Με έκπληξη και απογοήτευση διαβάσαμε το δημοσίευμα της διαδικτυακής πύλης των ΟΤΑ «www.aftodioikisi.gr» στα ηλεκτρονικά μέσα της περιφέρειας δυτικής Μακεδονίας στις 12/3/2019,
...που τόσο στον τίτλο, όσο και στο περιεχόμενό του, με ιδιαίτερη ευκολία και απαράδεκτους χαρακτηρισμούς μηδενίζει την πορεία υλοποίησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος Δυτικής Μακεδονίας 2014-2020.
Καταρχήν ενώ είναι γνωστό σε όλους ότι η πραγματική περίοδος υλοποίησης των προγραμμάτων είναι περίπου 3,5 χρόνια και όχι 5 χρόνια, όπως σκοπίμως αναφέρεται με απλή πρόσθεση από το 2014 μέχρι το 2018. Είναι γνωστό ότι η πραγματική υλοποίηση ξεκίνησε στα μέσα του 2015 για αντικειμενικούς λόγους για τους οποίους δεν ευθύνονται οι περιφέρειες.
Επιπλέον είναι γνωστό σε όλους ότι δεν έχουν απομείνει μόνο 2 χρόνια, αλλά 5 χρόνια μέχρι την ολοκλήρωση της υλοποίησης των έργων και το κλείσιμο του προγράμματος, διότι όπως κάθε προγραμματική περίοδος έτσι και η τρέχουσα προγραμματική περίοδος 2014-2020 δεν τελειώνει το 2020 αλλά το 2023.
Σε μια αντικειμενική ανάγνωση μπορεί κανείς να διαπιστώσει, με βάση τα στοιχεία του ίδιου πίνακα, ότι για παράδειγμα η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου με ποσό δαπανών της τάξης των 40 εκ. εμφανίζει υψηλότερο ποσοστό απορρόφησης της τάξης του 29,8%, σε αντίθεση με την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας που εμφανίζει μεγαλύτερο ποσό δαπανών της τάξης των 48 εκ. €, αλλά αντιστοιχεί σε μικρότερο ποσοστό απορρόφησης (17%) σε σχέση με τον προϋπολογισμό του προγράμματος.
Επίσης διαπιστώνεται ότι τα ποσά δαπανών, δηλαδή της απορρόφησης των πόρων των περισσότερων προγραμμάτων κυμαίνονται από 40 εκ. έως 67 εκ. €, ενώ μόνο 5 προγράμματα εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσά δαπανών, ως αποτέλεσμα κυρίως των μεγάλων ποσοστών των μεταφερόμενων έργων που περιλαμβάνονται στα αντίστοιχα προγράμματα.
Γενικότερα δηλαδή τα προγράμματα εμφανίζουν μέτρια ποσά απορρόφησης. Αυτό συμβαίνει γιατί σε όλα τα προγράμματα παρουσιάστηκαν οι ίδιες δυσκολίες και παρόμοια προβλήματα που δεν επέτρεψαν την ευχερή υλοποίηση και τη μεγαλύτερη απορρόφηση των πόρων στο πλαίσιο της αναπτυξιακής προσπάθειας των περιφερειών της χώρας.
Συνοπτικά μπορούμε να αναφέρουμε μερικά από τα σημαντικότερα προβλήματα που παρουσιάστηκαν κατά την υλοποίηση του προγράμματος, και που κατά βάση οφείλονται σε εξωγενείς παράγοντες, που δεν προέρχονται από τις Περιφέρειες, όπως:
ð Οι καθυστερήσεις εκπλήρωσης των αιρεσιμοτήτων και αυτοδεσμεύσεων με ευθύνη των αρμόδιων Υπουργείων,
ð Η καθυστέρηση ορισμού Ενδιάμεσου Φορέα Διαχείρισης για τις κρατικές ενισχύσεις,
ð Η προσαρμογή και λειτουργία του Πληροφοριακού Συστήματος Κρατικών Ενισχύσεων (ΠΣΚΕ),
ð Η τροποποίηση του Ν. 4412/2016 για τις Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, που καθυστέρησε τις διαγωνιστικές διαδικασίες των έργων για σημαντικό χρονικό διάστημα,
ð Η καθυστέρηση της εξειδίκευσης των πολιτικών και της έκδοσης θεσμικού πλαισίου λεπτομερειών εφαρμογής δράσεων με ευθύνη των αρμόδιων Υπουργείων.
