τρία εἶναι τὰ σημαντικά. Δηλαδή, νὰ φοβᾶσαι τὸν Θεό, νὰ προσεύχεσαι καὶ νὰ κάνης τὸ καλὸ στὸν πλησίον;

Ἀπάντησι.

- Τὸ νὰ προσεύχεσαι στὸν Κύριο, ἐπειδὴ δὲν μπορεῖ οὔτε ἀρετὴ νὰ ἀποκτήση ὁ ἄνθρωπος, οὔτε ἄλλο ἀγαθό νὰ κάμη, ἔστω κι ἂν θέλη ἢ προσπαθήση νὰ τὸ κάμη μὲ φόβο Θεοῦ, ἀλλὰ χωρὶς τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Ὅπωσδήποτε εἶναι ἀπαραίτητο μαζὶ μὲ τὴν προσπάθειά μας καὶ ἡ βοήθεια τοῦ Θεοῦ.

Εἶναι ἀνάγκη λοιπὸν ὁ ἄνθρωπος νὰ προσεύχεται πάντοτε καὶ νὰ παρακαλῆ τὸν Θεό, ὥστε νὰ τὸν βοηθῆ καὶ νὰ εἶναι συνεργὸς σὲ ὅλα τὰ ἔργα του.

ἀββᾶ Δωροθέου, Ἐπιστολὴ 6η ΕΠΕ 12,626

76. Ἐὰν σὲ βρίση κάποιος ἢ σὲ στενοχωρήση μὲ ὅποιον τρόπο, νὰ κάμης πολλὴ προσευχὴ γιαὐτόν, σὰν νὰ εἶναι μεγάλος εὐεργέτης σου καὶ γιατρὸς τῆς φιληδονίας σου.

Μὲ τὴν προσευχὴ μειώνεται καὶ ὁ θυμός σου, ἀφοῦ κατὰ τοὺς ἁγίους πατέρες «χαλινάρι τοῦ θυμοῦ εἶναι ἡ ἀγάπη».

ἀββᾶ Δωροθέου, Ἐπιστολὴ 7η ΕΠΕ 12,630

77. Μὴν ἀμελήσουμε νὰ ἀποδώσουμε τὴν εὐχαριστία μας στὸν Θεό. Κι ὄχι σὰν ἐκεῖνον ποὺ εἶπες κάποτε στὸ παράδειγμα. Αὐτὸς πήγαινε στὴν Ἐκκλησία νὰ προσευχηθῆ, γιὰ νὰ ἐξοικονομήση τὴν τροφή του. Τὸν συνάντησε ὅμως κάποιος καὶ τοῦ εἶπε «ἔλα σήμερα νὰ γευματίσουμε μαζὶ καὶ ὕστερα πᾶς νὰ προσευχηθῆς». Αὐτὸς τότε εἶπε, «δὲν πάω στὴν Ἐκκλησία νὰ προσευχηθῶ στὸν Θεό, ἀφοῦ γιὰ τὴν τροφὴ ποὺ πήγαινα, τὴν βρῆκα».

Ἐμεῖς ὅμως, ἢ λάβουμε, ἢ δὲν λάβουμε, πρέπει νὰ κάνουμε τὴν προσευχὴ καὶ τὴν εὐχαριστία μας πρὸς τὸν Θεό.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 6 ΕΠΕ 10α,22

78. Νὰ εὔχεσαι νὰ φθάσης στὰ μελλοντικὰ ἀγαθά, τὰ ὁποῖα βρίσκονται μπροστά σου, γιὰ νὰ μὴν χαθῆ ὁ κόπος σου. Προσκολλήσου λοιπὸν χωρὶς δισταγμὸ στὸν Κύριο, ποὺ μᾶς ἀγάπησε.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 20 ΕΠΕ 10α,50

79. Ὅταν προσευχόμαστε καὶ ἀργοπορῆ ὁ Κύριος νὰ μᾶς ἀκούση, κάμνει αὐτό, ποὺ μᾶς συμφέρει. Γιὰ νὰ ἀσκηθοῦμε στὴν μακροθυμία. Νὰ μὴν ἀποκάμνουμε. Νὰ μὴν λέμε ὅτι «προσευχηθήκαμε, ἀλλὰ δὲν εἰσακουσθήκαμε» (Α’ Κορινθίους 9,10).

Ὁ Θεὸς γνωρίζει ποιὸ εἶναι τὸ συμφέρον τοῦ ἀνθρώπου.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 35 ΕΠΕ 10α,82

80. Ὅταν σοῦ ἔλθη πειρασμός, μὴν κοπιάζης ἐρευνώντας τὰ πράγματα, ἀλλὰ κράζε τὸ ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ λέγοντας, «Ἰησοῦ βοήθει με». Θὰ σ' ἀκούση, διότι εἶναι κοντὰ σαὐτούς ποὺ τὸν ἐπικαλοῦνται (Ψαλμὸς 33,19). Μὴ λιγοψυχήσης, ἀλλὰ τρέξε πρόθυμα καὶ θὰ σὲ βοηθήση.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 49 ΕΠΕ 10α 88-90

81. Ἡ λαμπρότατη διδασκαλία τοῦ Σωτῆρα μας εἶναι αὐτή, «γενηθήτω τὸ θέλημά σου» (Ματθαίου 26,43). Ἐὰν λοιπὸν κάποιος λέγη αὐτὴν τὴν προσευχὴ μὲ εἰλικρίνεια, καταργεῖ τὸ δικό του θέλημα καὶ ἐξαρτᾶ τὰ πάντα ἀπὸ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 40 ΕΠΕ 10α,90

82. Ἀσφάλιζε τὴν καρδιά σου σφραγίζοντάς την ἤρεμα στὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Πιστεύω ὅτι θὰ σὲ βοηθήση νὰ καταπατήσης τὴν κεφαλὴ τοῦ ἐχθροῦ.

Ἀπόκτησε ταπεινὴ καρδιὰ καὶ δοξολόγει τὸν Κύριο, ποὺ σὲ ἔσωσε ἀπὸ τὴν παγίδα τοῦ διαβόλου. Ὅλα τὰ ἔπαθες ἀπὸ τὴν ἀμέλειά σου.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 46 ΕΠΕ 10α,102

83. Παιδί μου Θεόδωρε, προσευχόμενος νὰ γνωρίζης καλὰ τὶ ζητᾶς καὶ ἑτοίμασε τὸν ἑαυτό σου γιὰ ἐργασία. Ἔχει γραφῆ «μὴν ἐπιζητῆς τὰ μεγάλα, ἀλλὰ νὰ κάμνης συντροφιὰ μὲ τοὺς ταπεινούς» (Ρωμαίους 11,20).

Ἐὰν δὲν καθαρισθοῦν τὰ πνευματικά σου μάτια μὲ πολλὲς θεραπεῖες, δὲν μπορεῖς νὰ ξεφύγης ἀπὸ τὰ ἀγκάθια καὶ τὰ τριβόλια καὶ νὰ φθάσης στὸ σταφύλι, τὸ ὁποῖο δυναμώνει καὶ εὐφραίνει μαζὶ τὴν ψυχή.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 60 ΕΠΕ 10α, 132-134

84. Ἀδικήθηκε κάποιος καὶ εἶπε σὲ ἕναν γέροντα, «ἀδικήθηκα ἀπὸ τὸν τάδε καὶ θέλω νὰ ἐκδικηθῶ». Τοῦ ἀπάντησε ὁ γέροντας, «ὄχι, παιδί μου, ἀλλὰ νὰ ἀφήσης τὴν ἐκδίκησι στὸν Κύριο». Ὅταν εἶδε ὅτι δὲν τὸν ἔπεισε, εἶπε, «ἔλα νὰ προσευχηθοῦμε». Ξεκινώντας ἄρχισε νὰ λέγη ὁ γέροντας τὴν προσευχὴ καὶ ὁ ἀδελφὸς ἄκουγε, «Θεέ μου, δὲν ἔχουμε πιὰ ἀναγκη νὰ ἐνδιαφέρεσαι γιὰ μᾶς, διότι ἐμεῖς ἐκδικοῦμε τὶς ἀδικίες ποὺ μᾶς κάμνουν». Ὁ ἀδελφὸς ἀκούγοντας τὴν προσευχὴ τοῦ γέροντος ἔφθασε σὲ κατάνυξι καὶ εἶπε, «συγχώρεσέ με, ἀββᾶ δὲν θὰ ἐκδικηθῶ ποτὲ τὶς ἀδικίες».

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 64 ΕΠΕ 10α,152

85. - Ζητήθηκε ἀπὸ τὸν γέροντα νὰ προσευχηθῆ γιὰ κάποιον καὶ τοῦ ἀπάντησε.

- Ὅταν κάποιος στέλνη ἕνα δικηγόρο στὸν βασιλιᾶ, γιὰ νὰ συνηγορήση ὑπὲρ αὐτοῦ γιὰ τὸ αἴτημά του, δὲν εἰσακούεται ὁ δικηγόρος, ἀλλὰ τὸ αἴτημα ποὺ ἔστειλε στὸν βασιλιᾶ.

Τὸ ἴδιο λοιπὸν νὰ εὔχεσθε κι ἐσεῖς νὰ εἰσακουσθῶ. Ὑπακούοντας δὲ στὸ λόγο σας εὔχομαι σύντομα μὲ δυὸ λόγια ὑπὲρ ὑγείας καὶ σωτηρίας τοῦ σώματος καὶ τῆς ψυχῆς σας. Ἐὰν εἰσακουσθῶ (διότι ὁ Θεὸς τοὺς ἀκούει ὅλους) αὐτὸ τὸ λογαριάζω στὶς δικές σας προσευχές. Διότι ἐγὼ δὲν ἔγινα δικηγόρος, γιὰ νὰ εἶμαι συνήγορος ὑποθέσεων, οὔτε δίκαιος εἶμαι, οὔτε παρρησία ἔχω. Θεωρῶ τὸν ἑαυτό μου σὰν ἕνα δοῦλο, ποὺ τὸν στέλνουν σὲ θελήματα.

Εἴθε ὁ Κύριος νὰ εἰσακούση τὶς προσευχές σας. Εὐχηθῆτε καὶ γιὰ μένα τὸν ταλαίπωρο.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 70 ΕΠΕ 10α,162

86. - Ἐρώτησαν τὸν Γέροντα, πῶς πρέπει νὰ προσευχόμαστε. Ὅπως εἶπε ὁ Κύριος μὲ τὸ «Πάτερ ἡμῶν» (Ματθαίου 6,9-13), ἢ ὅπως εἶπε ὁ ἀββᾶς Μακάριος ὁ Σκητιώτης, «Κύριε, ὅπως θέλεις ἐλέησον», καὶ ἂν πλησιάζη πόλεμος, «Κύριε, ὅπως προστάζεις βοήθησε»; Μήπως τὸ Πάτερ ἡμῶν λέχθηκε μόνο γιὰ τοὺς τελείους;

- Τὸ Πάτερ ἡμῶν δόθηκε καὶ γιὰ τοὺς τελείους καὶ γιὰ τοὺς ἁμαρτωλούς. Καὶ οἱ μὲν τέλειοι, ἀφοῦ γνωρίσουν τίνος παιδιὰ ἔγιναν νὰ φροντίσουν, ὥστε νὰ μὴν ξεπέσουν. Οἱ δὲ ἁμαρτωλοὶ μὲ κατεβασμένο τὸ κεφάλι ἀποκαλώντας «Πατέρα», αὐτὸν τὸν ὁποῖο πολλὲς φορὲς βλασφημοῦν, νὰ ντραποῦν καὶ νὰ φθάσουν σὲ μετάνοια.

Νομίζω ὅτι τὸ Πάτερ ἡμῶν ταιριάζει πιὸ πολὺ στοὺς ἁμαρτωλούς. Τὸ «ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν» εἶναι λόγος τῶν ἁμαρτωλῶν. Ὁ λόγος, «μὴ εἰσενέγκης ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ρῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ», ἰσοδυναμεῖ μὲ τὰ λόγια τοῦ ἀββᾶ Μακαρίου, ποὺ ἔλεγε, «ἐλέησον» καὶ «βοήθησον».

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 71 ΕΠΕ 10α,164

87. Ὅταν σταθῆς γιὰ προσευχὴ νὰ παρακαλῆς νὰ ἐλευθερωθῆς ἀπὸ τὸν παλαιὸ ἄνθρωπο, ἢ νὰ λέγης τὸ «Πάτερ ἡμῶν» (Ματθαίου 6,9-13), ἢ καὶ τὰ δύο καὶ στὴ συνέχεια νὰ κάθεσαι στὸ ἐργόχειρο.

Γιὰ τὸ ἂν πρέπη νὰ μακρύνης τὴν προσευχή, ὅταν στέκεσαι, ἢ ἂν προσεύχεσαι ἀδιάλειπτα, ὅπως λέγει ὁ Ἀπόστολος, δὲν πρέπει νὰ τὴν μακρύνης, ὅταν ἐγείρεσαι ἀπὸ τὸν ὕπνο. Διότι ὅλην τὴν ἡμέρα ὁ νοῦς σου καταγίνεται μὲ τὴν προσευχή.

Ἐὰν δὲ ὑποφέρης ἀπὸ τοὺς λογισμούς, νὰ λές «Θεέ μου, ἐσὺ βλέπεις τὴν θλῖψι μου, βοήθησέ με».

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 74 ΕΠΕ 10α,168

88. Ἂν ἐπιθυμῆς νὰ ξεπλύνης τοὺς μολυσμοὺς τῶν λογισμῶν, θὰ τὸ ἐπιτύχης μὲ τὰ δάκρυα. Αὐτὰ πλένουν καθαρὰ ὅποιαδήποτε ἀκαθαρσία. Κράξε στὸν Ἰησοῦ, μέχρι νὰ βραχνιάση ὁ λάρυγγάς σου, «Διδάσκαλε, σῶσε μας, χανόμαστε» (Ματθαίου 8,25).

89. Καθάρισε τὴ στάχτη ποὺ σκεπάζει τὴν καρδιά σου καὶ ἄναψε φωτιά. Σὰν κι αὐτὴν ποὺ ὁ Κύριος ἦλθε νὰ βάλη στὴ γῆ. Αὐτὴ θὰ κατακάψη ὅλα αὐτά, θὰ βγάλη καλὸ τὸ χρυσάφι σου καὶ θὰ τὸ καταστήση γνήσιο μέσα στὸ χωνευτήρι. Ἔχουμε ἀνάγκη πολλῆς νήψεως.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 77 ΕΠΕ 10α,174

90. Τέλεια προσευχὴ εἶναι νὰ μιλοῦμε στὸν Θεὸ χωρὶς νὰ ξεφεύγη ἡ σκέψι μας. Ὅταν συγκεντρώνουμε τοὺς λογισμοὺς καὶ τὶς αἰσθήσεις μας. Ὁδηγούμαστε σαὐτὴ τὴν ἐπιτυχία ἂν ξεκοποῦμε ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, τὸν κόσμο καὶ ὅλα τὰ κοσμικά, σὰν ἕνα εἶδος θανάτου.

Μὴ λές στὴν προσευχή σου τίποτε παραπάνω ἀπὸ τὸ «γλύτωσέ με ἀπὸ τὸν πονηρό» (Ματθαίου 6,13), «ἂς γίνη τὸ θέλημά σου σὲ μένα», νὰ ἔχης τὸν νοῦν σου ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ μιλᾶς μαζί του.

Καταλαβαίνεις ὅτι προσεύχεσαι, ὅταν ἀπαλλαχθῆς πλέον ἀπὸ τὰ ὀνειροπολήματα καὶ βλέπης, ὅτι φωτιζόμενος ὁ νοῦς ἐν Κυρίῳ χαίρεται. Ἀπόδειξι δὲ ὅτι ἦλθε τὸ φῶς αὐτὸ μέσα μας εἶναι ἡ γαλήνη, ἔστω κι ἂν μᾶς πειράξη ὅλος ὁ κόσμος.

Προσεύχεται τέλεια αὐτὸς ποὺ νεκρώθηκε γιὰ τὸν κόσμο καὶ γιὰ τὴν ἀνάπαυσί του. Ὅποιος κάμνει μὲ ἐπιμέλεια τὴν προσευχὴ γιὰ τὸν Θεό, αὐτὸ δὲν εἶναι ὀνειροπόλημα τοῦ νοῦ, ἀλλὰ ζῆλος θεϊκός.

Πνευματικὸ συμφέρον εἶναι νὰ διαβάζουμε βίους ἁγίων. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο φωτίζεται ὁ νοῦς ἐν Κυρίῳ.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι79 ΕΠΕ 10α,178-180

91. Ἀγαπητά μου παιδιά, σᾶς ἀσπάζομαι ἐν Κυρίῳ.

Εὔχομαι στὸν Κύριο νὰ σᾶς φυλάξη ἀπὸ κάθε κακό. Νὰ σᾶς δώση τὴν ὑπομονὴ τοῦ Ἰώβ, τὴν χάρι τοῦ Ἰωσήφ, τὴν πρᾳότητα τοῦ Μωϋσῆ καὶ στοὺς πολέμους τὴν ἀνδρεία τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ.

Νὰ σᾶς δώση τὴν ἐξουσία ἐπὶ τῶν λογισμῶν, ὅπως στοὺς Κριτές, καὶ νὰ ὑποτάξετε τοὺς ἐχθρούς, ὅπως οἱ βασιλεῖς Δαυΐδ καὶ Σολομῶν.

Νὰ σᾶς δώση τὴν κυριαρχία τῆς γῆς, ὅπως στοὺς Ἰσραηλίτες μὲ τὴν συμφιλίωσί του μαζί σας.

Νὰ σᾶς δώση ἄφεσι τῶν ἁμαρτιῶν καὶ τὴν ὑγεία τοῦ σώματος, ὅπως στὸν παραλυτικό.

Εἴθε νὰ σᾶς γλυτώση ἀπὸ τὴν τρικυμία, ὅπως τὸν Πέτρο καὶ νὰ σᾶς ἀπαλλάξη ἀπὸ τὶς θλίψεις, ὅπως τὸν Παῦλο καὶ τοὺς λοιποὺς Ἀποστόλους.

