Ταινία για την αρχαιολόγο Γεωργία Καραμήτρου από τον Κίμωνα Τσακίρη

"Η αρχαιολόγος" είναι το ντοκιμαντέρ του Κίμωνα Τσακίρη που θα βγει στις αίθουσες στα τέλη Δεκεμβρίου και σήμερα μοιάζει πιο επίκαιρο από ποτέ. Όχι γιατί ασχολείται με μια ανασκαφή, αλλά γιατί ασχολείται με ένα πρόσωπο. Η πρωταγωνίστρια, αρχαιολόγος Γεωργία Καραμήτρου, προσπαθεί να σώσει ότι μπορεί πριν χαθεί για πάντα στο βυθό μιας τεχνητής λίμνης στην Δυτική Μακεδονία.

Μια ιστορία για αυτό που λέμε “προσωπική ευθύνη” και τι πραγματικά συμβαίνει όταν την αναλαμβάνεις.

 Η ιστορία αρχίζει από τα προϊστορικά χρόνια. Στις κοιλάδες και τις πεδινές ζώνες του Αλιάκμονα υπήρξαν σημαντικές εγκαταστάσεις, οι οποίες εξελίχθηκαν σε πόλεις στα πρώτα ιστορικά χρόνια. Πολύ αργότερα αναπτύχθηκαν στα βυζαντινά χρόνια τα κάστρα πόλεις και στα πιο δυσπρόσιτα σημεία τα μοναστήρια. Δίπλα στον Αλιάκμονα, οι αρχαιότητες εκτείνονται σε 450 στρέμματα. Οικιστικά κατάλοιπα, τεράστια νεκροταφεία και ταφές από την Νεολιθική εποχή ως την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου με πλούσια ευρήματα: αγγεία, κοσμήματα, ειδώλια, εργαλεία, οπλισμός. Αρχαιότητες της Αρχαϊκής, Κλασικής και Ελληνιστικής Εποχής με χρυσά, αργυρά και χάλκινα ευρήματα. Στο χώρο της λεκάνης του Λογκά έχουν ανασκαφθεί γύρω στους 100 ταφικούς περιβόλους και λιθοσωροί της Πρώιμης και Μέσης Εποχής Χαλκού.

 Η περιοχή έχει πάρα πολλά στρώματα από διαφορετικές περιόδους, θα μπορούσε να υπάρχουνε πολύ σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Δε θα το μάθουμε ποτέ πια

Για την Γεωργία Καραμήτρου πρώην προϊσταμένη της Λ΄Εφορείας, ο χρόνος κυλά αντίστροφα. Το 2012 ο χώρος τον οποίο ανασκάπτει θα μετατραπεί σε λίμνη από το υπό κατασκευή φράγμα Ιλαρίωνα της ΔΕΗ. Η αρχαιολόγος καταβάλλει τεράστιες προσπάθειες ώστε να ολοκληρωθεί το σωστικό της έργο (με χρηματοδότηση της ΔΕΗ Α. Ε.) το οποίο αυτή τη στιγμή βρίσκεται στην πιο αποδοτική φάση του.Ήδη έχουν έρθει στο φως σπουδαία ευρήματα που εντάσσουν την περιοχή στον αρχαιολογικό – ιστορικό χάρτη, αλλάζοντας τα έως τώρα δεδομένα. Ο αγώνας δρόμου έχει ξεκινήσει από το 2004 όταν ξεκινά το ανασκαφικό πρόγραμμα, ενώ ήδη από το 1985 είχε αρχίσει η έρευνα και η μελέτη της περιοχής. «Εμείς έχουμε να υπερηφανευόμαστε ότι στην προσπάθειά μας όλα αυτά τα χρόνια να σώσουμε τον πολιτισμό μας, δεν τηρήσαμε ποτέ ωράρια. Έχουμε κοιμηθεί στο μουσείο, έχουμε μείνει οκτώ μήνες σε τροχόσπιτο και πλενόμασταν με το λάστιχο. Ο αρχαιολόγος δεν εργάζεται με όρους δημοσίου υπαλλήλου», δηλώνει η Γεωργία Καραμήτρου, στο archaiologia.gr, όταν το 2011 εντάσσεται σε προσυνταξιοδοτικό καθεστώς. «Με βγάζουν στην εφεδρεία, αλλά θα συνεχίσω εθελοντικά».