Στη συγκεκριμένη δημοσίευση των στοιχείων πορείας υλοποίησης των προγραμμάτων, όπου δεν υπάρχουν επιμέρους λεπτομέρειες που να δίνουν την ασφαλέστερη ερμηνεία των στοιχείων του πίνακα, περιγράφονται με ευκολία κάποια λανθασμένα συμπεράσματα, προφανώς για να εξυπηρετηθούν κάποια συγκεκριμένα συμφέροντα.
Προκειμένου να εξαχθούν ασφαλέστερα συμπεράσματα για την πορεία των προγραμμάτων θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και οι παρακάτω παράμετροι:
- Τα προγράμματα των 13 περιφερειών δεν ξεκινούν από την ίδια αφετηρία. Υπάρχουν προγράμματα στα οποία τα μεταφερόμενα έργα ξεπερνούν το 30% του προϋπολογισμού τους και αφενός δεσμεύουν σημαντικά ποσά του προϋπολογισμού τους και αφετέρου συμβάλλουν στη μεγαλύτερη απορρόφηση. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σε μερικές περιφέρειες τα μεταφερόμενα έργα φτάνουν στο ποσό των 270 εκ. €, δηλαδή ποσό που πλησιάζει στο συνολικό προϋπολογισμό του προγράμματος Δυτικής Μακεδονίας. Το ΠΕΠ Δυτικής Μακεδονίας είναι το πρόγραμμα με το μικρότερο ποσοστό μεταφερόμενων έργων της τάξης του 9% του συνολικού προϋπολογισμού του ΠΕΠ. Σημειώνεται ότι στα μεταφερόμενα έργα ανήκουν τα έργα που ξεκίνησε η υλοποίησή τους στην προηγούμενη περίοδο 2007-2013 και συνεχίστηκε η υλοποίησή τους στη νέα προγραμματική περίοδο 2014-2020. Τα μεταφερόμενα έργα δεδομένης της ωριμότητάς τους αποτελούν άμεση πηγή απορρόφησης των πόρων ενός προγράμματος.
- Τα προγράμματα με χαμηλά ποσοστά μεταφερόμενων έργων και μεγάλο αριθμό νέων έργων, όπως της Δυτικής Μακεδονίας είναι λογικό να παρουσιάζουν μικρότερο ποσοστό απορρόφησης, δεδομένου ότι απαιτούνται μεγάλα χρονικά διαστήματα από την υποβολή της πρότασης ενός έργου μέχρι την υπογραφή της σύμβασης και έναρξης της υλοποίησής του και συνεπώς της απορρόφησης των πόρων, που σε αρκετές περιπτώσεις ανέρχεται και σε 2 χρόνια.
- Το πρόγραμμα Δυτικής Μακεδονίας κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις απορρόφησης πόρων συγκρίνοντας την πορεία των νέων έργων των προγραμμάτων και σε πολλές περιπτώσεις με μεγάλη διαφορά από τα άλλα προγράμματα.
- Δεν είναι βέβαια μόνο το ποσοστό απορρόφησης των πόρων που κρίνει την πορεία ενός προγράμματος, δεδομένου ότι υπάρχουν και άλλες παράμετροι που δείχνουν το βαθμό ενεργοποίησης και διασφάλισης της αποτελεσματικής εφαρμογής του. Με βάση τους προϋπολογισμούς των ενταγμένων έργων (στήλη 4) του ίδιου πίνακα βλέπουμε ότι στην περίπτωση της Δυτικής Μακεδονίας ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων στις 31/12/2018 ανέρχεται σε 204,6 €, ενώ σήμερα πλησιάζει το ποσό των 310 εκ. € (97%) γεγονός που κατατάσσει τη Δυτική Μακεδονία στις πρώτες θέσεις των προγραμμάτων σε επίπεδο χώρας.