Εἴθε νὰ σᾶς σκεπάση ἀπὸ κάθε κακό, σὰν γνήσια τέκνα του.

Τέλος νὰ ἐκπληρώση τὰ αἰτήματα τῆς καρδιᾶς σας γιὰ τὸ συμφέρον τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματός σας στὸ ὄνομά του. Ἀμήν.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 80 ΕΠΕ 10α,180

92. Γιὰ τὰ ἐρεθίσματα ποὺ προσέλαβες στὸν νοῦ σου, μὲ ὅσα εἶδες ἢ ἄκουσες ἢ ἔπραξες καὶ σὲ ἐνοχλοῦν οἱ λογισμοί, αὐτὰ δὲν τὰ ξεπλένει τίποτε, παρὰ μόνο ἡ προσευχὴ μὲ ταπείνωσι, ποὺ δὲν ἔχει δικό της θέλημα, καὶ κόπο καὶ δάκρυα.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 90 ΕΠΕ 10α,194

93. Ὅταν προσέρχεσαι νὰ κοινωνήσης νὰ προσεύχεσαι μὲ αὐτὰ τὰ λόγια, «Δέσποτα, τὰ ἅγια αὐτά, ἂς μὴ γίνουν πάνω μου καταδίκη, ἀλλὰ ἁγιασμός ψυχῆς καὶ σώματος». Νὰ πλησιάζης μὲ φόβο στὴν θεία κοινωνία. Ὁ Χριστὸς εἶναι φιλάνθρωπος καὶ θὰ μᾶς δείξη τὸ ἔλεός του. Ἀμήν.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 94 ΕΠΕ 10α,200

94. - Ὁ λογισμὸς μοῦ λέγει, ὅτι ἡ μελέτη κάμνει καθαρὴ προσευχή. Ἆραγε συμβαίνει αὐτό;

- Ἀδελφέ, μὴ σὲ ξεγελάσουν οἱ δαίμονες καὶ πιστέψης, ὅτι ἡ μελέτη κάμνει καθαρὴ προσευχή. Ἂν συμβαίνη αὐτό, τότε πῶς παραμένουν τὰ πάθη σὲ ἄνθρωπο, ποὺ ἔχει καθαρὴ προσευχή;

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 101 ΕΠΕ 10α,212

95. Ὅταν ἐπαναστατοῦν οἱ ὁρμὲς τοῦ σώματος

νὰ τρέχης γρήγορα πρὸς τὸν Ἰησοῦ

μὲ τὴν προσευχὴ καὶ θὰ ἀναπαυθῆς.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 103 ΕΠΕ 19α,214

96. Ὁ Θεὸς τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς νὰ σᾶς δώση, μὲ τὶς προσευχὲς τῶν ἁγίων του, τὰ αἰτήματα τὰ ὁποῖα τὸν παρακαλῶ κι ἐγὼ νὰ σᾶς τὰ δώση...

Μὲ τὴν θέρμη τῆς ψυχῆς μου καὶ τὴν ζέσι τοῦ πνεύματός μου δὲν σταματῶ μέρα καὶ νύχτα παρακαλώντας τὸν Θεό, νὰ σᾶς κάμη θεοφόρους, νὰ κατοικήση καὶ νὰ περπατήση μέσα σας, νὰ σᾶς στείλη τὸ ἅγιο Πνεῦμα, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὥστε ὅταν ἔλθη νὰ μᾶς διδάξη καὶ νὰ μᾶς ὁδηγήση μὲ τὴν ἀλήθεια, γιὰ νὰ γίνετε κληρονόμοι τῶν αἰωνίων ἀγθῶν, «αὐτὰ τὰ ὁποῖα δὲν εἶδε ὀφθαλμὸς καὶ ἀκοὴ δὲν ἄκουσε καὶ δὲν τὰ ἐπεθύμησε καρδιὰ ἀνθρώπου» (Α’Κορινθίους 2,9). Ἔγινα γιὰ σᾶς πατέρας ποὺ φροντίζει νὰ στείλη τὰ παιδιά του στὴ βασιλικὴ φρουρά, σὲ ἔνδοξα σώματα, ἐνῶ αὐτὰ εἶναι ἀμέριμνα.

Εἴθε νὰ σᾶς δώση ὁ Θεὸς αὐτὴν τὴν πνευματικὴ θέρμη. Νὰ σᾶς πληροφορήση ὁ Κύριος, ὅτι ἀνεβάζει στὸν ἕβδομο οὐρανὸ τοὺς ἀνθρώπους, ποὺ ἔχουν αὐτὴν τὴν πνευματικὴ ζέσι. Ἤδη μερικοὶ ἔχουν ἀνέλθη μὲ παρρησία καὶ παίρνουν εὐλογίες, «εἴτε μὲ τὸ σῶμα, δὲν γνωρίζω, εἴτε ἐκτὸς τοῦ σώματος δὲν γνωρίζω, ὁ Θεὸς μόνο γνωρίζει» (Β’Κορινθίους 12,2).

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 109 ΕΠΕ 10α,222-224

97. Πιστεύω ὅτι ἀνάμεσά μας ὑπάρχουν ἅγιοι, ποὺ μποροῦν νὰ πρεσβεύσουν πρὸς τὸν Θεὸ γιὰ χάρι μυριάδων ἀνθρώπων καὶ δὲν παραβλέπονται.

Οἱ προσευχὲς τους ἀνέρχονται πρὸς αὐτόν, ἀστράφτοντας σὰν ἀστραπὲς καὶ σὰν ἡλιακὲς ἀκτίνες, μὲ τὶς ὁποῖες εὐφραίνεται ὁ Πατήρ, χαίρεται ὁ Υἱὸς καὶ ἀγάλλεται τὸ ἅγιον Πνεῦμα.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 110 ΕΠΕ 10α,228

98. Ἀγαπητέ, πλησιάζω τὸν Θεὸ μὲ τὴν προσευχή μου γιὰ χάρι σου μὲ πολλὴ παρρησία. Ἂν ὅμως δὲν προσεύχεσαι καὶ σύ, αὐτὸ εἶναι μεγάλη ντροπή. Ὁ Ἰησοῦς δὲν διώχνει κανένα. Ὁ ἴδιος μίσθωσε ἐργάτες ἀκόμη καὶ τὴν ἑνδεκάτη ὥρα γιὰ τὸν ἀμπελῶνα του (Ματθαίου 20,6). Προσκολλήσου σαὐτὸν μὲ τὴν προσευχὴ καὶ κοπίασε λίγο, γιὰ νὰ ἀπολαύσης τὸν μισθό, ὁ ὁποῖος θὰ εἶναι ἴσος σὲ ὅλους. Ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ἔγινε ἄνθρωπος γιὰ σένα, γίνε καὶ σὺ θεὸς γιαὐτόν.

Ὁ Θεὸς καὶ Σωτήρας μας θέλει νὰ σωθοῦμε. Τὸ χρέος μας εἶναι νὰ φωνάζουμε διαρκῶς «σῶσε με Κύριε» καὶ σὲ σώζει. Φώναξαν μερικοὶ καὶ εἰσῆλθαν στὸν λιμένα τοῦ θελήματός του, στὸν ὁποῖο ἐλπίζω νὰ εἰσέλθης καὶ σύ, ἐὰν βέβαια ἁπλώσης τὸ χέρι σου ὅσο μπορεῖς.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 113 ΕΠΕ 10α,236

99. Ζωοδότη, ποὺ εἶσαι ὁ δρόμος γιαὐτοὺς ποὺ βαδίζουν στὸ σκοτάδι, φώτισε κι ἐμᾶς ποὺ βαδίζουμε μέσα σὲ ὁμίχλη.

Ἅγιε, ἐσὺ εἶπες, «νὰ ζητᾶτε καὶ θὰ λάβετε, χτυπᾶτε τὴν πόρτα καὶ θὰ σᾶς ἀνοίξουν» (Ματθαίου 7,7). Ἐπειδὴ ἐσὺ θέλεις νὰ ἀνοιχθῆ καὶ γιὰ μᾶς πόρτα, γιαὐτὸ ἄνοιξέ την γρήγορα. Ἤδη ἔχεις ξεκινήσει. Διότι ἂν δὲν ἤθελες νὰ μᾶς σώσης δὲν θὰ δήλωνες, ὅτι «ὅσα εἶναι ἀδύνατα σὲ μᾶς, εἶναι δυνατὰ σὲ σένα τὸν Θεό» (Λουκᾶ 18,27).

Ἅγιε, ἐσὺ μᾶς εἶπες, «καθάρισε τὸν ἑαυτό σου, ἐὰν θέλης νὰ σὲ ἐπισκέπτομαι». Κι ἐγὼ ἀπάντησα, «ἅγιε, ἡ λάσπη δὲν μπορεῖ νὰ καθαρίση τὸν ἑαυτό της». Καὶ πάλι μᾶς εἶπες, «ὅποιος θέλει νὰ ἀξιωθῆ τῶν δωρεῶν μου, ἂς προσέξη τὰ ἴχνη μου σὲ ὅλην τὴν κτίσι». Δέσποτα, πῶς μπορεῖ νὰ ἰδῆ τὰ ἴχνη σου ἕνας ἐκ γενετῆς τυφλός, ἂν δὲν ἀνοιχθοῦν πρῶτα τὰ μάτια του;

Ὁ τυφλὸς ἔχει ἀνάγκη χειραγωγοῦ, γιὰ νὰ μπορέση νὰ κάνη λίγες δουλειές. Ὁ Τιμαῖος, γιὸς τοῦ Βαρτιμαίου, καθόταν δίπλα στὸ δρόμο ζητώντας ἐλεημοσύνη (Μάρκου 10,46). Ὅταν ὅμως ἄκουσε, ὅτι ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης περνοῦσε ἀπὸ τὸ δρόμο ἐκεῖνον, ἀνέκραξε λέγοντας, «υἱὲ Δαυΐδ, ἐλέησέ με». Τὸν σπλαγχνίσθηκε ἡ καλωσύνη σου, τὸν προσκάλεσες καὶ τὸν ρώτησες, «τὶ θέλεις νὰ σοῦ κάνω;» Αὐτὸς εἶπε, «δάσκαλε, θέλω νὰ ἰδῶ». Ἀμέσως ἡ ἀγάπη σου εἶπε, «ἀνάβλεψε», καὶ εἶδε. Ἔτσι ὁ τυφλὸς εἶδε τὰ ἴχνη σου καὶ σὲ ἀκολούθησε.

Τὸ ἴδιο θέλω κι ἐγὼ νὰ φωνάξω καὶ μὲ τρομοκρατεῖ ὁ ἐχθρός, ποὺ θέλει νὰ σκοτίζη τὰ μάτια, ὅσων βλέπουν πνευματικά. Ἂν ἡ καλωσύνη σου θέλη νὰ προσκαλέση κι ἐμένα καὶ νὰ μὲ ρωτήση, «τὶ θέλεις νὰ σοῦ κάνω;», ἐγὼ θὰ ἀνακράξω, «Κύριε, θέλω νὰ ἀνοιχτοῦν τὰ μάτια μου».

Ἂν ὁ λεπρὸς μποροῦσε νὰ καθαρίση μόνος του τὸν ἑαυτό του, δὲν θὰ ἔκραζε, «Κύριε, ἂν θέλης μπορῆς νὰ μὲ καθαρίσης» (Ματθαίου 8,2), ἀλλὰ θὰ καθάριζε μόνος τὸν ἑαυτό του.

Σὰν τὸν λεπρό, λοιπόν, κράζω κι ἐγώ, Κύριε, χάρισε καὶ σὲ μένα αὐτὴν τὴν ἁγία φωνή σου, «θέλω νὰ καθαρισθῆς», καὶ ἀμέσως θὰ φύγη ἀπὸ μένα ἡ λέπρα.

Μόλις ἀναβλέψω καὶ ἀφοῦ καθαρισθῶ, τότε θὰ παρατηρήσω τὰ ἴχνη σου, γιὰ νὰ βαδίσω πίσω ἀπὸ σένα, διότι ἐσὺ εἶσαι ὁ δρόμος τῶν πλανεμένων.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 151 ΕΠΕ 10α,300-302

100. Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ὁ ἰατρὸς τῶν τραυματισμένων ψυχῶν, σοῦ προσφέρουμε εὐχὲς δανεισμένες ἀπὸ τὰ ἅγια λόγια σου. Αὐτὲς δέξου ἀπὸ τὸν δοῦλο σου.

Ἅγιε, εἶπες, ὅτι «δὲν ἔχουν ἀνάγκη ἰατροῦ οἱ ὑγιεῖς, ἀλλὰ οἱ ἀσθενεῖς» (Ματθαίου 9,12). Τὸν ἴδιο λόγο εἶπε καὶ ὁ δοῦλος σου Παῦλος, «γιὰ νὰ μὴ σκοντάψη τὸ τραυματισμένο, ἀλλὰ νὰ θεραπευθῆ».

Ἅγιε, εἶπες σὲ μιὰ ἀπάντησί σου, «ἀφοῦ θεραπεύθηκες, γιατὶ κουτσαίνεις;» Ὅποιος θεραπεύθηκε, δὲν κουτσαίνει, ἀλλὰ περπατάει ὄρθιος. Ἐγὼ ὅμως, ἐπειδὴ εἶμαι χωλὸς καὶ τραυματισμένος, γιαὐτὸ κράζω, γιὰ νὰ ἐπισκεφθῆς καὶ μένα, ὅπως ἐπισκέφθηκες κι ἐκεῖνον, ποὺ κατέβαινε πρὸς τὴν Ἱεριχὼ καὶ συνάντησε τοὺς λῃστάς. Διότι κι ἐγὼ στοὺς ἴδιους λῃστὰς ἔπεσα καὶ τραυματίσθηκα. Νὰ ἐπιδέσης καὶ τὰ δικά μου τραύματα. Νὰ μὲ ἐπιβιβάσης στὸ ἅγιο ὑποζύγιό σου, δηλαδὴ τὴν ἀγαθὴ πίστι καὶ νὰ μὲ ἐγκαταστήσης στὸ ἅγιο πανδοχεῖο σου. Μέσα σαὐτό, ὅπου φροντίζεις ὅλους τοὺς καταπονουμένους, νὰ ἐπιμεληθῆς καὶ τὰ τραύματά μου.

Δέσποτα ἡ αἱμορροοῦσα γυναῖκα προσῆλθε ὄπισθέν σου, ἄγγιξε τὰ ἱμάτιά σου καὶ σώθηκε (Μάρκου 5,25). Ἐγὼ κάθε μέρα παίρνω τὴ νοσηλεία ἀπὸ τὰ ἅγια μέλη σου. Δηλαδὴ ἀπὸ τὸ ἅγιο σῶμα καὶ αἷμα καὶ ἀπὸ τὸ ὕδωρ, ποὺ ἔρρευσε ἀπὸ τὴν ἁγία πλευρά σου. Δυστυχῶς ὅμως τὸ τραῦμα μου ἀκόμη αἱμορραγῆ.

Ἅγιε, εἶπες, ὅποιος προσέρχεται στὸν ἰατρὸ καὶ θέλει νὰ θεραπευθῆ, πρέπει νὰ ἐφαρμόση ὅ,τι τὸν εἰπῆ ὁ γιατρός. Δέσποτα, στεῖλε μου ὅσα φάρμακα, καυτήρια καὶ ἐπιδέσμους θέλεις. Μόνο νὰ σταματήσης τὸ βρώμικο τραῦμα μου. Δηλαδὴ τὸν ἀκάθαρτο λογισμό μου.

Κύριε, εἶπες ὅτι ἡ πόρτα εἶναι πάντα ἀνοιχτή. Ὅμως καὶ τὰ σκυλιὰ πάντοτε παραμονεύουν καὶ δὲν ἀφήνουν νὰ πλησιάζουν στὴν πόρτα. Ἐσὺ ὁ καλωσυνᾶτος οἰκοδεσπότης βλέποντας ἀπὸ μακριὰ νἄρχεται ὁ φτωχός, στὸν ὁποῖο ἐπιτίθενται τὰ σκυλιά, στεῖλε τὸν θυρωρό. Νὰ ἐκδιώξη τὰ σκυλιά, νὰ πλησιάση ὁ φτωχός καὶ νὰ πάρη τὴν ἐλεημοσύνη ἀπὸ τὴν καλωσύνη σου.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 155 ΕΠΕ 10α, 312-314

101. Ἀδελφὲ Εὐθύμιε, παρακαλῶ τὴν ἀγάπη σου, νὰ συγκοπιάση στὴ δέησί μου πρὸς τὸν φιλάνθρωπο Θεό. Ἡ ἀγάπη σου μὲ παρεκάλεσε νὰ σοῦ γράψω μὲ ποιὸν τρόπο νὰ ἀναζητήσουμε τὸν ποιμένα. Ἀπὸ τὴν πρώτη μέρα μέχρι σήμερα συνεχῶς προσεύχομαι γιὰ τὸ αἴτημά σου καὶ ὁ Κύριος μοῦ λέγει, «καθάρισε τὴν καρδιά σου ἀπὸ τοὺς λογισμοὺς τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου καὶ θὰ σοῦ χαρίσω τὰ αἰτήματα. Τὰ δῶρα μου γεμίζουν καὶ δωρίζονται στοὺς καθαρούς. Γνώριζε, ὅτι ὅσο δὲν ἀλλάζει ἡ καρδιά σου ἀπὸ τὴν ὀργή, τὴν μνησικακία καὶ τὰ ὅμοια πάθη τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου, ἐκεῖ δὲν θὰ ἔλθη ἡ σοφία».

Ἂν ποθῆς τὰ χαρίσματά μου, τότε νὰ διώξης ἀπὸ πάνω σου τὰ σκεύη τοῦ ἐχθροῦ. Τὰ δικά μου θὰ ἔλθουν αὐτόματα σὲ σένα. Μήπως δὲν ἄκουσες τὸν λόγο, «δὲν μπορεῖς νὰ δουλεύης σὲ δύο ἀφεντικά;» (Ματθαίου 6,24). Ἂν λοιπὸν εἶσαι δοῦλος μου, δὲν μπορεῖς νὰ εἶσαι δοῦλος καὶ τοῦ διαβόλου. Ἂν ὅμως εἶσαι τοῦ διαβόλου, τότε ποτὲ δὲν μπορεῖς νὰ εἶσαι καὶ δικός μου.