Το 2012, ο σκηνοθέτης Κίμων Τσακίρης μαθαίνει ότι ένας μεγάλος αρχαιολογικός χώρος θα πήγαινε όλος στον πάτο μιας λίμνης και η υπεύθυνη αρχαιολόγος της περιοχής επί 30 χρόνια είχε 2-3 μήνες μπροστά της για να σώσει ότι μπορεί.«Έτσι ξεκινήσαμε το βασικό γύρισμα», μας λέει ο Κίμων Τσακίρης. «Ξεκίνησα και πήγα στην περιοχή, τη γνώρισα και τον Ιούλιο του 2012 είχαμε εγκατασταθεί εκεί και παρακολουθήσαμε όλη την έμφραξη του φράγματος, την άνοδο της στάθμης του νερού σε φυσικό χρόνο. Το ντοκιμαντέρ διήρκεσε δυο περίπου χρόνια και τον Ιανουάριο του 2014 κάναμε το τελευταίο μας γύρισμα».

Θα μου μιλήσετε για την πρωταγωνίστριά σας;

Η κυρία Καραμήτρου ανασκάπτει την περιοχή από τη δεκαετία του 80. Όταν πρωτοπήγε εκεί δεν υπήρχε κάτι, δεν είχανε γνώση οι κάτοικοι ότι υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα, και ξεκίνησε με μία πολύ μικρή ομάδα ανθρώπων. Οι περισσότεροι είναι ντόπιοι. Τους μίλησε για την αγάπη της για την αρχαιολογία, προσπάθησε να τους κάνει να αγαπήσουν το παρελθόν τους, τον λόγο για τον οποίο θα πρέπει να προστατεύουν τα αρχαία. Έτσι δημιουργήθηκε μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων. Άλλαξε η ζωή τους και ακόμα μέχρι και σήμερα είναι συγκινητική η αφοσίωση που έχουν στο πρόσωπό της.

Η ανασκαφή σε ποιό επίπεδο έφτασε;

Στην ουσία ήταν διασωστικές ανασκαφές. Μπόρεσαν τελικά και σώθηκαν πολλά. Η περιοχή έχει πάρα πολλά στρώματα από διαφορετικές περιόδους, θα μπορούσε να υπάρχουνε πολύ σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Δε θα το μάθουμε ποτέ πια. Υπήρχε η πίεση του χρόνου, υπήρχαν θέματα αδειών. Υπήρχε ένας μεγάλος όγκος ευρημάτων τα οποία πήγαιναν στο μουσείο, το οποίο δε τα χωράει κιόλας, ακόμα δεν έχουν καθαριστεί καλά – καλά και καταλογογραφηθεί.

Το ντοκιμαντέρ σας έχει σχέση με μια αγάπη που πιθανώς έχετε για την αρχαιολογία;

Ναι μεν μου αρέσει, αλλά δεν πήγα να καταγράψω αυτό που βρέθηκε εκεί ή υπάρχει στο μουσείο. Εμένα με ενδιέφερε ο άνθρωπος ο ίδιος. Δηλαδή, με ενέπνευσε η Γεωργία, ένας άνθρωπος που ανέλαβε τη ευθύνη του να φέρει εις πέρας αυτό που θεωρούσε σημαντικό. Θα μπορούσε να είναι μία αρχαιολόγος, θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε, ένας νοσοκόμος, ένας επιστήμονας. Με ενέπνευσε αυτό το κομμάτι της προσωπικής ευθύνης. Σκεφθείτε είχε βγει σε εφεδρεία και όλο αυτό το έκανε εθελοντικά.