- Τα προγράμματα κρίνονται στο τέλος με την ολοκλήρωση της προγραμματικής περιόδου και την υλοποίηση των δεσμεύσεων για την κάλυψη των αναπτυξιακών αναγκών της Περιφέρειας. Το πρόγραμμα της Δυτικής Μακεδονίας έχει διασφαλίσει τις προϋποθέσεις προκειμένου να ολοκληρωθεί σύμφωνα με τις δεσμεύσεις του προγράμματος, την επίτευξη των στρατηγικών στόχων και την κάλυψη των αναγκών σε όλους τους τομείς ανάπτυξης της Περιφέρειας.
Με δεδομένο ότι η συνολική εικόνα προόδου συνίσταται από την πορεία διαφόρων παραμέτρων, συνοπτικά παραθέτουμε τα παρακάτω στοιχεία για την πορεία υλοποίησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας προκειμένου να υπάρχει μία αντικειμενική εικόνα της προόδου υλοποίησης:
Η δημόσια δαπάνη του συνολικού ποσού της κύριας χρηματοδότησης του προγράμματος ανέρχεται σε 320 εκ. €. Το συνολικό ποσό της εξειδίκευσης ανέρχεται σε 335 εκ. € (105%), το συνολικό ποσό των προσκλήσεων ανέρχεται σε 429 εκ. € (134%), οι συνολικές εντάξεις ανέρχονται σε 310 εκ. € (97%), οι συνολικές συμβάσεις ανέρχονται σε 90 εκ. € (28%) και οι συνολικές δαπάνες ανέρχονται σε 50 εκ. € (16%).
Θα πρέπει βέβαια να γίνει κατανοητό ότι τα μικρότερα ποσοστά που παρουσιάζονται στις συμβάσεις και στις δαπάνες οφείλονται στα προβλήματα που έχουν ήδη αναφερθεί αλλά και στις δυσκολίες ανταπόκρισης των δικαιούχων. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι αν οι δικαιούχοι, δηλαδή οι φορείς υλοποίησης των έργων, μπορούσαν να ανταποκριθούν στην επίτευξη των στόχων των προβλέψεών τους για τις πληρωμές των προηγούμενων ετών, εκτιμάται ότι η Περιφέρειά μας θα μπορούσε να είναι 1η σε ποσοστά απορρόφησης σε επίπεδο χώρας. Υπάρχουν όμως αντικειμενικοί λόγοι και υπαρκτά προβλήματα, που παρά τη συστηματική παρακολούθηση της πορείας υλοποίησης των έργων, το συνεχή εντοπισμό και την αντιμετώπιση των προβλημάτων, δημιουργούν καθυστερήσεις στην υλοποίηση των έργων και στην απορρόφηση των πόρων του προγράμματος.
Δεδομένου ότι δεν έχουν απομείνει μόνο 2 χρόνια για την ολοκλήρωση του προγράμματος, όπως σκόπιμα θέλουν κάποιοι να προσανατολίζουν λανθασμένα την κοινή γνώμη, αλλά έχουμε ακόμη μία περίοδο 5 ετών μέχρι την ολοκλήρωση και το κλείσιμο του προγράμματος, γίνεται φανερό ότι υπάρχει αρκετό χρονικό διάστημα για την επιτυχή και αποτελεσματική υλοποίηση, την ολοκλήρωση και το κλείσιμο του προγράμματος.
Συμπερασματικά πρέπει να γνωρίζουν οι πολίτες της Δυτικής Μακεδονίας ότι η Περιφερειακή Αρχή, η Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης του Επιχειρησιακού Προγράμματος και οι αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας σε συνεργασία με τις Εθνικές Αρχές και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να εντοπίζονται έγκαιρα τα προβλήματα κατά την εφαρμογή του προγράμματος, να εξετάζονται συστηματικά και να γίνονται όλες οι απαραίτητες προσπάθειες έτσι ώστε να αντιμετωπίζονται και να επιταχύνεται η υλοποίηση του προγράμματος με στόχο την αποτελεσματική και επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος και την επίτευξη των στόχων του στο πλαίσιο της αναπτυξιακής στρατηγικής της Δυτικής Μακεδονίας για την προγραμματική περίοδο 2014-2020.
Ο Αντιπεριφερειάρχης Αγροτικής Ανάπτυξης
και Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας
Σταύρος Γιαννακίδης