Ἐὰν κάποιος θέλη νὰ ἀξιωθῆ νὰ λάβη τὰ δικά μου χαρίσματα, τότε πρέπει νὰ παρατηρήση τὰ ἴχνη μου. Σὰν ἄκακο ἀρνὶ δέχθηκα πάνω μου ὅλα τὰ βασανιστήρια χωρὶς νὰ ἀντιμιλήσω. Εἶπα «νὰ ἔχετε τὴν ἀκεραιότητα τῶν περιστερῶν» (Ματθαίου 10,16), κι ἐσεῖς ἀντὶ γιαὐτὰ ἔχετε τὴν ἀγριότητα τῶν παθῶν. «Προσέξτε μήπως σᾶς εἰπῶ, πηγαίνετε στὸ φῶς τῆς αἰώνιας φωτιᾶς σας!» (Ματθαίου 25,41).

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 163 ΕΠΕ 10α,336-338

102. Κύριε, εἶσαι ἡ ζωὴ τῶν ἀπελπισμένων. Μὴ μὲ περιφρονήσης ἐπειδὴ βρίσκομαι σὲ ἀπόγνωσι. «Ὁ λόγος σου φωτίζει καὶ συνετίζει νηπίους» (Ψαλμὸς 118,130).

Ἅγιε, ἐσὺ μοῦ παράγγειλες, «καθάρισε τὸν ἑαυτό σου καὶ διῶξε ἀπὸ μέσα σου τὸν παλαιὸ ἄνθρωπο» (Ἐφεσίους 4,22).

Μπορεῖ ὅμως ἡ λάσπη μόνη της νὰ καθαρίση τὸν ἑαυτό της; Ἢ ἡ οἰκοδομὴ μπορεῖ νὰ στολίση τὸν ἑαυτό της, ἐὰν δὲν τὴν κοσμήση αὐτὸς ποὺ τὴν ἔκτισε; Τὸ κεραμίδι, ποὺ ἔφτιαξε ἕνας κεραμοποιός, μπορεῖ νὰ ψήση τὸν ἑαυτό του, ἐὰν ὁ πλάστης του δὲν τὸ βάλη στὴ φωτιά, γιὰ νὰ τὸ δοκιμάση ἂν τελικὰ εἶναι γερό;

Ἅγιε, ἂν θέλης νὰ σώσης τὸ πλάσμα σου, στεῖλε τὴν θεϊκή σου φωτιά, γιὰ νὰ ψήση τὸ κεραμίδι ποὺ ἔπλασες, ὥστε νὰ κρατήση τὸ ἔλαιόν σου καὶ νὰ μὴ χυθῆ.

Δική σου εἶναι ἡ δόξα στοὺς αἰῶνες. Ἀμήν.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 165 ΕΠΕ 10α,344

103. Ἂς εὐχαριστήσουμε τὸν Πατέρα, διότι ἐλέησε τὸν κόσμο καὶ δὲν λυπήθηκε νὰ στείλη τὸν μονογενῆ Υἱό του σωτῆρα καὶ λυτρωτὴ τῶν ψυχῶν μας.

Ἂς εὐχαριστήσουμε τὸν Υἱό, διότι «ἐταπείνωσε τὸν ἑαυτό του καὶ ἔγινε ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ» (Φιλιππησίους 2,8), γιὰ μᾶς τοὺς ἀνθρώπους.

Ἂς εὐχαριστήσουμε τὸ ζωοποιὸ Ἅγιο Πνεῦμα, διότι λάλησε μὲ τὸ Νόμο, μὲ τοὺς προφῆτες καὶ τοὺς διδασκάλους. Αὐτὸ ποὺ ἀνέδειξε τὸν Πέτρο μὲ τὴν μετάνοιά του καὶ τὸν πρόσταξε νὰ συναντήση τὸν Κορνήλιο καὶ τὸν ἐδόξασε καὶ τοῦ ἔδωσε ἐξουσία νὰ ἀνασταίνη νεκρούς, ὅπως τὴν Ταβιθᾶ. Αὐτὸ ποὺ προλαβαίνει πάντα καὶ συντρίβει τὶς παγίδες τοῦ ἐχθροῦ μπροστὰ ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ τὸ ἐπικαλοῦνται, σύμφωνα μὲ τὴν προφητεία τοῦ Δαυΐδ, «ἡ παγίδα συνετρίβη καὶ μεῖς γλυτώσαμε. Ἡ βοήθειά μας ἔρχεται στὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου ποὺ ἔπλασε τὸν οὐρανὸ καὶ τὴν γῆ» (Ψαλμὸς 123,7).

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 166 ΕΠΕ 10α,350-352

104. Ὅταν προσευχηθῆς καὶ ἐπιτύχης, ἀλλὰ στὴν συνέχεια ὑπερηφανευθῆς, εἶναι φανερὸ ὅτι οὔτε κατὰ Θεὸν προσευχήθηκες, οὔτε ἀπὸ τὸν Θεὸ ἔλαβες δύναμι. Ἁπλᾶ σοῦ ἔδωσαν δύναμι οἱ δαίμονες, γιὰ νὰ ἐπαρθῆς.

Ὅταν ἡ βοήθεια δίνεται ἀπὸ τὸν Θεό, τότε δὲν ἐπαίρεται ἡ ψυχή, ἀλλὰ ταπεινώνεται. Θαυμάζει τὸ ἔλεός του, πῶς καταδέχεται νὰ ἐλεῆ τοὺς ἁμαρτωλούς, ἐνῶ εἶναι ἀνάξιοι καὶ τὸν παροργίζουν.

Τὸν ὑπερευχαριστεῖ γιὰ τὴν ἔνδοξη καὶ ἄφατη ἀγαθότητά του, διότι δὲν μᾶς περιφρονεῖ ἐξ αἰτίας τῶν ἁμαρτιῶν, ἀλλὰ μὲ τὴν πολλὴ ἀνεξικακία του μακροθυμεῖ.

Γιαὐτὸ πλέον ἡ ψυχὴ δὲν ἐπαίρεται, ἀλλὰ τρέμει καὶ δοξολογεῖ.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 421 ΕΠΕ 10β,334-336

105. - Ἐὰν προσευχόμενος μοῦ ἔλθη ἄτοπος λογισμός, νὰ διακόψω ἢ νὰ συνεχίσω;

- Νὰ τὸν καταφρονήσης καὶ νὰ προσέχης μὲ ἀκρίβεια στὴν προσευχή, στὴν ψαλμωδία καὶ στὴν ἀνάγνωσι, γιὰ νὰ μπορέσης νὰ λάβης δύναμι ἀπὸ τὰ λεγόμενα. Διότι ἂν κάθε φορὰ ποὺ μᾶς ἐμποδίζουν οἱ λογισμοὶ τοῦ πονηροῦ διακόπταμε, δὲν θὰ πράξουμε κανένα καλό. Αὐτὸς αὐτὸ ἐπιδιώκει.

Ὅταν πάλι βλέπης, ὅτι εἶναι συνεχεῖς οἱ λογισμοί, ὥστε νὰ παρεμποδίζουν τὴν ψαλμωδία ἢ τὴν προσευχὴ ἢ τὴν ἀνάγνωσι, οὔτε καὶ τότε νὰ ἀντιφειλονικήσης μαζί τους. Αὐτὸ δὲν εἶναι γιὰ τὴν δύναμί σου. Φρόντισε νὰ ἐπικαλεσθῆς τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ καὶ θὰ ἔλθη νὰ σὲ βοηθήση καὶ νὰ καταργήση τὰ τερτίπια τοῦ ἐχθροῦ.

Διότι ἡ δύναμι καὶ δόξα εἶναι δική του αἰώνια. Ἀμήν.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 427 ΕΠΕ 10β,344

106. - Πῶς ἀποκτᾶ κάποιος τὴν κατάνυξι στὴν προσευχή;

- Ἡ κατάνυξι ἔρχεται στὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὴν ἐπίμονη ὑπενθύμησι. Ὅταν λοιπὸν προσεύχεται κάποιος, ὀφείλει νὰ φέρη ἐνώπιόν του τὶς πράξεις του καὶ πῶς θὰ κριθοῦν. Νὰ θυμηθῆ καὶ τὴν φοβερὴ ἐκείνη φωνή, «οἱ καταραμένοι πηγαίνετε στὸ πῦρ τὸ αἰώνιο» καὶ τὰ ὑπόλοιπα.

Ὅταν λέγω μνήμη ἁμαρτιῶν, δὲν ἐννοῶ μία μία ξεχωριστά. Μήπως μὲ τὴν λεπτομερῆ μνημόνευσί τους ὁ πονηρὸς μᾶς φέρη ἄλλη αἰχμαλωσία. Ἁπλᾶ νὰ μνημονεύσουμε μόνο ὅτι εἴμαστε καταχρεωμένοι ἐξ αἰτίας τῶν ἁμαρτιῶν μας. Μετὰ ἀπὸ αὐτὰ ἂν συνεχίση ἡ σκληρὴ ἐπίθεσι, νὰ μὴν ὑποχωρήσουμε. Διότι πολλὲς φορὲς γίνεται αὐτὴ ἡ δοκιμασία μὲ ἀνοχὴ τοῦ Θεοῦ, γιὰ νὰ ἰδῆ ἂν θὰ ὑπομείνη.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 428 ΕΠΕ 10β,346

107. - Ἆραγε εἶναι καλὸ νὰ προσεύχεται κάποιος μόνο μέσα στὴν καρδιά του χωρὶς νὰ συμμετέχη ἡ γλῶσσα του;

- Τοῦτο εἶναι γνώρισμα τῶν τελείων. Εἶναι γιὰ ὅσους μποροῦν νὰ κυβερνοῦν τὸν νοῦ τους καὶ νὰ τὸν ἔχουν συνεχῶς στὸν φόβο τοῦ Θεοῦ. Νὰ καταφέρουν ὥστε νὰ μὴ στραβώση καὶ βυθισθῆ στὸν ρεμβασμό ἢ στὴν φαντασία.

Ὅποιος βέβαια δὲν μπορεῖ νὰ ἔχη συνεχῶς τὴν κατὰ Θεὸν νηφαλιότητα, ἂς διαβάζη καὶ νὰ μελετᾶ φωναχτά. Διότι καὶ ἀπ' αὐτοὺς ποὺ κολυμβοῦν, ὅσοι εἶναι πεπειραμένοι, πέφτουν μὲ θάρρος στὴν θάλασσα, ἐπειδὴ γνωρίζουν ὅτι ὅποιος κατέχει τὴν κολύμβησι δὲν μπορεῖ νὰ τὸν βυθίση. Ὅποιος ὅμως εἶναι ἀρχάριος σαὐτὴν τὴν τέχνη, μόλις αἰσθανθῆ ὅτι βυθίζεται, ἀπὸ τὸ ἄγχος μήπως βυθισθῆ καὶ πνιγῆ, βγάζει τὸν ἑαυτό του ἀπὸ τὰ ἀνοιχτὰ στὸ γιαλό. Μόλις ἀναθαρρήση, ξαναπέφτει στὸ πέλαγος δοκιμάζοντας νὰ πράξη τὰ ἴδια, γιὰ νὰ μάθη τελείως τὴν τέχνη, μέχρι νὰ φθάση στὸ μέτρο τῶν προηγουμένων του.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 431 ΕΠΕ 10β,350-352

108. Μὴν προσεύχεσαι ἐξ αἰτίας δειλίας,

ἀλλὰ σὲ κάθε εὐκαιρία

νὰ προσεύχεσαι,

παρακαλώντας τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἁγίους

γιὰ τὴν σωτηρία σου.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 434 ΕΠΕ 10β,354

109. - Ὅταν προσεύχομαι γιὰ τὴν σωτηρία μου ὁ λογισμὸς μου δειλιάζει γιὰ νὰ διακόψω τὴν προσευχή.

- Νὰ μὴν διακόπτης τὴν προσευχή, ἀλλὰ νὰ συνεχίζης. Μὴ λογαριάζης καθόλου τὴν δειλία, εἴτε σὲ προτρέπει, εἴτε σὲ ἀποτρέπει, ἀλλὰ ὅλα νὰ τὰ πράττης στὴν ὥρα τους καὶ μὲ φόβον Θεοῦ.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 435 ΕΠΕ 10β,356

110. Ἐὰν κάνουμε τὸν σταυρό μας μιὰ φορὰ νηφάλια εἴτε νύχτα εἴτε ἡμέρα εἶναι ἀρκετὸς γιὰ τὴν προστασία καὶ γιὰ τὴ σωτηρία μας. Ἐὰν πιστεύουμε, ὅτι ὁ ἕνας σταυρὸς εἶναι δυνατός, δὲν χρειάζεται νὰ τὸν κάνουμε δεύτερη φορά. Ὅταν ἐπιζητοῦμε νὰ τὸν κάνουμε καὶ δεύτερη φορά, αὐτὸ σημαίνει ὅτι δὲν καταλάβαμε ὅτι τὸν κάναμε μία φορά.

Ἀκόμη καὶ στὰ κοσμικὰ πράγματα μποροῦμε νὰ τὸ ἰδοῦμε αὐτό. Ἐὰν κάποιος ἀσφαλίση ἕνα θησαυρὸ καὶ εἶναι δυνατὴ ἡ πρώτη ἀσφάλεια, δὲν χρειάζεται δεύτερη.

Αὐτὸ μᾶς τὸ κάμνουν οἱ δαίμονες, γιὰ νὰ μᾶς ρίξουν σὲ ἀκηδία καὶ ἀνασφάλεια, γιὰ νὰ μὴν κάνουμε κάτι καθαρὸ καὶ μὲ νηφαλιότητα. Γιαὐτὸν τὸ λόγο ἂς κάμνουμε λίγο καὶ μὲ φόβον Θεοῦ, παρὰ νὰ κάμνουμε πολλὰ μὲ ταραχὴ ἐχθροῦ. Λέγει στὴ Γραφή, «γιὰ τὸν δίκαιο τὸ λίγο εἶναι καλλίτερο».

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 436 ΕΠΕ 10β,356-358

111. Ὅταν προσεύχεσαι γιὰ πολλὰ ζητήματα, ἀφοῦ ὁ Θεὸς γνωρίζη ποιὲς ἀνάγκες ἔχεις, λέγε,

«Δέσποτα Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ὁδήγησέ με κατὰ τὸ θέλημά σου».

Ἐὰν προσεύχεσαι γιὰ τὰ πάθη σου, λέγε, «ἴασαί με κατὰ τὸ θέλημά σου».

Ἐὰν προσεύχεσαι γιὰ πειρασμούς, λέγε, «ἐσὺ γνωρίζης τὸ συμφέρον μου, βοήθησε τὴν ἀσθένειά μου καὶ δῶσε λύσι κατὰ τὸ θέλημά σου».

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 438 ΕΠΕ 10β,360

112. - Ἂν ἀργοπορῶ στὴν προσευχή, ἆραγε πρέπει νὰ ἐπιμείνω λέγοντας ὅλα τὰ λόγια;

- Ἀσφαλῶς ὄχι ὅλα τὰ λόγια, ἀλλὰ ὅλο τὸ νόημά τους. Πρέπει ὅμως νὰ προσέχης, ὥστε νὰ τὰ ἐμπιστεύεσαι ὅλα στὸ θέλημα τοῦ παντοδυνάμου Θεοῦ, γιὰ νὰ εἶναι σκοπὸς τῆς προσευχῆς, ὥστε τὸ ζητούμενο νὰ γίνη κατὰ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 439 ΕΠΕ 10β,360

113. Νὰ προσεύχεσαι ὡς ἑξῆς, «Κύριε, εἶμαι στὰ χέρια σου. Ἐσὺ γνωρίζεις τὸ πνευματικό μου συμφέρον. Ὁδήγησέ με κατὰ τὸ θέλημά σου. Μὴν ἀφήσης νὰ πλανηθῶ καὶ νὰ καταστρέψω κάτι. Ὅλα εἶναι δικά σου καὶ σὺ εἶσαι ὁ ἰδιοκτήτης τῶν πάντων. Σὰν δεσπότης, ποὺ εἶσαι, οἰκονόμησέ τα ὅλα νὰ γίνουν μὲ τὸν φόβο σου.

Δική σου εἶναι ἡ δόξα αἰώνια. Ἀμήν».

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 441 ΕΠΕ 10β,362

114. Εἴτε κάθεσαι, εἴτε περπατᾶς, εἴτε ἐργάζεσαι, εἴτε γευματίζεις, εἴτε ὅ,τιδήποτε πράττεις, ἀκόμη δὲ καὶ στὶς ἀνάγκες τοῦ σώματος, εἴτε εἶσαι πρὸς ἀνατολάς, εἴτε ἔτυχε νὰ βλέπης πρὸς δυσμάς, μὴ διστάσης νὰ προσευχηθῆς. Προσταχθήκαμε νὰ προσευχόμαστε ἀδιάλειπτα καὶ σὲ κάθε τόπο.

Εἶναι γραμμένο, «φτιάξτε δρόμο γιαὐτὸν ποὺ περπατάει πρὸς τὴν δύσι, τὸ ὄνομά του εἶναι Κύριος» (Ψαλμὸς 67,5). Αὐτὸ δείχνει ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι παντοῦ.

Ἀκόμη κι ὅταν ἔχεις σκεπασμένο τὸ κεφάλι σου γιὰ ὕπνο, μὴν ἀφήσης τὴν προσευχή. Μόνο νὰ προσέξης, μὴν προσεύχεσαι μὲ καταφρόνια.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 441 ΕΠΕ 10β,362

115. Ἐὰν προσεύχεσαι καὶ ξεφύγη ὁ νοῦς, ἀγωνίσου μέχρι νὰ προσευχηθῆς χωρὶς ὀνειροπόλημα. Βίασε τὸν νοῦ σου νὰ παύση τὸν ὀνειροπόλησι. Ἂν ἐπιμείνη ὁ ρεμβασμός, διότι εἴμαστε ἀσθενεῖς, ἔστω καὶ στὸ τέλος τῆς εὐχῆς ἐνόχλησε τὴν καρδιά σου καὶ πὲς μὲ κατάνυξι, «Κύριε, ἐλέησε καὶ συγχώρησε ὅλα τὰ μκρολάθη μου». Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο θὰ λάβης συγχώρησι ὅλων τῶν πλημμελημάτων καὶ τοῦ ρεμβασμοῦ σου κατὰ τὴν προσευχή.

Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου, Ἀπόκρισι 444 ΕΠΕ 10β,366

116. Ὅταν ἡ προσευχή ἀκολουθῆ τὴν ἀνάγνωσι, τότε ἀνανεώνεται καὶ γίνεται ἀκμαιότερη ἡ ψυχὴ στὴν πορεία της πρὸς τὸν Θεό. Τέλεια προσευχὴ εἶναι αὐτὴ ποὺ κάμνει ὁλοκάθαρη τὴν ἔννοια τοῦ Θεοῦ μέσα στὴν ψυχή. Αὐτὸ εἶναι καὶ τὸ νὰ κατοικῆ ὁ Θεὸς μέσα μας, ὅταν δηλαδὴ μὲ τὴν μνήμη του τὸν ἔχουμε ζωντανό.

Ἔτσι γινόμαστε ναὸς Θεοῦ. Ὅταν ἡ συνεχὴς μνήμη τοῦ Θεοῦ δὲν διακόπτεται μὲ γήϊνες φροντίδες ἢ δὲν διαταράσσεται ἀπὸ ἀπροσδόκητα πάθη. Ὅταν ἡ φιλόθεος ψυχὴ ξεφύγη ὅλα τὰ ἐμπόδια καὶ καταφεύγη στὸν Θεό.

Μ. Βασιλείου, Ἐπιστολὴ 2 ΕΠΕ 1,68,4

117. Γνωρίζω ὅτι ἡ συναναστροφὴ μὲ τὴν προσευχὴ φέρει πολὺ κέρδος.

Μ. Βασιλείου, Ἐπιστολὴ 10 ΕΠΕ 1,114,2

118. Προσευχόμαστε, λοιπόν, νύχτα καὶ μέρα στὸν Βασιλιᾶ τῶν αἰώνων νὰ φυλάξη τὸν λαὸ στὴν ὀρθόδοξο πίστι. Νὰ φυλάξη τοὺς κληρικούς, σὰν κεφαλὴ ἄρτια ποὺ βρίσκεται στὸ ὕψος καὶ καθοδηγεῖ τὰ ὑπόλοιπα μέλη τοῦ σώματος.

Μ. Βασιλείου, Ἐπιστολὴ 59 ΕΠΕ 1,348

119. Ἐδῶ σὲ μᾶς ὁ λαὸς ἔρχεται στὸ Ναὸ ἀπὸ τὰ βαθειὰ χαράματα, γιὰ νὰ προσευχηθῆ. Ἐξομολογοῦνται στὸν Θεὸ μὲ πόνο, θλῖψι καὶ δάκρυα. Τέλος ἐγείρονται καὶ ἀρχίζουν νὰ ψάλλουν.

Μοιράζονται σὲ δύο χοροὺς καὶ ψάλλουν ἀντιφωνικὰ μὲ σειρά. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο στερεώνονται μελετώντας τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ κρατοῦν ἐσωτερικὰ τὴν προσοχὴ καὶ τὶς καρδιές τους σταθερές. Ἐπιστρέφουν ὅμως πάλι στὴν ψαλμωδία καὶ ἕνας ἀνάμεσά τους ψάλλει μόνος του, ἐνῶ οἱ ἄλλοι ἀκολουθοῦν ὑπηχώντας τὰ ἐφύμνια.

Ἔτσι μὲ τὴν ποικιλία ψαλμωδίας καὶ προσευχῆς περνοῦμε τὴ νύχτα. Μόλις βγῆ ὁ ἥλιος, ὅλοι μαζὶ σὰν μὲ ἕνα στόμα καὶ μία καρδιὰ ἀπευθύνουμε πρὸς τὸν Κύριο τὸν πεντηκοστὸ Ψαλμὸ τῆς μετανοίας κάμνοντας ὁ καθένας δικά του τὰ λόγια τῆς μετάνοιας.

Μ. Βασιλείου, ἐπιστολὴ 85 ΕΠΕ 2,108

120. «Ἂς παύση πιὰ ἡ πονηρία τῶν ἁμαρτωλῶν» (Ψαλμὸς 7,10). Ὁ προσευχόμενος κατὰ τέτοιον τρόπο εἶναι μαθητὴς τῶν Εὐαγγελικῶν ἐντολῶν. Διότι προσεύχεται γιαὐτοὺς ποὺ τὸν ἐπηρεάζουν μὲ τὴν ἀξίωσι σὰν ὅρο καὶ πέρας τὸν περιορισμὸ τῆς ἁμαρτίας τῶν ἁμαρτανόντων. Σὰν νὰ προσευχόταν κάποιος γιὰ τοὺς σωματικὰ ἀσθενεῖς λέγοντας, ἂς παύσουν πιὰ οἱ ἀρρώστειες τῶν ἀσθενῶν.

Ὁ ἀγαπῶν τοὺς ἐχθροὺς καὶ ἐπιθυμῶν τὸ καλὸ τῶν μισούντων, εὔχεται στὸν Θεὸ νὰ σταματήση ἡ ἁμαρτία καὶ νὰ περιορισθῆ ὁ χείμαρρός της, γιὰ νὰ μὴν ἐξαπλώνεται καὶ προχωρῆ σὰν τὴ γάγγραινα. Γιαὐτὸν τὸ λόγο εὔχεται γιὰ ὅσους τὸν ἐχθρεύονται.

Μ. Βασιλείου, Εἰς Ζ' Ψαλμὸ ΕΠΕ 5,58,15-24

121. «Καὶ ἄλλα πρόβατα ἔχω, τὰ ὁποῖα δὲν εἶναι ἀπὸ αὐτὴν τὴν αὐλή» (Ἰωάννου 10,16). Τὰ λόγια αὐτὰ ἀναφέρονται στοὺς ἐξ ἐθνῶν προωρισμένους γιὰ σωτηρία. Σαὐτοὺς δείχνει τὴν δική του αὐλὴ δίπλα ἀπὸ τὴν αὐλὴ τῶν Ἰουδαίων.

Δὲν ἐπιτρεπόταν στὴν παλαιὰ λατρεία νὰ προσεύχονται ἐκτὸς τῆς ἁγίας αὐλῆς, ἀλλὰ ἔπρεπε νὰ εἰσέλθουν μέσα. Αὐτὸ γινόταν μὲ σκοπό, μήπως κάποιος, ποὺ ἦταν ἔξω ἀπὸ τὴν αὐλὴ καὶ ἐπηρεαζόταν ἀπὸ ὅσους ἦταν ἔξω, ἔχανε τὸ δικαίωμα νὰ εἶναι στὴν αὐλὴ τοῦ Κυρίου.

Δυστυχῶς πολλοὶ στέκονται σὲ στάσι προσευχῆς, ἀλλὰ δὲν εἶναι μέσα στὴν αὐλή. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ὁ νοῦς των περιφέρεται καὶ ἡ διάνοιά τους ἑλκύεται ἀπὸ τὴν μέριμνα τῆς ματαιότητος.

Μὲ μιὰ πνευματικότερη ἑρμηνεία μποροῦμε νὰ ἐννοήσουμε ὡς αὐλή, τὴν ἐν παραδείσῳ ζωή.

Μ. Βασιλείου, Εἰς Ζ' Ψαλμὸ ΕΠΕ 5,106,14-24

122. «Ὅποιος εἶναι στὸ ναὸ τοῦ Θεοῦ λέγει μιὰ λέξι, δόξα» (Ψαλμὸς 28,9). Ἂς ἀκούσουν αὐτὸν τὸ λόγο τοῦ Ψαλμοῦ καὶ ἂς ντραποῦν ὅσοι ἀσχολοῦνται μὲ βαττολογία στὸν ναό.

Τὶ λέγει ὁ Ψαλμός; Ὅποιος εἰσέρχεται στὸ ναὸ δὲν κακολογεῖ, δὲν ἀσχολεῖται μὲ μάταια, δὲν λέγει λόγια γεμᾶτα μὲ αἰσχρὸ περιεχόμενο, ἀλλὰ λέγει μόνο «δόξα».

Ἐκεῖ ἐπιβλέπουν οἱ ἅγιοι ἄγγελοι καὶ καταγράφουν τὰ λόγια. Ἐκεῖ παρίσταται ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἐπισκοπῶν τὶς διαθέσεις ὅλων. Ἡ προσευχὴ τοῦ καθενὸς εἶναι φανερὴ στὸν Θεό. Ποιὸς δηλαδὴ ἐπιζητεῖ τὰ ἐπουράνια μὲ διάθεσι καὶ μὲ ἐπίγνωσι. Ποιὸς ψελλίζει μὲ τὰ χείλη του μόνο, ἐνῶ ἡ καρδιά του ἀπέχει ἀπὸ τὸν Θεό. Μπορεῖ ἀκόμη νὰ εὔχεται ὑγεία σώματος, ὑλικὸ πλοῦτο ἢ καὶ ἀνθρώπινη δόξα. Ὅμως τίποτα ἀπὸ αὐτὰ δὲν πρέπει νὰ λέγεται, ὅπως μᾶς διδάσκει ὁ Ψαλμός, ἀλλὰ στὸ ναὸ ὅλοι πρέπει νὰ δοξολογοῦμε τὸν Κύριο.

Μ. Βασιλείου, Εἰς ΚΗ' Ψαλμὸ ΕΠΕ 5,126-128

123. «Ἐκέκραξαν οἱ δίκαιοι, καὶ ὁ Κύριος εἰσήκουσεν αὐτῶν καὶ ἐκ πασῶν τῶν θλίψεων αὐτῶν ἐῤῥύσατο αὐτούς» (Ψαλμὸς 33,18). Ἡ κραυγὴ τῶν δικαίων εἶναι πνευματική. Αὐτὴ ἡ δυνατὴ φωνὴ βγαίνει μέσα ἀπὸ τὰ βάθη τῆς καρδιᾶς. Φθάνει δὲ μέσα στὴν ἀκοὴ τοῦ Θεοῦ.

Ὅποιος ζητάει μεγάλα αἰτήματα καὶ προσεύχεται γιὰ ἐπουράνια ἀγαθά, αὐτὸς πράγματι φωνάζει, καὶ στέλνει προσευχὴ στὸ Θεό, τὴν ὁποία αὐτὸς ὑποχρεοῦται νὰ ἀκούση.

«Ἐκέκραξαν οἱ δίκαιοι». Δὲν εἶχαν μικροπρεπῆ αἰτήματα, οὔτε γήϊνα καὶ εὐτελῆ. Γιαὐτὸ καὶ καλοδέχτηκε τὴν φωνή τους ὁ Κύριος «καὶ τοὺς γλύτωσε ἀπὸ ὅλες τὶς θλίψεις». Ὄχι δηλαδὴ ὅτι τοὺς ἀπάλλαξε ἀπὸ τὶς θλίψεις, ὅσο ὅτι τοὺς ἔκανε ἀνωτέρους ἀπὸ τὰ γεγονότα ποὺ προκαλοῦν θλίψεις.

Μ. Βασιλείου, Εἰς τὸν ΛΓ' Ψαλμὸν ΕΠΕ 5,242

124. Ἀτιμάστηκες γιὰ τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ; Εἶσαι μακάριος, διότι ἡ ἀτίμωσί σου θὰ μεταβληθῆ σὲ δόξα ἀγγέλου.

Ἂς πείσουμε τοὺς ἑαυτούς μας, ἀδελφοί, ὥστε σὲ καιρὸ πειρασμοῦ νὰ μὴν προστρέχουμε σὲ ἀνθρώπινες ἐλπίδες. Νὰ μὴν περιμένουμε ἀπὸ κεῖ βοήθεια. Νὰ προσευχόμαστε μὲ δάκρυα, μὲ στεναγμούς, μὲ κοπιαστικὴ προσευχὴ καὶ μὲ ἀγρυπνία συντονισμένη.

Παίρνει βοήθεια στὴ θλῖψι του, ὅποιος καταφρονεῖ τὴν μάταιη ἀνθρώπινη βοήθεια καὶ στηρίζεται μόνο στὴν ἐλπίδα ἐκείνου ποὺ μπορεῖ νὰ μᾶς σώση, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν.

Μ. Βασιλείου, Εἰς τὸν ΝΘ' Ψαλμὸν ΕΠΕ 5,3761-9

125. Ἡ προσευχὴ ὅσων κάμνουν λιτανεία (γιὰ τὴν ἀνομβρία) μάταια φωνάζει καὶ σκορπίζεται στὸν ἀέρα. Συμβαίνει δὲ αὐτό, διότι ὅταν χρειαζόταν, κι ἐμεῖς δὲν ἀκούσαμε αὐτοὺς ποὺ ζητοῦσαν ἀπὸ μᾶς.

Θέλετε νὰ δῆτε τὶ λογῆς εἶναι ἡ προσευχὴ καὶ ἡ δέησί μας; Οἱ ἄνδρες, ἐκτὸς ἀπὸ λίγους, εἶσθε ἀπασχολημένοι μὲ τὰ ἐμπόριά σας. Οἱ γυναῖκες βοηθᾶτε τοὺς ἄνδρες σας στὴν ἐργασία τοῦ μαμωνᾶ. Λιγοστοὶ λοιπὸν εἶναι μαζί μου καὶ μὲ τὴν προσευχή. Ἀλλὰ κι αὐτοὶ εἶναι ζαλισμένοι, μισοκοιμησμένοι. Στριφογυρίζουν στὸν ἑαυτό τους καὶ παρατηροῦν πότε ὁ ψάλτης θὰ τελειώση τοὺς ψαλμούς. Ἀγωνιοῦν πότε θὰ ἐλευθερωθοῦν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν ἀναγκαστικὴ προσευχή, σὰν νὰ ἦταν σὲ δεσμωτήριο.

Μ. Βασιλείου, Ἐν λιμῷ καὶ αὐχμῷ ΕΠΕ 7,132-134

126. Συγκεντρώθηκαν γιὰ ἐξομολόγησι παιδάκια ἀγνοοῦντα τὸν λόγο τῆς λιτανείας γιὰ τὴν θλῖψι τοῦ λιμοῦ καὶ τῆς ἀνομβρίας. Αὐτὰ ὅμως εἶναι καὶ ἀθῶα στὴ ζωή τους. Διότι δὲν γνωρίζουν καλὰ καλὰ τὴν ἀφορμὴ τῶν λυπηρῶν, ἀλλὰ οὔτε ἔχουν τὴν γνῶσι ἢ τὴν συνήθεια καὶ τὴν δύναμι, ποὺ χρειάζεται γιὰ τὴν προσευχή.

Ἔλα ὅμως ἐσὺ στὸ μέσον. Ἐσὺ ποὺ εἶσαι λασπωμένος μὲ τὴν ἁμαρτία. Γονάτισε, κλάψε καὶ στέναξε. Ἄφησε τὰ παιδάκια νὰ παίζουν, ὅπως πρέπει στὴν ἡλικία τους. Γιατὶ κρύβεσαι, ἐνῶ εἶσαι κατηγορούμενος, καὶ προτάσσεις τὸν ἀθῶο νὰ ἀπολογηθῆ;

Μήπως ὁ κριτὴς μπορεῖ νὰ ξεγελασθῆ, ὥστε νὰ ἀντικαταστήσης τὸν ἑαυτό σου μὲ ἄλλο πρόσωπο; Τέλος πάντων ἔπρεπε καὶ τὰ παιδάκια νὰ εἶναι, ἀλλὰ ὅπωσδήποτε μαζὶ μὲ σένα. Βλέπεις ὅτι καὶ οἱ Νινευίτες ὅταν μὲ τὴν μετάνοιά τους παρακαλοῦσαν τὸν Θεὸ πενθοῦντες γιὰ τὰ ἁμαρτήματά τους, μὲ τὸ κήρυγμα τοῦ Ἰωνᾶ μετὰ ἀπὸ τὴν τρικυμία καὶ τὸ κῆτος, δὲν προέταξαν στὴν μετάνοια μόνο τὰ παιδάκια τους, ἐνῶ οἱ μεγάλοι καλοπερνοῦσαν καὶ γλεντοῦσαν τὴ ζωή τους, ἀλλὰ ἡ νηστεία καὶ ἡ τιμωρία πρῶτα δάμασε καὶ συνέθλιψε τοὺς ἁμαρτήσαντες πατέρες. Μόνο δὲ σὰν πλεονασμός, ἀναγκαστικὰ θρηνοῦσαν καὶ τὰ παιδάκια, γιὰ νὰ ἐπικρατήση ἡ σκυθρωπότης γενικὰ σὲ ὅλες τὶς ἡλικίες. Δηλαδὴ ὅσοι καταλάβαιναν καὶ ὅσοι δὲν καταλάβαιναν. Ἄλλοι ἔχοντας ἐπίγνωσι καὶ ἄλλοι ἀναγκαστικά.

Μ. Βασιλείου, Ἐν λιμῷ καὶ αὐχμῷ ΕΠΕ 7,134-136

127. Τὸ φρόνημα τῶν Νινευιτῶν εἶναι τὸ εὐαίσθητο φρόνημα τῶν δούλων. Αὐτὴ εἶναι ἡ μετάνοια ὅσων εἶναι ἔνοχοι μὲ ἁμαρτία. Ἐμεῖς ὅμως τὴν μὲν ἁμαρτία τὴν πράττουμε μὲ ὄρεξι, ἐνῶ τὴν μετάνοια τὴν ξεκινοῦμε βαρυεστημένα καὶ ράθυμα.