Τον περίγυρο τον καταγράψατε;

Ο περίγυρος έχει εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον. Υπάρχει η ΔΕΗ, οι κάτοικοι, ο τρόπος με τον οποίο βλέπει ο καθένας τα αρχαία. Υπάρχουν στο ντοκιμαντέρ και οι αντικρουόμενες απόψεις και δράσεις. Έχουν γίνει καταλήψεις στο χώρο. Βλέπουμε πολλές οπτικές. Είναι δομημένο σαν ένα παζλ γύρω από ένα φράγμα.

Έχετε παραγωγό κύριε Τσακίρη;

Η παραγωγή είναι της Faliro House Productions. Ευτυχώς. Δυστυχώς δε λειτουργούν πια οι διεθνείς παραγωγές της ΝΕΡΙΤ, το μοναδικό κομμάτι που περιείχε τη λέξη εξωστρέφεια. Μέχρι τώρα οι δουλειές που είχα κάνει ήταν διεθνείς παραγωγές, δηλαδή συμμετείχαν και φορείς από την υπόλοιπη Ευρώπη Στο προηγούμενο ντοκιμαντέρ μου συμμετείχαν οκτώ χώρες. Το τοπίο σε αυτό το χώρο έχει αλλάξει ριζικά. Η γνώμη μου είναι ότι δε μπορεί μία χώρα να κινείται με αυτό τον τρόπο και νομίζω ότι αυτό θα πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε πολύ γρήγορα.

Εκτός από την τεκμηρίωση αγαπάτε τις ιστορίες;

Ναι, οι δουλειές μου δεν είναι μόνο πληροφορία. Είναι περισσότερο μια οπτικοακουστική συμφωνία. Πρέπει να το επεξεργαστείς όλο μαζί, και θεωρώ είναι πολυεπίπεδο. Δε λειτουργεί μόνο με τη λογική του να σου βάλει στο μυαλό μια πληροφορία , αλλά επιχειρεί να σου δημιουργήσει ένα συναίσθημα είτε δραματικό, είτε κωμικό, ώστε να μπορέσεις να το επεξεργαστείς.

Τώρα προσπάθησα να βρω κάποιους ανθρώπους, όπου μέσα σε αυτό το μπάχαλο, όλο αυτό το χρόνο, κατάφεραν να δημιουργήσουν κάτι από το τίποτα.

Στο ντοκιμαντέρ σας μιλάτε για προσωπική ευθύνη. Σε προηγούμενη δουλειά σας το Sugar-Town, μιλούσατε για τη συλλογική ευθύνη. Θα μας περιγράψετε αυτή τη μετάβαση;

Η εποχή του Sugar-Town ήταν ακριβώς η αντίθετη εποχή. Ζούσαμε όλο αυτό το «μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες» και πιστεύαμε ότι ήμασταν φοβερή κοινωνία, ότι έχουμε λύσει όλα μας τα θέματα. Οπότε, τότε ασχολήθηκα με το θέμα της συλλογικής ευθύνης, έτσι θεωρούσα, ότι έκανα μία κριτική στην κοινωνία μας μέσα και από τα Sugar Town, που κατά τη γνώμη μου δεν ήταν μόνο για τη Ζαχάρω αλλά γενικά για το πώς λειτουργεί η ελληνική κοινωνία.