Ποιὸς ἀπὸ μᾶς ἔχει δάκρυα στὴν προσευχή του, ὥστε νὰ λάβη σταγόνες βροχῆς, ὅταν χρειάζονται κατὰ τὴν ξηρασία;

Μ. Βασιλείου, Ἐν λιμῷ καὶ αὐχμῷ ΕΠΕ 7,138

128. Γνωρίζω πολλοὺς ἀνθρώπους (ὄχι ἐξ ἀκοῆς ἀλλὰ ἐξ ἰδίας ἀντιλήψεως), οἱ ὁποῖοι μέχρις ὅτου ἡ ζωή τους προχωρεῖ εὔπορα καὶ εὐνοϊκά ὁμολογοῦν κάποια χάρι στὸν εὐεργέτη ἂν καὶ ὄχι τελείως. Ἂν ὅμως γίνη ἀντίθετη ἡ κατάστασι, ἀλλάξουν τὰ πράγματα καὶ ὁ πλούσιος πτωχεύση, ἡ εὐρωστία τοῦ σώματος γίνη ἀσθένεια, ἡ δόξα καὶ ἡ λαμπρότης γίνη αἰσχύνη καὶ ἀτιμία, τότε γίνονται ἀχάριστοι, βλασφημοῦν, τεμπελιάζουν στὴν προσευχή, καὶ μέμφονται τὸν Θεό, σὰν νὰ εἶναι χρεώστης ποὺ ἀργοπορεῖ νὰ δώση. Ἡ στάσι τους, δηλαδή, δὲν εἶναι ὡς πρὸς Δεσπότη, ποὺ εἶναι ἀγανακτισμένος μαζί τους.

Μ. Βασιλείου, Ἐν λιμῷ καὶ αὐχμῷ ΕΠΕ 7,142

129. Ὁ ἀπόστολος λέγει, «Πάντοτε χαίρετε, ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε, ἐν παντὶ εὐχαριστεῖτε» (Α' Θεσσαλονικεῖς 5,16-18)...

Προσευχὴ εἶναι αἴτημα ἀγαθοῦ τῶν εὐσεβῶν, ποὺ γίνεται πρὸς τὸν Θεό. Τὸ αἴτημα δὲν τὸ περιορίζουμε στὰ λόγια. Οὔτε πάλι πιστεύουμε ὅτι ὁ Θεὸς χρειάζεται ὑπόμνησι μὲ τὰ λόγια μας. Ὁ Θεὸς γνωρίζει τὶ χρειαζόμαστε καὶ χωρὶς νὰ στείλουμε αἴτημα.

Τὶ σημαίνει αὐτὸ ποὺ λέμε; Ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἐξαντλοῦμε τὴν προσευχή μας μόνο στὰ λόγια, ἀλλὰ ἡ δύναμί της νὰ βρίσκεται στὴν διάθεσι τῆς ψυχῆς μας καὶ στὶς ἐνάρετες πράξεις ποὺ θὰ καλύπτουν ὅλην τὴ ζωή μας.

«Εἴτε γὰρ ἐσθίετε, εἴτε πίνετε, εἴτε τι ποιεῖτε, πάντα εἰς δόξαν Θεοῦ ποιεῖτε» (Α’ Κορινθίους 10,31). Κάθεσαι στὸ τραπέζι γιὰ φαγητό; Προσεύχου. Σοῦ δίνουν ψωμί; Εὐχαρίστησε αὐτὸν ποὺ τὸ ἔδωσε. Πίνεις κρασὶ σὰν στήριγμα γιὰ τὸ ἀσθενὲς σῶμα; Θυμήσου αὐτὸν ποὺ τὸ δίνει γιὰ εὐφροσύνη τῆς καρδιᾶς καὶ στήριγμα τῶν ἀσθενειῶν. Πέρασε ἡ ἀνάγκη τῶν τροφῶν; Ὅμως νὰ μὴν ξεχνοῦμε τὸν εὐεργέτη.

Ἐνδυόμενος τὸν χιτῶνα νὰ εὐχαριστῆς αὐτὸν ποὺ τὸ ἔδωσε. Βάζεις τὸ ἐπανωφόρι; Αὔξησε τὴν ἀγάπη σου πρὸς τὸν Θεό, ὁ ὁποῖος μᾶς ἔδωσε κατάλληλα ἐνδύματα γιὰ τὸν χειμῶνα καὶ γιὰ τὸ καλοκαίρι, τὰ ὁποῖα συντηροῦν τὴ ζωή μας καὶ συμμαζεύουν τὴν γύμνια μας.

Τελείωσε ἡ ἡμέρα; Εὐχαρίστησε αὐτὸν ποὺ μᾶς χάρισε τὸν ἥλιο γιὰ νὰ ὑπηρετῆ τὰ ἔργα τῆς ἡμέρας. Αὐτὸν ποὺ ἔδωσε τὸ φῶς γιὰ νὰ φωτίζεται ἡ νύχτα καὶ νὰ ὑπηρετῆ τὶς ὑπόλοιπες ἀνάγκες τῆς ζωῆς μας.

Ἡ νύχτα πάλι νὰ σοῦ δίνη ἀφορμὲς γιὰ προσευχή. Ὅταν ἰδῆς τὸν οὐρανὸ καὶ τὴν ὀμορφιὰ τῶν ἄστρων, προσεύχου στὸν Δημιουργὸ αὐτῶν ποὺ βλέπεις. Προσκύνα τὸν καλλιτέχνη, ὁ ὁποῖος τὰ ἔπλασε ὅλα μὲ σοφία. Ὅταν ἰδῆς ὅλα τὰ ζωντανὰ νὰ κοιμοῦνται, πάλι προσκύνα αὐτὸν ποὺ ἔστω καὶ ἀκουσίως χαλαρώνει μὲ τὸν ὕπνο τοὺς συνεχεῖς κόπους. Μὲ τὴν μικρὴ αὐτὴν ἀνάπαυσι ἀνανεώνει τὶς δυνάμεις μας.

Ἡ νύχτα λοιπὸν νὰ μὴν εἶναι ξεχωριστὸς κλῆρος καὶ ὁλόκληρος γιὰ ὕπνο. Οὔτε νὰ καταδεχθῆς, ὥστε μὲ τὴν ἀναισθησία τοῦ ὕπνου νὰ περάση ἡ μισὴ ζωή σου ἀχρηστευμένη. Νὰ μοιράσης τὸν χρόνο τῆς νύχτας στὸν ὕπνο καὶ στὴν προσευχή. Ἀκόμη δὲ καὶ ὁ ὕπνος ἂς εἶναι μελέτη εὐσεβείας. Συμβαίνει ὥστε οἱ φαντασίες τῆς νύχτας συνήθως νὰ ἀπηχοῦν τὶς σκέψεις τῆς ἡμέρας. Διότι ὅποιες ἐπιθυμίες ἔχουμε τὴν ἡμέρα, ἀναγκαστικὰ τέτοια εἶναι καὶ τὰ ὄνειρά μας κατὰ τὸν ὕπνο.

Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο θὰ προσεύχεσαι ἀδιαλείπτως. Ὅταν δηλαδὴ δὲν θὰ ἐξαντλῆς τὴν προσευχή σου μὲ τὰ λόγια, ἀλλὰ μὲ ὅλην τὴν διαγωγὴ τῆς ζωῆς σου, ἀφοῦ ἑνώσης τὸν ἑαυτό σου μὲ τὸν Θεό. Ἔτσι θὰ εἶναι ἀδιάλειπτη προσευχὴ ἡ ζωή σου.

Μ. Βασιλείου, Εἰς τὴν μάρτυρα Ἰουλίτταν ΕΠΕ 7,210-212

130. «Ἀρχὴ σοφίας, φόβος Κυρίου» (Παροιμίες 1,7). Ὁ φόβος τοῦ Κυρίου καθαρίζει τὴν ψυχή, σύμφωνα μὲ τὴν προσευχὴ τοῦ προφήτη, ποὺ λέγει, «καθήλωσε μὲ τὸ φόβο σου τὶς σάρκες μου» (Ψαλμὸς 118,120). Διότι ὅπου κατοικεῖ ὁ φόβος τοῦ Κυρίου, ἐκεῖ εἶναι ἐγκαταστημένη ἡ καθαρότης τῆς ψυχῆς καὶ ἐκδιώκονται ὅλες οἱ πονηριὲς καὶ οἱ ἀνόσιες πράξεις, ἀφοῦ δὲν μποροῦν νὰ κινηθοῦν τὰ μέλη τοῦ σώματος σὲ ἄτοπες ἐνέργειες, ἐπειδὴ εἶναι καθηλωμένα μὲ τὸν φόβο τοῦ Κυρίου.

Μ. Βασιλείου, Εἰς τὴν ἀρχὴν τῶν Παροιμιῶν ΕΠΕ 7,370-372

131. Κάθε φορὰ ποὺ προσεύχεσαι, νὰ παραμένης ὡς τὸ τέλος θεωρώντας ζημία τὴν ἔλλειψι. Διότι ὅταν κάθεσαι καὶ τρῶς γιὰ νὰ δυναμώση τὸ σῶμα σου, δύσκολα ἀποσπᾶσαι ἀπὸ τὴν τράπεζα, προτοῦ νὰ χορτάσης. Μάλιστα δὲν τὸ κάνεις εὔκολα χωρὶς βαριὰ ἀνάγκη. Ἆραγε πόσο πρέπει νὰ παραμένης στὴν πνευματικὴ τράπεζα καὶ νὰ ἐνισχύης τὴν ψυχή σου μὲ τὴν προσευχή;

Ὅσο διαφέρει ὁ οὐρανὸς ἀπὸ τὴ γῆ, καὶ τὰ οὐράνια ἀπὸ τὰ γήϊνα, τόσο διαφέρει ἡ ψυχὴ ἀπὸ τὸ σῶμα.

Μ. Βασιλείου, Λόγος ἀσκητικὸς Α' ΕΠΕ 8,118,15

132. Συνηθίζουν οἱ δαίμονες νὰ μᾶς πειράζουν, γιὰ νὰ διακόψουμε εὐσπευσμένα τὴν προσευχὴ μὲ κάποια δῆθεν εὔλογη αἰτία. Γίνεται αὐτό, γιὰ νὰ μᾶς ξεκόψουν ἀπὸ τὴν σωτηριώδη προσευχή μὲ εὐλογοφανῆ πρόφασι.

Μὴν προφασισθῆς, ὢχ τὸ κεφάλι μου, ὢχ ἡ κοιλιά μου. Μὴν ἐμφανίζης κρυφοὺς μάρτυρες γιὰ ἀνύπαρκτο πόνο καὶ χάριν ἀναπαύσεως μὴν χαλαρώνης τὸ νεῦρο τῆς ἀγρυπνίας.

Καλλίτερα εἶναι νὰ ἔχης μυστικὲς προσευχές, τὶς ὁποῖες βλέπει ὁ Θεός στὰ κρυφὰ καὶ θὰ στὸ ἀνταποδώση φανερά. Νὰ ἔχης μυστικὰ ἁγία ζωή, γιὰ νὰ βρῆς πλοῦτο ἀπόκρυφο σὲ καιρὸ πνευματικῆς ἀνάγκης.

Μ. Βασιλείου, Λόγος ἀσκητικὸς Α' ΕΠΕ 8,120,3-12

133. Προσευχῆς καιρὸς ἔστω ἅπας ὁ βίος.

Μ.Βασιλείου, Λόγος ἀσκητικὸς Β' ΕΠΕ 8,136,16

134. Οἱ ἅγιοι ὅταν βρισκόταν σὲ ἀμηχανία μὲ τὴν παροῦσα ζωὴ ἔλεγαν, «Πότε θὰ ἔλθω καὶ θὰ ἐμφανισθῶ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ;» (Ψαλμὸς 41,3), καί, «Πολὺ καλλίτερο εἶναι νὰ πεθάνω καὶ νὰ εἶμαι μαζὶ μὲ τὸν Χριστό» (Φιλιππισίους 1,23), καί, «Ἐδίψησε ἡ ψυχή μου νὰ φθάσω στὸν Θεό, τὸν ἰσχυρὸ καὶ ζωντανό» (Ψαλμὸς 41,3), καὶ «Νῦν ἀπολύεις, τὸν δοῦλον σου Δέσποτα» (Λουκᾶ 2,29).

Εἶχαν βαρεθῆ σὰν δεσμωτήριο τὴν παροῦσα ζωή. Τόσο δύσκολα συγκρατοῦσαν τὴν λαχτάρα τους ἐκεῖνοι ποὺ εἶχε πληγωθῆ ἀπὸ θεῖον ἔρωτα ἡ ψυχή τους. Αὐτοὶ λοιπὸν ἐπειδὴ ἦσαν ἀκόρεστοι στὴν θεωρία τοῦ θείου κάλλους, γιαὐτὸ προσευχόταν, ὥστε νὰ ἐπεκταθῆ στὴν αἰώνια ζωὴ αὐτὴ ἡ θεωρία τῆς τερπνότητος τοῦ Κυρίου.

Εἶναι φυσικὸ στοὺς ἀνθρώπους νὰ ἐπιθυμοῦν τὰ καλά. Κατ' ἐξοχὴν δὲ καλὸ καὶ ἀγαπητὸ εἶναι τὸ ἀγαθό. Βεβαίως ἀγαθὸ εἶναι ὁ Θεός. Τὰ πάντα ποθοῦν τὸ ἀγαθό. Ἄρα τὰ πάντα ἐπιθυμοῦν τὸν Θεό!

Μ. Βασιλείου, Ὅροι κατὰ πλάτος Β' ΕΠΕ 8,188-190

135. Ὁ Μωϋσῆς μὲ μακρὰ παραμονὴ

στὴ νηστεία καὶ στὴν προσευχὴ

ἔλαβε τὸν Νόμο

καὶ ἄκουσε λόγια Θεοῦ,

«ὅπως θὰ μιλοῦσε κάποιος στὸν φίλο του» (Ἔξοδος 33,11).

Μ. Βασιλείου, Ὅροι κατὰ πλάτος Β' 2 ΕΠΕ 8,262,20

136. Δὲν πρέπει νὰ χάνουμε

καμμιὰ εὐκαιρία γιὰ προσευχή,

οὔτε τὴν ἡμέρα, οὔτε τὴ νύχτα.

Μ. Βασιλείου, Ὅροι κατὰ πλάτος Β' ΕΠΕ 8,356,14

137. Νομίζω ὅτι οἱ Χριστιανοὶ μαζευόμαστε στοὺς τόπους, ὅπου μαρτύρησαν οἱ μάρτυρες, μὲ μοναδικὸ σκοπὸ τὴν προσευχή. Ἢ νὰ ἐνθυμηθοῦμε τὴν μέχρι θανάτου ὁμολογία τῶν ἁγίων, γιὰ νὰ προτραποῦμε νὰ ἔχουμε τὸν δικό τους ζῆλο, ἀφοῦ θυμηθοῦμε τὴν φοβερὴ ὀργὴ τοῦ Κυρίου.

Διότι ἐνῶ πάντα καὶ παντοῦ ἦταν πρᾷος καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ, ὅπως εἶναι γραμμένο, σήκωσε τὸ μαστίγιό του μόνο ἐναντίον αὐτῶν ποὺ ἀγόραζαν καὶ πωλοῦσαν μέσα στὸ Ναό. Τὸ ἔκανε αὐτό, διότι τὸ ἐμπόριο εἶχε μεταβάλλει τὸν οἶκο τῆς προσευχῆς σὲ σπήλαιο ληστῶν.

Μ. Βασιλείου, Ὅροι κατὰ πλάτος Β' ΕΠΕ 8,356,21-358,5

138. - Πῶς κατορθώνουμε νὰ μὴ ρεμβάζη ὁ νοῦς μας κατὰ τὴν προσευχή;

- Ὅταν εἶσαι βεβαιότατος ὅτι βρίσκεσαι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Ἂν ὅταν συζητᾶς μὲ ἕναν ἄρχοντα ἢ ἕναν ἀξιωματοῦχο, ἔχης τὰ μάτια σου προσηλωμένα σαὐτόν, πόσο περισσότερο ὁ προσευχόμενος στὸν Θεὸ πρέπει νὰ ἔχη συγκεντρωμένο τὸν νοῦ του στὸν ἐρευνῶντα καρδιὲς καὶ νεφρούς; Κατὰ τὴν προσευχὴ νὰ ἐκπληρώνεται ὁ λόγος, «Νὰ ὑψώνετε ἅγια χέρια, χωρὶς ὀργὴ καὶ διαλογισμούς» (Α’ Τιμόθεον 2,8).

Μ. Βασιλείου, Ὅροι κατ' ἐπιτομὴν 201 ΕΠΕ 9,242

139. - Εἶναι δυνατὸν τὸ ἀμετεώριστο τοῦ νοῦ παντοῦ καὶ πάντοτε, καὶ πῶς κατορθώνεται;

- Τὸ ὅτι εἶναι δυνατὸν μᾶς τὸ δείχνει αὐτὸς ποὺ εἶπε, «Οἱ ὀφθαλμοί μου εἶναι στραμμένοι συνεχῶς πρὸς τὸν Κύριο» (Ψαλμὸς 24,15), καί, «Ἔβλεπα τὸν Κύριο συνεχῶς ἐνώπιόν μου, ἀφοῦ εἶναι στὰ δεξιά μου, γιὰ νὰ μὴ σαλευθῶ» (Ψαλμὸς 15,8).

Πῶς ὅμως κατορθώνεται; Ὅταν δὲν παραχωροῦμε στὴν ψυχὴ τόπο στὴν ἀργία ἀπὸ τὴν σκέψι γιὰ τὸν Θεό, γιὰ τὰ ἔργα του, γιὰ τὶς δωρεές του, καὶ ἀπὸ τὴν δοξολογία καὶ εὐχαριστία γιὰ ὅλα.

Μ. Βασιλείου, Ὅροι κατ' ἐπιτομὴν 202 ΕΠΕ 9,242-244

140. Δείχνουμε τὴν μακροθυμία μας πρὸς τὸν ἀδικήσαντα ἀδελφὸ μὲ τὴν προσευχή μας ὑπὲρ αὐτοῦ μὲ ἀληθινὴ διάθεσι σύμφωνα μὲ τὸν λόγο, «Κύριε, μὴ λογαριάσης σαὐτὸν τὴν ἁμαρτία».

Μ. Βασιλείου, Ὅροι κατ' ἐπιτομὴν 232 ΕΠΕ 9,278

141. - Ποιὸ εἶναι τὸ ταμεῖο, στὸ ὁποῖο προστάσσει ὁ Κύριος νὰ εἰσέλθη ὁ προσευχόμενος;

- Ταμεῖο ὀνομάζεται χῶρος κενὸς καὶ ξεχωριστός, στὸν ὁποῖο τοποθετοῦμε, ὅσα θέλουμε νὰ ἀποταμιεύσουμε. Ἢ ἀκόμη καὶ τὸ λεγόμενο ἀπὸ τὸν προφήτη, «Βάδιζε, λαέ μου, εἴσελθε στὸ ταμεῖο σου, ἀποκρύψου» (Ἠσαΐα 26,20).

Τὸ νόημα τῆς ἐντολῆς τὸ ἐξηγοῦν τὰ συμφραζόμενα. Ὁ λόγος ἀπευθύνθηκε πρὸς αὐτοὺς ποὺ ἀσθενοῦσαν ἀπὸ τὸ πάθος τῆς ἀνθρωπαρέσκειας. Ἂν κάποιος, δηλαδή, ἐνοχλοῦνταν ἀπὸ αὐτό, καλὰ θἄκαμνε ἂν ἀπομονώνονταν γιὰ προσευχή, μέχρις ὅτου ἀποκτοῦσε τὴν συνήθεια νὰ μὴν προσέχη τοὺς ἐπαίνους τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ νὰ προσβλέπη μόνο στὸν Θεό. Ὅπως λέγει ὁ ψαλμωδός, «Τὰ μάτια μας εἶναι στραμμένα στὸν Κύριο τὸν Θεό μας, ὅπως τὰ μάτια τῶν δούλων στὰ χέρια τῶν κυρίων τους, κι ὅπως τὰ μάτια τῆς δούλης στὰ χέρια τῆς κυρίας της» (Ψαλμὸς 122,2).

Ἐὰν βέβαια κάποιος, μὲ τὴν χάρι τοῦ Κυρίου, εἶναι καθαρὸς ἀπὸ τὸ πάθος, δὲν ἔχει ἀνάγκη νὰ κρύβη τὸ καλό. Ὁ Κύριος λέγει, «δὲν μπορεῖ νὰ κρυφθῆ πόλι ποὺ βρίσκεται στὴν κορυφὴ βουνοῦ» (Ματθαίου 5,1416).

Τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ τὴν ἐλεημοσύνη καὶ τὴ νηστεία, τὰ ὁποῖα βρίσκονται στὸ αὐτὸ χωρίο, ἀλλὰ γενικότερα καὶ γιὰ κάθε τὶ ποὺ ἔχει σχέσι μὲ τὴν θεοσέβεια.

Μ. Βασιλείου, Ὅροι κατ' ἐπιτομὴν 377 ΕΠΕ 9,344-346

142. - Μὲ ποιὸν τρόπο κατορθώνεται τὸ ἀμετεώριστο στὴν προσευχή;

- Ἂν κάποιος ἀποκτήση τὸ φόνημα τοῦ ἐκλεκτοῦ Δαυΐδ, ποὺ ἔλεγε τὴν μιὰ φορά, «ἔβλεπα διαρκῶς τὸν Κύριό μου, διότι ἦταν ἐκ δεξιῶν μου, γιὰ νὰ μὴ σαλευθῶ» (Ψαλμὸς 15,8), καὶ ἄλλοτε, «οἱ ὀφθαλμοί μου πρόσεχαν συνεχῶς τὸν Κύριο, διότι αὐτὸς θὰ βγάλη τὰ πόδια μου ἀπὸ τὴν παγίδα» (Ψαλμὸς 24,15)... Τότε καταβάλλει περισσότερο καὶ σκληρότερο ἀγῶνα, γιὰ νὰ πετύχη τελειότερη τὴν θεοσέβεια καὶ ἔτσι νὰ ἐξασφαλίση αὐστηρότερη καὶ ἀκριβέστερη τὴν προσήλωσι.

Ἐπὶ πλέον ἂν φροντίση νὰ ἐφαρμόση τό, «Θὰ εὐλογῶ τὸν Κύριο σὲ κάθε καιρό, συνεχῶς ὁ ὕμνος του θἆναι στὸ στόμα μου» (Ψαλμὸς 33,1), ἢ τὸ ἄλλο, «Τὸ νόμο του θὰ μελετῶ μέρα καὶ νύχτα» (Ψαλμὸς 1,2) γιὰ νὰ μὴ βρίσκη ὁ νοῦς εὐκαιρία μετεωρισμοῦ μὲ αὐτὴν τὴν πνευματικὴ μελέτη καὶ ἐξέτασι τῶν θελημάτων τοῦ Θεοῦ.

                                                                  Μ. Βασιλείου, Ὅροι κατ' ἐπιτομὴν 306 ΕΠΕ 9, 384-386

143. Γιὰ τὴν προσευχή, ἀγαπητέ, ὑπάρχουν δύο τρόποι. Ὁ ἕνας εἶναι τῆς δοξολογίας μετὰ ταπεινοφροσύνης καὶ ὁ δεύτερος εἶναι τῆς παρακλήσεως. Ὅταν λοιπὸν προσεύχεσαι, μὴν ἀρχίζης μὲ τὴν παράκλησι. Ἀλλιῶς θὰ σὲ ὑποπτευθοῦν ὡς πρὸς τὴν διάθεσι, ὅτι δηλαδὴ προσεύχεσαι πιεζόμενος ἀπὸ τὴν ἀνάγκη.

Ἐσύ, λοιπόν, ξεκινώντας τὴν προσευχή, ξέχνα τὸν ἑαυτό σου, τὴν γυναῖκα καὶ τὰ παιδιά. Ἄφησε τὴν γῆ καὶ πέταξε στὸν οὐρανό. Παράτησε ὅλην τὴν κτίσι, ὁρατὴ καὶ ἀόρατη. Ξεκίνα μὲ τὴν δοξολογία τοῦ Δημιουργοῦ τῶν πάντων. Ὅταν δοξολογήσης αὐτόν, χωρὶς νὰ περιπλανᾶται ὁ νοῦς σου δῶθε κεῖθε, οὔτε μὲ εἰδωλολατρικὲς μυθολογίες, ἀλλὰ διαλέγοντας λόγια τῆς Γραφῆς, λέγε:

«Δοξολογῶ, Κύριε, ἐσένα τὸν μακρόθυμο καὶ ἀνεξίκακο, ποὺ κάθε μέρα μακροθυμεῖς γιὰ μένα τὸν ἁμαρτωλὸ καὶ ἔδωσες ἄνεσι νὰ μετανοοῦμε. Γιαὐτὸν τὸ λόγο σιωπᾶς καὶ μᾶς ἀνέχεσαι, Κύριε, γιὰ νὰ δοξολογοῦμε ἐσένα ποὺ φροντίζεις γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ γένους μας. Μᾶς ἐπισκέφθηκες ἄλλοτε φοβερίζοντάς μας, ἄλλοτε μὲ παραινέσεις, ἄλλη φορὰ μὲ τοὺς προφῆτες καὶ τέλος μὲ τὴν παρουσία τοῦ Χριστοῦ. Διότι ἐσὺ μᾶς ἔπλασες κι ὄχι ἐμεῖς. Ἐσὺ εἶσαι ὁ Θεός μας».

Μ. Βασιλείου, Ἀσκητικαὶ διατάξεις ΕΠΕ 9,402-404

144. Ὅταν δοξολογήσης μὲ λόγια τῆς Γραφῆς, ὅπως μπορεῖς, καὶ ἀναπέμψης αἶνο πρὸς τὸν Θεό, τότε ξεκίνα ταπεινὰ νὰ λέγης,

«Κύριε,

ἐγὼ δὲν εἶμαι ἄξιος νὰ συνομιλῶ μαζί σου,

διότι εἶμαι πολὺ ἁμαρτωλός».

Κι ἂν ἀκόμη δὲν γνωρίζης νἄχης πράξει κάτι φαῦλο, ἐσὺ ἔτσι πρέπει νὰ πῆς. Κανεὶς δὲν εἶναι ἀναμάρτητος, παρὰ μόνο ὁ Θεός. Διότι πολλὲς φορὲς ἐνῶ ἁμαρτάνουμε δὲν τὸ ἀντιλαμβανόμαστε. Γιαὐτὸ ὁ ἀπόστολος λέγει, «δὲν κατηγορῶ τὸν ἑαυτό μου γιὰ τίποτα, ἀλλὰ καὶ πάλι δὲν αἰσθάνομαι ἀκατηγόρητος» (Α’ Κορινθίους 4,4). Αὐτὸ σημαίνει, ὅτι κάμνω ἁμαρτίες καὶ δὲν τὶς ἀντιλαμβάνομαι. Γιαὐτὸ καὶ ὁ προφήτης λέγει, «Ποιὸς ἀντιλαμβάνεται τὰ παραπτώματα;» (Ψαλμὸς 18,13). Ὥστε λοιπόν, δὲν ψεύδεσαι ὀνομάζοντας τὸν ἑαυτό σου ἁμαρτωλό. Ἐὰν βέβαια ἀντιλαμβάνεσαι, καὶ μόνο μαὐτὸ ἁμαρτάνεις λέγοντας ὅτι δὲν εἶσαι ἁμαρτωλός.

Καλλίτερα εἶναι νὰ λέγης ὅτι ἐγὼ εἶμαι χειρότερος ἀπὸ ὅλους τοὺς ἁμαρτωλοὺς διότι παραβαίνω τὸ θεῖο πρόσταγμα ποὺ λέγει, «Ὅταν τὰ κατορθώσετε ὅλα, νὰ λέτε ὅτι εἴμαστε ἄχρηστοι δοῦλοι, διότι πράξαμε ὅλα ὅσα ἔπρεπε νὰ κάνουμε» (Λουκᾶ 17,10). Ἔτσι πρέπει νὰ λέγης γιὰ τὸν ἑαυτό σου διαρκῶς, ὅτι «εἶμαι ἄχρηστος δοῦλος». Σὲ ἄλλο σημεῖο λέγει, «μὲ ταπεινοφροσύνη νὰ θεωρῆτε ὅλους ὅτι εἶναι ἀνώτεροί σας» (Φιλιππησίους 2,3). Νὰ προσεύχεσαι στὸ Θεὸ μὲ δέος καὶ ταπεινοφροσύνη.

Ὅταν λοιπὸν ἀπευθύνης ταπεινὰ λόγο καὶ πῆς, «Σεὐχαριστῶ, Κύριε, διότι μακροθύμησες γιὰ τὰ παραπτώματά μου καὶ μέχρι τώρα μὲ ἄφησες ἀτιμώρητο. Ἀπὸ παλιὰ ἔπρεπε νὰ ὑποστῶ πολλὲς τιμωρίες καὶ νὰ μὲ ἐκδιώξουν ἀπὸ κοντά σου, ἡ ἀνεξίκακη ὅμως φιλανθρωπία σου μακροθύμησε γιὰ μένα. Σεὐχαριστῶ, ἔστω κι ἂν δὲν ἔχω τόση ἀντοχή, ὥστε νὰ εὐχαριστήσω ἐπάξια τὴν ἀνξικακία σου».

Ὅταν λοιπόν, ὁλοκληρώσης αὐτὰ τὰ δύο μέρη, τῆς δοξολογίας καὶ τῆς ταπεινοφροσύνης, τότε νὰ παρακαλέσης γιὰ ὅποιο αἴτημά σου θέλεις. Μὴ ζητήσης ὅμως πλοῦτο, ὅπως σοῦ εἶπα νωρίτερα. Μὴ ζητήσης δόξα ἐπίγεια, οὔτε ὑγεία σώματος. Αὐτὸς ποὺ σὲ ἔπλασε, φροντίζει γιὰ τὴ σωτηρία σου. Γνωρίζει ποιὸ εἶναι τὸ συμφέρον σου, εἴτε ὑγιαίνοντας, εἴτε ἀσθενώντας. Νὰ παρακαλῆς γιὰ τὴν βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὅπως προστάχθηκες νὰ κάνης. Γιὰ τὶς ἀνάγκες τοῦ σώματος θὰ φροντίση αὐτός. Ὁ Βασιλιᾶς μας εἶναι ἀρχοντικότατος καὶ ἀγανακτεῖ, ἐὰν κάποιος ἀπὸ μᾶς τοῦ ζητήση κάτι τιποτένιο, ἐὰν ζητήση κάτι ποὺ δὲν ταιριάζει στὸ μεγαλεῖο του. Μὴν ἐπισύρης ἀγανάκτησι μὲ τὴν προσευχή σου, ἀλλὰ νὰ παρακαλέσης γιὰ τὸν ἑαυτό σου, ὅσα ἀξίζουν στὸν Θεό μας. Ὅταν παρακαλῆς αὐτὰ ποὺ ἀξίζουν στὸν Θεό, μὴν ἀπομακρυνθῆς, μέχρι νὰ τὰ λάβης.

Μ. Βασιλείου, Ἀσκητικαὶ διατάξεις ΕΠΕ 9,404-406

145. Πολλὲς φορὲς παρεκάλεσες, λέγεις, καὶ δὲν ἔλαβες. Αὐτὸ συνέβη διότι σίγουρα ἢ κακῶς παρεκάλεσες, ἢ μὲ ἀπιστία, ἢ ὀνειροπολώντας, ἢ ζήτησες αἰτήματα ποὺ δὲν ἦταν πνευματικὸ συμφέρον σου. Ἂν παρεκάλεσες πρὸς τὸ πνευματικὸ συμφέρον σου, μᾶλλον δὲν εἶχες ἐπιμονή. Λέγει στὴν Ἁγία Γραφή, «Μὲ τὴν ὑπομονὴ θὰ κερδίσετε τὶς ψυχές σας» (Λουκᾶ 21,19), καὶ «ὅποιος ὑπομένει μέχρι τέλους, αὐτὸς θὰ σωθῆ» (Ματθαίου 10,22).

Ὁ Θεὸς γνωρίζει καλὰ τὴν καρδιὰ τῶν προσευχομένων. Γιατὶ τότε λέγει ὅτι ὁ Θεὸς χρειάζεται τὴν αἴτησί μας; Σὲ τὶ χρειάζεται ἡ αἴτησί μας; Βεβαίως ὁ Θεὸς γνωρίζει ποιὰ ἀγαθὰ ἔχουμε ἀνάγκη, καὶ ὅλα τὰ ὑλικὰ μᾶς τὰ παρέχει πλούσια, γιὰ νὰ τὰ ἀπολαύσουμε. Ἐπειδὴ δὲ εἶναι ἀγαθός, βρέχει γιὰ τοὺς δικαίους καὶ τοὺς ἀδίκους. Ἀνατέλλει τὸν ἥλιο γιὰ πονηροὺς καὶ ἀγαθούς, προτοῦ νὰ ζητήσουμε ἐμεῖς. Ἂν ὅμως δὲν ζητήσης μὲ κόπο καὶ ἐπιμονὴ πολλὴ τὴν πίστι, τὴν ἀρετή, καὶ τὴν βασιλεία τῶν οὐρανῶν, δὲν τὰ λαμβάνεις.

Πρέπει πρῶτα νὰ ποθήσης, κι ἀφοῦ ποθήσης ὕστερα νὰ ζητήσης μὲ εἰλικρίνεια, μὲ πίστι καὶ ὑπομονή. Πρῶτα νὰ προσφέρης αὐτὰ ποὺ εἶναι ἀπὸ σένα, χωρὶς νὰ σὲ κρίνη ἡ συνείδησί σου σὲ τίποτα, ὅτι ζητᾶς δηλαδὴ ἀμελῶς ἢ ράθυμα, καὶ τότε θὰ λάβης, ὅταν θέλη ὁ Κύριος. Γνωρίζει καλλίτερα ἀπὸ σένα αὐτὰ ποὺ σὲ συμφέρουν.

Ἴσως γιαὐτὸ ἀναβάλλει τὴν δωρεά, ἐπιθυμώντας τὴν συντροφιά σου μαζί του, γιὰ νὰ γνωρίσης τὶ σημαίνει δῶρο Θεοῦ, καὶ νὰ τὸ φυλάξης μὲ σεβασμό. Διότι ὅποιος ἀποκτᾶ κάτι μὲ πολὺν κόπο, φροντίζει νὰ τὸ φυλάξη, μήπως χάνοντάς το, χάση καὶ τὸν πολὺ κόπο του. Ἂν περιφρονήση δὲ τὴν χάρι τοῦ Θεοῦ, θὰ γίνη ἀνάξιος τῆς αἰωνίου ζωῆς. Διότι τὶ ὠφέλησε τὸν Σολομῶντα ποὺ ἔλαβε σὲ σύντομο διάστημα τὴν χάρι τῆς σοφίας καὶ στὴ συνέχεια τὴν ἔχασε;

Μὴν ὀλιγοψυχῆς, λοιπόν, ἂν δὲν λάβης σύντομα τὸ αἴτημά σου. Διότι ἂν γνώριζε ὁ ἀγαθὸς Δεσπότης, ὅτι παίρνοντας γρήγορα τὴν χάρι, δὲν θὰ τὴν ἔχανες, θὰ ἦταν ἕτοιμος καὶ προτοῦ παρακαλέσης, νὰ σοῦ τὴν δωρίση.

Τώρα ὅμως ἀργοπορώντας σὲ προστατεύη.  

Μ. Βασιλείου, Ἀσκητικαὶ διατάξεις ΕΠΕ 9,414-416

146. Βλέποντας πρὸς ἀνατολὰς γιὰ τὶς προσευχές μας, λίγοι γνωρίζουμε, ὅτι μὲ τὴ στάσι μας ἀναζητοῦμε τὴν ἀρχαία πατρίδα, τὸν παράδεισο, τὸν ὁποῖο φύτευσε ὁ Θεὸς στὴν Ἐδέμ.

147. Ὀρθοὶ τελοῦμε τὴ λατρεία τῆς Κυριακῆς, ἀλλὰ τὸν λόγο δὲν τὸν γνωρίζουν ὅλοι. Αὐτὸ γίνεται ὄχι μόνο ἐπειδὴ συναναστηθήκαμε μὲ τὸν Χριστό. Ἢ ὅτι ὀφείλουμε νὰ ζητοῦμε τὰ ἄνω στὴν ἀναστάσιμη ἡμέρα ποὺ μᾶς δόθηκε ἡ χάρι καὶ τὴν ὑπενθυμίζουμε μὲ τὴ στάσι μας στὴν προσευχή. Ἀλλὰ φαίνεται κάπως ὅτι εἶναι καὶ εἰκόνα τοῦ προσδοκωμένου μέλλοντος αἰῶνος.