 Μετά την κρίση, είχα την ανάγκη να βρω ανθρώπους οι οποίοι μέσα σε αυτό το πλαίσιο που περιγράψαμε τα προηγούμενα χρόνια, πήραν το δικό τους δρόμο, ανέλαβαν την προσωπική τους ευθύνη, προχώρησαν με την δική τους αισθητική και τα δικά τους θέλω. Έτσι δημιουργήθηκε και το προηγούμενο ντοκιμαντέρ, το Μichigan, για έναν αγρότη που έχει μια φάρμα στη Μεσσηνία, αλλά είναι και ένας ιδιαίτερος χαρακτήρας. Έτσι προέκυψε και η Γεωργία Καραμήτρου. Είναι άνθρωποι που πήγαν κόντρα στο ρεύμα. Η πορεία της ζωής τους με εμπνέει και με συγκινεί. Τώρα προσπάθησα να βρω κάποιους ανθρώπους, όπου μέσα σε αυτό το μπάχαλο, όλο αυτό το χρόνο, κατάφεραν να δημιουργήσουν κάτι από το τίποτα.

Η αρχαιολόγος:

Η Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη διορίστηκε στην περιοχή το 1981 και δύο χρόνια αργότερα της ανατέθηκε η ευθύνη της αρχαιολογικής έρευνας του νομού Κοζάνης, που δεν είχε συστηματοποιηθεί μέχρι τότε. Έθεσε σε εφαρμογή ένα επίμονο πρόγραμμα διάσωσης, προστασίας και ανάδειξης αρχαιοτήτων. Διηύθυνε τις πολυάριθμες και σε μεγάλη έκταση σωστικές ανασκαφές που επιβλήθηκαν από την κατασκευή της Εγνατίας Οδού και των καθέτων της, καθώς και των ερευνών σε λιγνιτωρυχεία και φράγματα της ΔΕΗ, ενώ συνέδεσε το όνομά της με την αποκάλυψη του σημαντικού αρχαιολογικού χώρου της αρχαίας Αιανής. Αποκορύφωμα ήταν η ίδρυση του Αρχαιολογικού Μουσείου Αιανής, ενός σύγχρονου ερευνητικού ιδρύματος πανελλήνιας εμβέλειας, που φέτος ήταν υποψήφιο για τη διάκριση του μουσείου της χρονιάς σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Ο σκηνοθέτης:

Ο Κίμων Τσακίρης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1974. Σπούδασε Νομική με εξειδίκευση στα Ευρωπαϊκά ΜΜΕ και Οικονομικά). Παράλληλα, σπούδασε Σκηνοθεσία, παρακολουθώντας μαθήματα στο Λονδίνο (στο City Lit, στο Lux theatre και στο Raindance), στην Ουτρέχτη (Utrecht School of Visual Arts), στο Τρέντο- Ιταλία (Universita di Trento) και στη Βαρκελώνη (Universitat de Barcelona).Από το 2001, ζει και εργάζεται στην Αθήνα ως ανεξάρτητος σκηνοθέτης και παραγωγός. Οι ταινίες του: 86.400 (Η ΕπόμενηΜέρα;), ΟΞένος (όνειροή πραγματικότητα;), Sugartown – ΟιΓαμπροί (2006), Sugartown-Η Επόμενη Μέρα, Μίτσιγκαν, Η αρχαιολόγος. Οι ταινίες του έχουν αποσπάσει δεκάδες βραβεία σε ελληνικά και διεθνή φεστιβάλ.

Η ταινία:

ΤΙΤΛΟΣ: Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ

Διάρκεια: 90′

ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ: FALIRO HOUSE

Σενάριο / Σκηνοθεσία

Κίμων Τσακίρης

Παραγωγή

Χρήστος Β. Κωνσταντακόπουλος

Διεύθυνση Φωτογραφίας

Γιάννης Δρακουλαράκος

Μοντάζ

Τατιάνα Πανηγύρη

Πρωτότυπη Μουσική

Κωσταντής Παπακωνσταντίνου

Θανάσης Παπακωνσταντίνου

Ηχοληψία

‘Αρης Καφεντζής

Μιξάζ

Κώστας Βαρυμποπιώτης

Εκτέλεση Παραγωγής

Λέλια Ανδρόνικου