Μ. Βασιλείου, Περὶ Ἁγίου Πνεύματος ΕΠΕ 10,460,18

148. Ἀναγκαστικὰ λοιπόν, ἡ Ἐκλησία διδάσκει τὰ παιδιά της νὰ στέκονται ὄρθια κατὰ τὴν λατρεία τῆς Κυριακῆς. Μὲ τὴν συνεχῆ ὑπόμνησι τῆς αἰώνιας ζωῆς νὰ μὴν ἀμελοῦν γιὰ τὰ πνευματικὰ ἐφόδια ποὺ ἀπαιτοῦνται γιὰ ἐκεῖνο τὸ ταξίδι.

Τὸ ἴδιο καὶ ἡ περίοδος τῆς Πεντηκοστῆς εἶναι ὑπενθύμησι τῆς προσδοκωμένης μελλούσης ἀναστάσεως...

Διδάσκει ἡ Ἐκκλησία νὰ προτιμοῦμε τὴν ὄρθια στάσι στὴν προσευχὴ κατὰ τὸ Πεντηκοστάριο, ὥστε μὲ τὴν πρακτικὴ αὐτὴ ὑπενθύμησι περίπου νὰ μεταθέτουμε τὸν νοῦ μας ἀπὸ τὰ παρόντα στὰ μέλλοντα.

Μ. Βασιλείου Περὶ Ἁγίου Πνεύματος ΕΠΕ 10,462,6-20

149. «Μνημονευτέον γὰρ Θεοῦ μᾶλλον ἢ ἀναπνευστέον· καί, εἰ οἷόν τε τοῦτο εἰπεῖν, μηδὲν ἄλλο τι ἢ τοῦτο πρακτέον».

Προτιμότερο εἶναι νὰ μνημονεύουμε τὸν Θεό, μὲ τὴν προσευχή μας, παρὰ νὰ ἀναπνέουμε. Ἂν μπορῶ νὰ πῶ καὶ τοῦτο, θἄλεγα νὰ μὴν κάνουμε τίποτε ἄλλο ἀπὸ αὐτό.

Γρηγορίου Θεολόγου Λόγος ΚΖ 4 ΕΠΕ 4,16

150. Ἡ προσευχὴ καὶ ἡ ἀγρυπνία εἶναι καλό. Σὲ τοῦτο ἂς σὲ πείση ὁ ἀγρυπνῶν καὶ προσευχόμενος πρὸ τοῦ πάθους του Θεός.

Γρηγορίου Θεολόγου λόγος 14 ΕΠΕ 5,244,15

Γρηγορίου Θεολόγου

Ἐπιτάφια ἐπιγράμματα γιὰ τὴν μάννα του Νόνα

ποὺ πέθανε καθὼς προσευχόταν μέσα στὸ ναό

151. Ἡ Νόνα πέτυχε τὴν δόξα, συζύγου καὶ υἱοῦ, τέλος δὲ

καθὼς προσευχόταν στὸ ναὸ

παρέδωσε τ' ἀγαπητό της σῶμα.

152. Ἡ Νόνα καλοτυχίζεται γιὰ ὅλα. Κι ἂν εἶναι πρέπον

τὸ τέλος της νὰ τὸ ποῦμε θάνατο,

πέθανε καθὼς προσευχόταν.

153. Εὐχές, στεναγμοί, νύχτες ἄϋπνες

καὶ δάπεδο ναοῦ μὲ δάκρυα μουσκεμένο

τέτοιο τέλος τῆς ζωῆς σου, ἁγία Νόνα, σοῦ πρόσφεραν,

στὸ ναὸ νὰ δεχτῆς τὴν ψῆφο τοῦ θανάτου.

154. Μπορεῖς ν' ἀμφισβητήσης ἄλλες ἀρετὲς τῆς Νόνας,

δὲν μπορεῖς ὅμως νὰ πῆς γιὰ τὰ μέτρα τῆς προσευχῆς της,

ἀπόδειξι τὸ τέλος της, ἦλθε ἐνῶ προσευχόταν.

155. Πῶς πέθανε ἢ πῶς ἦλθε τὸ ξακουστὸ τέλος

τῆς μάννας μου;

ἐνῶ προσευχόταν ἡ ψυχή της ἔφυγε πρὸς τὸν Θεό.

156. Ἐδῶ προσευχομένη ἡ ψυχὴ ἄφησε τὸ σῶμα τῆς Νόνας

ἀπὸ δῶ πέταξε ἡ Νόνα ἀφήνοντας τὸ σῶμα.

157. Δὲν πέθανε ἡ Νόνα ἐκτὸς τοῦ εὐωδιαστοῦ ναοῦ

πρῶτος ἅρπαξε τὴ φωνή της ὁ βασιλιᾶς Χριστός

καθὼς προσευχόταν. Ποθοῦσε μὲ προσευχὴ νὰ τελειώση

αὐτὴν τὴ ζωή, τέλος ἁγνότερο ἀπὸ κάθε θυσία.

158. Ἐδῶ κάποτε ἐνῶ προσευχόταν

ὑψώθηκε ὁ νοῦς τῆς Νόνας

ὥσπου ἀκολούθησε κι ἡ ψυχὴ στὸ πέταγμά του

καθὼς δὲ προσευχόταν πέθανε δίπλα στὴν Τράπεζα,

ὦ εὐσεβεῖς, γράψτε τὸ θαῦμα τοῦτο γιαὐτοὺς ποὺ θἄρθουν.

159. Ὄχι ἀσθένεια, οὔτε γηρατειῶν ἀδυναμία μὰ οὔτε θλῖψι,

ἂν καὶ γερασμένη, δὲν σὲ δάμασε, μάννα μου,

ἄτρωτη, λαμπάδα ὄρθια πρὸ τῆς ἁγίας Τραπέζης

εὐχομένη, παρέδωσες, Νόνα, στὸ Χριστὸ τὴ φωνή σου.

160. Ἡ Νόνα τοῦ Φιλτάτιου. Ποῦ πέθανε; Σαὐτὸν τὸ ναό.

Πῶς; Προσευχομένη. Σὲ τὶ ἡλικία; Γερόντισσα.

Ὢ εὐτυχισμένη ζωή, ὢ ἅγιος θάνατος!

Γρηγορίου Θεολόγου Ἐπιτάφια: 68,72,75,77,79,80,83,86,93,99

ΕΠΕ 11,216,220,222,224,226,226,228,234,238

161. Τὸ κυριώτερο ἀπὸ ὅλα εἶναι νὰ ἐπιμένουμε στὴν προσευχή.

Μακαρίου Αἰγυπτίου, Ὁμιλία 3η ΕΠΕ 7,50,3

162. Μᾶς προτρέπει ὁ Κύριος νὰ προσευχόμαστε μὲ θάρρος, ἀδιαλείπτως καὶ μὲ ἐπιμονὴ ζητώντας τὴν βοήθεια τῆς χάριτός του.

Αὐτὸς ἦλθε γιὰ τοὺς ἁμαρτωλούς, γιὰ νὰ τοὺς ἐπιστρέψη κοντά του καὶ νὰ γιατρέψη ὅσους πιστέψουν σαὐτόν.

Μακαρίου Αἰγυπτίου Ὁμιλία 4η ΕΠΕ 7,94

163. Ὅταν προσευχόμαστε στὸν Κύριο, χρειαζόμαστε κόπο, μεράκι, νηφαλιότητα, πολλὴ προσοχή, ἀδιαλλαξία καὶ θράσσος, γιὰ νὰ μπορέσουμε νὰ ξεπεράσουμε τὶς γήϊνες ἐπιθυμίες, τὶς παγίδες, τὰ δόκανα τῶν ἡδονῶν καὶ τὶς τρικυμίες τοῦ κόσμου. Νὰ μπορέσουμε νὰ γλυτώσουμε ἀπὸ τὶς ἐπιθέσεις τῶν πονηρῶν πνευμάτων.

Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο θὰ γνωρίσουμε καλά, πόσο ἄγρυπνα καὶ μὲ ποιὰ ἑτοιμότητα πίστεως καὶ ἀγάπης οἱ ἅγιοι ἀπέκτησαν στὶς ψυχές τους τὸν οὐράνιο θησαυρό, δηλαδὴ τὴν δύναμι τοῦ ἁγίου Πνεύματος, αὐτὸ ποὺ εἶναι ὁ ἀρραβώνας τῆς βασιλείας.

Μακαρίου Αἰγυπτίου Ὁμιλία 5η ΕΠΕ 7,124

164. Ὅποιοι πλησιάζουν τὸν Κύριο, γιὰ νὰ προσευχηθοῦν, ὀφείλουν νὰ προσεύχονται ἥσυχα, εἰρηνικά, εὐπρεπῶς καὶ ὄχι μὲ ἀπρεπεῖς καὶ συγκεχυμένες κραυγές. Νὰ προσεύχονται μὲ πνευματικὸ πόνο καὶ μὲ νηφάλιους λογισμούς.

Μακαρίου Αἰγυπτίου Ὁμιλία 6η ΕΠΕ 7,134

165. Τὸ ἀληθινὸ θεμέλιο τῆς προσευχῆς εἶναι τοῦτο. Νὰ προσέχης τοὺς λογισμοὺς καὶ νὰ προσεύχεσαι ἥσυχα καὶ εἰρηνικά, ὥστε νὰ μὴ σκανδαλίζονται οἱ ἄλλοι.

Ὁ προσευχόμενος κατὰ τέτοιον τρόπο ἂν δεχθῆ τὴν χάρι τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν τελειότητα ποὺ δίνει μέχρι τέλους, ἀθόρυβα θὰ οἰκοδομήση πολὺ τοὺς πολλούς, «διότι ὁ Θεὸς δὲν θέλει τὴν ἀκαταστασία, ἀλλὰ τὴν εἰρήνη» (Α’ Κορινθίους 14,33).

Ὅποιος προσεύχεται μὲ κραυγές, (σὰν τοὺς αἱρετικούς) μοιάζει πιὸ πολὺ μὲ «λοχία» ποὺ δίνει παραγγέλματα, χωρὶς νὰ μπορῆ νὰ προσεύχεται παντοῦ, οὔτε στὶς ἐκκλησίες, οὔτε στὰ χωριά, παρὰ μόνο στὶς ἐρημιὲς κατὰ τὸ θέλημά του. Ὅσοι ὅμως προσεύχονται ἥσυχα, οἰκοδομοῦν τοὺς πάντες καὶ σὲ κάθε τόπο.

Μακαρίου Αἰγυπτίου, Ὁμιλία 6η ΕΠΕ 7,136-138

166. Ἀρχίζει κάποιος ἀδελφὸς νὰ προσεύχεται. Ἡ καρδιά του γεμίζει μὲ θεία ἐνέργεια. Ἡ ψυχή του εὐφραίνεται μὲ τὸν Κύριο, ὅπως ἡ νύμφη μὲ τὸ νυμφίο, καθὼς λέγει ὁ προφήτης Ἡσαΐας, «ὅπως εὐφραίνεται ὁ νυμφίος μὲ τὴ νύμφη, ἔτσι θὰ εὐφρανθῆ ὁ Κύριος μὲ σένα» (Ἡσαΐα 62,5).

Συμβαίνει δὲ ἐνῶ ἀσχολῆται συνεχῶς μὲ τὴν προσευχή, σὲ μιὰ στιγμὴ νὰ παραδοθῆ τόσο, νὰ ἁρπαχθῆ ὁ ἐσωτερικὸς ἑαυτός του καὶ νὰ ἀνεβῆ σὲ ἄπειρο βάθος τῆς ἄλλης ζωῆς μὲ πολλὴν γλυκύτητα. Εὑρισκόμενος ἐκεῖ παραξενεύεται ὁ νοῦς, ἀφοῦ εἶναι μετέωρος καὶ σὲ ἁρπαγή. Τόσο δέ, ὥστε σὲ κείνη τὴν περίστασι νὰ ξεχάση ἐντελῶς τοὺς λογισμοὺς τοῦ ἐπιγείου φρονήματος, ἐπειδὴ χόρτασε ἡ σκέψι του καὶ αἰχμαλωτίσθηκε ἀπὸ θεῖα καὶ ἐπουράνια, σὲ ἀπέραντα καὶ ἀκατάληπτα πράγματα, σὲ τόσο θαυμαστά, ποὺ εἶναι ἀδύνατο νὰ τὰ περιγράψη ἀνθρώπινο στόμα. Ἐκείνη τὴν ὥρα θὰ μποροῦσε νὰ εὐχηθῆ καὶ νὰ πῆ, «μακάρι νὰ ἔφευγε στὸν οὐρανὸ καὶ ἡ ψυχὴ μαζὶ μὲ τὴν εὐχή».

Μακαρίου Αἰγυπτίου Ὁμιλία 8η ΕΠΕ 7,152

167. Προσεύχεται ἕνας ἁπλὸς χριστιανὸς καὶ γονατίζοντας εἰσέρχεται ὁ νοῦς του σὲ πνευματικὴ ἀνάπαυσι. Ὅσο δὲ σκάβει βαθύτερα, γκρεμίζεται τὸ τεῖχος τῆς κακίας, ποὺ ἀντιστέκεται καὶ ἔτσι βλέπει φῶς καὶ ἀποκτᾶ σοφία. Αὐτὸν τὸ χῶρο δὲν μποροῦν νὰ τὸν νοιώσουν ἢ νὰ γνωρίσουν ἀξιωματοῦχοι, σοφοί, ἢ ρήτορες. Δηλαδὴ τὴν λεπτότητα αὐτῶν τῶν ἐννοιῶν, ἐπειδὴ ἀσχολεῖται μὲ θεῖα μυστήρια.

Ὅπως καὶ ἕνας ἄπειρος ἀπὸ μαργαριτάρια δὲν ξέρει νὰ τὰ ἀξιολογήση, ἀφοῦ δὲν ἔχει ἐμπειρία ὁ ἄνθρωπος. Οἱ χριστιανοί, λοιπόν, αὐτὰ ποὺ ὀνομάζονται ἔνδοξα τῆς γῆς τὰ συχαίνονται καὶ τὰ θεωροῦν κοπριά, ὅταν τὰ συγκρίνουν μὲ τὸ πνευματικὸ μεγαλεῖο ποὺ λειτουργεῖ μέσα τους.

Μακαρίου Αἰγυπτίου Ὁμιλία 15η ΕΠΕ 7,248

168. Ὁ χριστιανὸς ὀφείλει νὰ ἐπιμένη στὴν προσευχή, γιὰ νὰ ἔλθη ὁ Κύριος μέσα του. Νὰ τὸν ὁλοκληρώση, νὰ τὸν δυναμώση στὴν ἐφαρμογὴ τῶν ἐντολῶν καὶ νὰ κατοικήση στὴν ψυχή του.

Σὰν ἀποτέλεσμα θὰ εἶναι νὰ πράττη κάποια στιγμὴ εὔκολα, ὅσα ἀκούει δύσκολα. Ἔτσι θὰ συνηθίση τὸ ἀγαθὸ καὶ νὰ μνημονεύη τὸν Κύριό του ἀναμένοντάς τον μὲ πολλὴ ἀγάπη.

Μακαρίου Αἰγυπτίου, Ὁμιλία 19η ΕΠΕ 7,344

169. Νὰ προσευχόμαστε ὄχι τυπικὰ μὲ μιὰ συγκεκριμένη στάσι τοῦ σώματος, οὔτε φωνασκώντας, οὔτε μόνο σιωπηλά, οὔτε μόνο γονατισμένοι, ἀλλὰ νὰ περιμένουμε τὸν Θεὸ μὲ νηφαλιότητα. Πότε θὰ ἐμφανισθῆ καὶ θὰ ἐπισκεφθῆ τὴν ψυχή μας ἀπὸ πολλὰ μονοπάτια καὶ ποκιλία ἀφορμῶν.

Ὅταν χρειάζεται σιωποῦμε, κι ὅταν χρειάζεται κραυγάζουμε. Ἕνα εἶναι τὸ ἀπαραίτητο. Ὁ νοῦς μας νὰ εἶναι ἀφοσιωμένος στὸν Θεό.

Ὅπως τὸ σῶμα, ὅταν ἐργάζεται κάτι, εἶναι προσηλωμένο ἐξ ὁλοκλήρου στὸ ἔργο του καὶ ὅλα τὰ μέλη του βοηθοῦνται μεταξύ τους, ἔτσι καὶ ἡ ψυχὴ πρέπει νὰ εἶναι ἐξ ὁλοκλήρου παραδομένη στὴν προσευχή καὶ στὴν ἀγάπη πρὸς τὸν Κύριο. Νὰ μὴν περιπολοῦν οἱ λογισμοί της, ἀλλὰ μὲ ὅση δύναμι ἔχει νὰ σπεύδη, συμμαζεύοντας τὸν ἑαυτό της καὶ ὅλους τοὺς λογισμούς της κοντὰ στὸν Χριστό.

Μακαρίου Αἰγυπτίου, Ὁμιλία 33η ΕΠΕ 7,512

170. Ἕνας ἔμπορος δὲν χρησιμοποιεῖ μόνο μιὰ μέθοδο γιὰ νὰ αὐξήση τὰ κέρδη του, ἀλλὰ προσπαθεῖ νὰ τὰ πολλαπλασιάση μὲ ποικίλους τρόπους. Χρησιμοποιεῖ πότε τὸν ἕνα καὶ πότε τὸν ἄλλο. Ἀπὸ ἐκεῖνον ποὺ δὲν κέρδισε τίποτε, σπεύδει στὸν πιὸ κερδοφόρο.

Ἔτσι ὀφείλουμε νὰ προσπαθοῦμε κι ἐμεῖς. Νὰ εὐτρεπίζουμε τὴν ψυχή μας μὲ ποικιλία καὶ τέχνη, γιὰ νὰ κερδίσουμε τὸ πραγματικὸ καὶ μεγάλο κέρδος. Αὐτὸ εἶναι ὁ Θεὸς ποὺ μᾶς διδάσκει πῶς νὰ προσευχόμαστε ἀληθινά. Μὲ τὴν προσευχὴ θὰ ἀναπαυθῆ ὁ Κύριος στὴν ἀγαθὴ προαίρεσι τῆς ψυχῆς. Θὰ τὴν καταστήση ἔνδοξο θρόνο του. Θὰ ἐνθρονισθῆ καὶ θὰ ἀναπαυθῆ σαὐτήν.

Μακαρίου Αἰγυπτίου, Ὁμιλία 33η ΕΠΕ 7,514

171. Κεφαλαιῶδες γεγονὸς κάθε ἀγαθῆς προσπάθειας καὶ κορυφαῖο ἀπὸ τὰ κατορθώματα εἶναι ἡ ἐπιμονὴ στὴν προσευχή. Μὲ αὐτὴν μποροῦμε νὰ ἀποκτήσουμε καὶ τὶς ἄλλες ἀρετὲς μὲ τὴν παράκλησί μας πρὸς τὸν Θεὸ μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου.

Μὲ τὸ θεμέλιο τῆς προσευχῆς ἀποκτᾶται ἀπὸ τοὺς ἀξίους ἡ κοινωνία τους μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὴν πνευματικὴ ἐνέργεια. Ἀκόμη δὲ καὶ ὁ σύνδεσμος τῆς διαθέσεως τοῦ νοῦ ἀποκτᾶται μὲ τὸν Κύριο μέσα σὲ ἀγάπη ἀνέκφραστη.

Αὐτὸς ποὺ ἀναγκάζει μὲ τὸν καιρὸ τὸν ἑαυτό του στὴν προσευχή, καίγεται ἀπὸ τὴν πνευματικὴ ἀγάπη μὲ θεῖο ἔρωτα καὶ πόθο φλογερὸ πρὸς τὸν Θεό. Αὐτὸς ὑποδέχεται τὴν χάρι τῆς ἁγιαστικῆς τελειότητος τοῦ Πνεύματος.

Μακαρίου Αἰγυπτίου, Ὁμιλία 40η ΕΠΕ 7,554

172. Ὅταν ὑψώνης πρὸς τὸν οὐρανὸ τὰ χέρια τοῦ νοῦ σου

καὶ τὸν λογισμό σου γιὰ προσευχή,

γιὰ νὰ προσκολληθῆς στὸν Κύριο,

τότε ὁ σατανᾶς γίνεται

κατώτερος ἀπὸ τοὺς λογισμούς σου.

Ὅπως στὴν Ἰεριχὼ τὰ τείχη ἔπεσαν μὲ τὴ δύναμι τοῦ Θεοῦ, ἔτσι καὶ τώρα τὰ τείχη τῆς κακίας ποὺ ἐμποδίζουν τὸ νοῦ σου καὶ οἱ πόλεις τοῦ σατανᾶ καὶ οἱ ἐχθροί σου θὰ ἐξολοθρευθοῦν μὲ τὴ δύναμι τοῦ Θεοῦ.

Μακαρίου Αἰγυπτίου, Ὁμιλία 50η ΕΠΕ 7,652

173. Μὴν περιφανευθῆς, ἂν τρέξουν δάκρυα κατὰ τὴν προσευχή σου. Διότι ὁ Χριστὸς ἄγγιξε τὰ μάτια τῆς ψυχῆς σου καὶ εἶδες νοερῶς.

174. Ὑπάρχουν πολλοὶ τρόποι προσευχῆς. Ὁ καθένας εἶναι διαφορετικὸς ἀπὸ τὸν ἄλλο. Ὅμως κανένας δὲν εἶναι βλαβερός. Ἐκτὸς βέβαια καὶ δὲν εἶναι προσευχή, ἀλλὰ ἐργασία σατανική.

175. Στὸν καιρὸ ποὺ ἔχεις μνήμη Θεοῦ, νὰ πολλα-πλασιάζης τὴν προσευχή σου, ὥστε ὅταν θἄρθη καιρὸς πνευματικῆς ξηρασίας, νὰ σὲ ὑπενθυμήση ὁ Θεός.

176. Ὅποιος προσεύχεται συνετά, ὑπομένει ὅλα ὅσα ἀκολουθοῦν. Ὅποιος ὅμως μνησικακῆ, αὐτὸς ἀκόμη δὲν προσευχήθηκε καθαρά.

177. Προτιμότερο εἶναι νὰ προσεύχεσαι πολὺ μὲ σεμνότητα γιὰ τὸν πλησίον σου, παρὰ νὰ τὸν ἐλέγχης γιὰ κάθετὶ ποὺ πράττει.

178. Ὅποιος θέλει νὰ νικήση τοὺς πειρασμοὺς χωρὶς προσευχὴ καὶ ὑπομονή, δὲν θὰ τοὺς διώξη, ἀλλὰ θὰ περιπλεχθῆ περισσότερο μαὐτούς.

179. Καθαρὴ συνείδησι γίνεται μὲ τὴν προσευχή. Ἀλλὰ καὶ καθαρὴ προσευχὴ πετυχαίνεται μὲ τὴν συνείδησι. Διότι τὸ καθένα ἔχει τὴν ἀνάγκη τοῦ ἄλλου.

Μάρκου Ἐρημίτη

Περὶ τοῦ Πνευματικοῦ Νόμου ΙΒ’, ΙΘ’, ΚΓ’,ΡΙΕ’,ΡΛΓ’,190, 199. ΜignePG 65,929-908

180. Ὅποιος προσεύχεται, αὐτὸς εἶναι μακριὰ ἀπὸ τὴν ἀπόγνωσι.

181. Δὲν ὑπάρχει προσευχὴ χωρὶς νοερὴ ἐπίκλησι. Ὅταν δὲ ἡ διάνοιά μας προσεύχεται ἀπερίσπαστα, τότε ἀκούει ὁ Κύριος.

182. Ἡ προσευχὴ λέγεται ἀρετή, ἔστω κι ἂν εἶναι μητέρα της. Διότι ἡ προσευχὴ γεννᾶ τὶς ἀρετές, ὅταν συναντήση τὸν Χριστό.

183. Ἂν πετύχουμε κάτι πνευματικὸ χωρὶς προσευχὴ καὶ ἀγαθὴ ἐλπίδα, αὐτὸ στὴν συνέχεια θὰ καταντήση βλαβερὸ καὶ ἀτελές.

184. Καλλίτερα εἶναι νὰ προσκολληθῆς στὸν Θεὸ μὲ τὴν προσευχὴ καὶ τὴν ἐλπίδα, παρὰ νὰ θυμᾶσαι ἐξωτερικὰ πράγματα, ἔστω κι ἂν εἶναι ὠφέλιμα.

185. Νὰ ἔχης ὑπομονετικὴ προσευχὴ γιὰ κάθε πρᾶγμα, διότι δὲν μπορεῖς νὰ κάνης τίποτε χωρὶς τὴν προσευχή.

186. Τίποτε δὲν μπορεῖ νὰ μᾶς βοηθήση περισσότερο ἀπὸ τὴν προσευχή, ὅπως πάλι τίποτε δὲν εἶναι ὠφελιμότερο ἀπὸ τὴν προσευχή, γιὰ νὰ εὐαρεστήσουμε τὸν Θεό.

187. Προσευχὴ ἀφοσιωμένη εἶναι σημάδι φιλοθεΐας γιὰ τὸν προσευχόμενο. Ὅταν ὅμως ἔχουμε κατὰ τὴν προσευχὴ ἀμέλεια καὶ ρεμβασμό, τότε αὐτὸ εἶναι ἀπόδειξι φιληδονίας.

188. Ὅποιος προσεύχεται, ἢ ἀγρυπνᾶ, ἢ μακροθυμεῖ χωρὶς πόνο, αὐτὸς εἶναι φανερὸ ὅτι εἶναι μέτοχος ἁγίου Πνεύματος. Ὅποιος ὅμως θλίβεται μὲ αὐτὰ καὶ τὰ ὑπομένη θεληματικά, γρήγορα κι αὐτὸς θὰ πετύχη τὴν βοήθεια.

189. Καλὸ εἶναι νὰ ὠφελοῦμε μὲ λόγια ὅσους μᾶς ἐρωτοῦν. Εἶναι καλλίτερο ὅμως νὰ τοὺς βοηθοῦμε μὲ τὴν ἀρετὴ καὶ τὴν προσευχή μας. Ὅποιος μὲ αὐτὰ προσφέρει τὸν ἑαυτό του στὸ Θεό, αὐτὸς μὲ τὴν προσφορά του βοηθεῖ καὶ τὸν πλησίον του.

190. Ἂν θέλης νὰ βοηθήσης μὲ λίγα λόγια κάποιον φιλομαθῆ, ὑπόδειξέ του νὰ ἔχη πίστι ὀρθὴ καὶ προσευχή, καθὼς καὶ ὑπομονὴ γιὰ ὅσα θὰ ἀκολουθήσουν. Ὅλα τὰ ὑπόλοιπα καλὰ ὑπάρχουν μέσα σὲ αὐτά.

191. Ὅσα λέμε ἢ πράττουμε ἐκτὸς προσευχῆς, στὸ τέλος ἀποδεικνύονται ἢ ἐσφαλμένα ἢ βλαβερά. Ἀποδεικνύουν δὲ καὶ ἐμᾶς στὰ πράγματα, ὅτι δὲν γνωρίζουμε τίποτα.

192. Ὅπως ἡ βροχή, ὅταν πέση στὴ γῆ, παρέχει στὰ φυτὰ ξεχωριστὲς γεύσεις, δηλαδὴ γλυκύτητα στὰ γλυκά, καὶ πικράδα στὰ πικρά. Ἔτσι καὶ ἡ θεία χάρι ἐρχομένη στὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων χαρίζει κατάλληλες ἐνέργειες ἀρετῶν. Σαὐτὸν ποὺ πεινᾶ γιὰ Χριστό, γίνεται τροφή. Σαὐτὸν ποὺ διψᾶ γίνεται νερὸ γλυκύτατο. Σαὐτὸν ποὺ κρυώνει γίνεται ἔνδυμα. Σαὐτὸν ποὺ κουράζεται γίνεται ἀνάπαυσι. Σαὐτὸν ποὺ προσεύχεται γίνεται ἐλπίδα καρδιακή. Καὶ σαὐτὸν ποὺ πενθεῖ γίνεται παρηγοριά.

193. Ὅταν εἴμαστε σὲ πολεμικὴ ἐπίθεσι τῶν παθῶν, τότε πρέπει νὰ προσευχόμαστε καὶ νὰ ὑπακοῦμε. Μὲ αὐτὴν τὴ βοήθεια μόλις καὶ μποροῦμε νὰ πολεμήσουμε τὸν ἐσωτερικὸ πόλεμο.

194. Ὅποιος πολεμᾶ τὸ θέλημά του μὲ προσευχὴ καὶ ὑπακοή, εἶναι ἀθλητὴς μὲ καλὴ πολεμικὴ μέθοδο. Αὐτὸς ἀποδεικνύει ὅτι ἀσκεῖ τὴν πνευματικὴ πάλη ἀπὸ τὴν ἀποχὴ τῶν αἰσθητῶν.

195. Εἶναι καλὸ νὰ κρατοῦμε τὴν περιεκτικότερη ἐντολή. Δηλαδὴ νὰ μὴν μεριμνοῦμε ἢ νὰ προσευχόμαστε ἀναλυτικὰ γιὰ τὸ καθένα, ἀλλὰ νὰ ζητοῦμε μόνο τὴν βασιλεία τοῦ Θεοῦ σύμφωνα μὲ τὸν λόγο τοῦ Χριστοῦ. Ἐὰν δὲ φροντίζουμε γιὰ κάθε ἀνάγκη, τότε ὀφείλουμε νὰ προσευχόμαστε ξεχωριστὰ γιὰ τὸ καθένα...

196. Αὐτὸν ποὺ ὑποκλέπτει τὴν ἐντολὴ τῆς προσευχῆς, τὸν ἀκολουθοῦν ἀτοπώτερες παρακοές. Δηλαδὴ ἡ καθεμιὰ τὸν παραπέμπει σὰν δέσμιο στὴν ἄλλη.

Μάρκου Ἐρημίτου Περὶ τῶν νομιζόντων, ὅτι θὰ δικαιωθοῦν ἀπὸ τὰ ἔργα τους, ΚΔ’,ΛΑ’,ΛΓ’,ΛΔ’,ΛΖ’,ΠΖ’,ΠΗ’,90,91,93,94,Ρ’,ΡΘ’,ΡΜΖ’,ΡΜΗ’,ΡΝΔ’, ΡΝΕ’ Μigne ΡG65,933-953  

197. Ἡ προσευχὴ εἶναι ἀξία τῶν οὐρανῶν.

Ἰω Χρυσ Εἰς τὸν 4^ον Ψαλμὸν, ΕΠΕ 5,140,11

198. Δόξα σὲ σένα, Κύριε. Δόξα σὲ σένα, ἅγιε. Δόξα σὲ σένα βασιλιᾶ. Διότι μᾶς ἔδωσες τροφές, γιὰ νὰ εὐφρανθοῦμε. Γέμισέ μας μὲ Πνεῦμα ἅγιο, γιὰ νὰ εὑρεθοῦμε ἐνώπιόν σου, ἀφοῦ πράξουμε τὸ θέλημά σου. Τότε νὰ μὴν εἴμαστε ντροπιασμένοι, ὅταν θὰ ἀποδίδης στὸν καθένα σύμφωνα μὲ τὰ ἔργα του.

Ἰω Χρυσ Εἰς Ματθαῖον ὁμ. ΝΕ’ ΕΠΕ 11,226,23-26

199. Χρειάζεται πολλὴ προσευχή, γιὰ νὰ μπορέσουμε ἔστω καὶ λίγο νὰ εἰσέλθουμε στὸ βάθος τῶν νοημάτων τῆς Ἁγίας Γραφῆς.

Ἰω Χρυσ Εἰς Ἰωάννην ὁμ ΚΑ’ ΕΠΕ 13,28,6-8

200. Ἐὰν ἔχης παιδιά, ξύπνα τα καὶ αὐτά. Ἂς γίνη μὲ ὅλα αὐτὰ τὸ σπίτι σου Ἐκκλησία μέσα στὴ νύχτα. Ἂν ὅμως εἶναι ἀκόμη μικρὰ καὶ δὲν ἀντέχουν στὴν ἀγρυπνία, ἂς ποῦν μία ἢ καὶ δύο προσευχές. Ὕστερα ἂς σταματήσουν. Μόνο ξύπνα τα. Μόνο νὰ ἀποκτήσουν αὐτὴν τὴν συνήθεια. Τίποτε δὲν ὑπάρχει καλλίτερο ἀπὸ αὐτὸ τὸ ταμεῖο, τὸ ὁποῖο δέχεται τέτοιες προσευχές...100

Πίστεψέ με. Δὲν καθαρίζει τόσο ἡ φωτιὰ τὴν σκουριά, ὅσο ἡ νυκτερινὴ προσευχή. Αὐτὴ καθαρίζει τὴν σκουριὰ τῶν ἁμαρτημάτων μας.

Ἰω Χρυσ Εἰς Πράξεις ὁμ ΚΣΤ’ ΕΠΕ 16^Α ,100 καὶ 102

201. Μεγάλα εἶναι τὰ χαρίσματα τῆς προσευχῆς καὶ τὰ κατορθώματά της δὲν σβύνουν. Ὅπου κι ἂν στρέψη κάποιος τὰ μάτια τῆς διανοίας του, δὲν θὰ βρῆ τίποτε πολυτιμώτερο ἀπὸ τὴν προσευχή.

Ἡ προσευχὴ κατεύθυνε τὸν Νῶε καὶ τὸν διατήρησε ἀναυάγητο ἀπὸ τὸν θεόσταλτο κατακλυσμό.

Ἡ προσευχὴ ἔλυσε τὴν στείρωσι τῆς Ἄννας καὶ τὴν ἀπάλλαξε μὲ παράδοξο τρόπο ἀπὸ τὴν κατάρα τῆς ἀτεκνίας.

Ἡ προσευχὴ τοῦ Ἰωνᾶ ἔκαμε εὐκτήριο οἶκο τὴν κοιλιὰ τοῦ κήτους καὶ κατέστησε ἄτρωτη τὴν πόλι γιὰ τοὺς Νινευΐτες.

Ἡ προσευχὴ δώρησε δεκαπέντε χρόνια ζωῆς στὸν βασιλιᾶ Ἐζεκία.

Καὶ γιὰ νὰ μὴ μακρύνω τὸν λόγο, γιὰ τὸ πόσα μπορεῖ ἡ προσευχή, ἂς φέρουμε ἀνάμεσά μας τὸν ἴδιο τὸν Κύριο, ὁ ὁποῖος ἔπραξε καὶ δίδαξε. Ὁ Χριστὸς δὲν προσευχήθηκε μόνο, ἀλλὰ καὶ προέτρεψε νὰ προσευχόμαστε, ὅπως μποροῦμε νὰ τὸν ἀκούσουμε νὰ λέη στοὺς μαθητάς του, «Ὅταν προσεύχεσθε, νὰ λέτε, Πάτερ ἡμῶν, ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου, ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου» (Ματθαίου 6,9-10). Νὰ τὸν παρακαλᾶτε, ὅπως τὰ παιδιὰ τὸν πατέρα τους. Νὰ τὸν περιμένετε ὅπως οἱ στρατιῶτες τὸν βασιλιᾶ τους, ἀφοῦ πολιτογραφηθήκατε στὴν βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Ἐκτὸς ἀπὸ τὸ Δεσποτικὸ ὄνομα, μὴν ἐπικαλῆσθε κανένα ἄλλο.

ΤΑ ΜΙΚΡΑ

ἀββᾶ Δωροθέου ΕΠΕ 12,324 καὶ 378

ἀββᾶ Δωροθέου ΕΠΕ 12,490

ἀββᾶ Δωροθέου ΕΠΕ 12,504

ἀββᾶ Δωροθέου ΕΠΕ 12,514

ΚΕΝΟΔΟΞΙΑ

Μ. Βασίλειος ΕΠΕ 9,466

ΠΑΡΡΗΣΙΑ ΕΠΕ 12,344

4 ΡΗΜΑΤΑ ΕΠΕ 12,350

ΚΑΤΑΚΡΙΣΙ ΕΠΕ 12,378

ΤΑΠΕΙΝΩΣΙ ΕΠΕ 7,352