Περιλήψεις εισηγήσεων συνεδρίου Αιανής Σαββάτου 26/4
Τίτλοι και περιλήψεις εισηγητών συνεδρίου με θέμα «Αιανή (Κάλιανη) και περίχωρα: ιστορία από τα κάτω» που διοργανώνει το Σχολείο του Λαού στην αίθουσα τέχνης του πνευματικού Κέντρου Αιανής την 26η Απριλίου 2014.
ΑΓΡΑΦΙΩΤΗΣ ΘΩΜΑΣ
Διδάκτορας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Δίδαξε ως λέκτορας στο Τμήμα Νηπιαγωγών της Παιδαγωγικής Σχολής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Είναι καραγκιοζοπαίχτης-δάσκαλος και αιρετό μέλος στο Καλλιτεχνικό Συμβούλιο του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών. Έχει βραβευθεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και το 2008 κέρδισε το βραβείο πρωτότυπου-νέου σεναρίου σε Αγώνες Ελληνικού Θεάτρου Σκιών.
Ταξίδι στον Αλιάκμονα, κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, μετά τη μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών, έχουν ήδη συντελεστεί ορισμένες σημαντικές πληθυσμιακές μεταβολές κοντά στις όχθες του ποταμού Αλιάκμονα. Μέσα από τις γλαφυρές αυτοβιογραφικές διηγήσεις ενός παιδιού και επώνυμου μελλοντικού συγγραφέα γινόμαστε κοινωνοί του ταξιδιού του από τη μία όχθη του Αλιάκμονα στην άλλη γνωρίζοντας τις γεωγραφικές, ιστορικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες μιας περιοχής, της οποίας ο τότε ντόπιος δυτικομακεδονικός πληθυσμός κλήθηκε να συνυπάρξει με τους πρόσφυγες Κωνσταντινουπολίτες, Μικρασιάτες, Καππαδόκες και Πόντιους. Γινόμαστε έτσι κοινωνοί μιας οπτικής γωνίας της τότε ιστορίας στις όχθες του Αλιάκμονα έτσι όπως τη βίωνε ο ίδιος ο συγγραφέας κι έτσι όπως τη βίωνε γενικότερα ο τότε Ελληνισμός.
ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ
Ο “Μακεδονικός τοπικισμός” και οι αποτυπώσεις του στη Φλώρινα, από τον Μεσοπόλεμο έως τον Εμφύλιο. Η εισήγηση προσπαθεί να ανιχνεύσει μια υπαρκτή άποψη, που αποτελούσε θέση επωνύμων ή ανώνυμων πολιτών της περιοχής, διαχεόταν σε υπηρεσιακά έγγραφα, δημοσιοποιούταν από «περιοδεύοντες» δημοσιογράφους, υπονοούταν πίσω από ανεξάρτητες πολιτικές παρατάξεις που συγκροτήθηκαν στην περιοχή και αφορούσε την γενικευμένη αίσθηση μιας άδικης μεταχείρισης του Κέντρου έναντι των απομακρυσμένων περιοχών της επικράτειας, όπως ήταν η περιοχή της Φλώρινας.
ΒΑΓΙΩΤΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ
Κατοχή κι Εμφύλιος στην Άνω Κώμη: 1944 -1949. Η Άνω Κώμη κατέχει την καρδιά της περιοχής Τσιαρτσιαμπά. Απλωμένη σε μία κατάφυτη κοιλάδα, στα νότια τις Κοζάνης, γεμάτη ζωή και σφρίγος που της δίνει η εύφορη γη της είναι φορτωμένη με το βάρος μιας ιστορίας που γυρίζει αρκετούς αιώνες πίσω. Στην Άνω Κώμη έλαβε χώραν επί Κατοχής ένοπλη αντιπαράθεση και σύγκρουση μεταξύ ΠΑΟτζήδων κι ΕΛΑΣιτών. Ποιοι στο χωριό ήταν με το ένα στρατόπεδο και ποιοι με το άλλο; Για ποιους λόγους οδηγήθηκαν στην απόφαση αυτή; Θα αναφερθούν σε περιστατικά οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές και οι συγγενείς τους, εκπρόσωποι των στρατοπέδων.
ΓΑΓΑΛΗΣ ΗΛΙΑΣ
Ο Bekir Fikri Bey από το Τσούρχλι και ο ρόλος του στους Βαλκανικούς πολέμους 1912-1913 και μετέπειτα. O Μπεκήρ αγάς γεννήθηκε το 1881 στο Τσούρχλι (Άγιο Γεώργιο) Γρεβενών. Θεωρείται μέχρι σήμερα ο ήρωας των Τούρκων επειδή κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων αντιστάθηκε στον ελληνικό στρατό υπερασπίζοντας το μουσουλμανικό πληθυσμό της Δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου. Κατηγορήθηκε ως υπαίτιος του θανάτου του Μητροπολίτη Γρεβενών Αιμιλιανού Λαζαρίδη. Εκτός από στρατιωτικό είχε και πολιτικοδιπλωματικό ρόλο για λογαριασμό της Υψηλής Πύλης με αποτέλεσμα να τοποθετηθεί στο νεοσύστατο κράτος της Αλβανίας φιλότουρκος μουσουλμάνος επικεφαλής το 1913-1914. Φυλακίστηκε στην Αλβανία, απελευθερώθηκε και πέθανε μαχόμενος εναντίων των Ρώσων στον Καύκασο το Δεκέμβριο του 1914.
ΓΕΡΟΚΩΣΤΑ ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ
Χαρίσιος Σκανδέρης: δάσκαλος μιας δαιδαλώδους περιόδου 1937-1945. Η παρούσα μελέτη εξετάζει πτυχές της ζωής του δασκάλου την περίοδο που θήτευσε στην Αιανή (1937 - 1945) από ετερομερείς σκοπιές. Συγκεκριμένα επιχειρείται η πλέξη της προσωπογραφίας του με τα γεγονότα της διδασκαλικής του ζωής: εξετάζονται οι αναφορές των επιθεωρητών καθώς και το ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον, ενώ υπόψη λαμβάνονται οι αφηγήσεις μαθητών του και οι προσλαμβάνουσες παραστάσεις του. Συνοπτική μνεία γίνεται επίσης, στην Ιστορία της εκπαίδευσης στο χωριό την προηγηθείσα περίοδο.
ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ ΚΕΛΛΥ
Μνήμη και λήθη του Εμφυλίου: το έργο του Αλέκου Σακαλή (Πετρόμπεη) «Μνήμες». Οι αυτοβιογραφικές μαρτυρίες του εμφυλίου αποτελούν σύνθετο υλικό σαν αφήγηση του παρελθόντος από τη σκοπιά του παρόντος. Είναι μια εκ των υστέρων διαπραγμάτευση, συγκρότηση της υποκειμενικότητας του αφηγητή που μας μιλά για ένα μέρος του παρελθόντος που επιλέγει. Ο αφηγητής διαχειρίζεται τη μνήμη του. Η υποκειμενικότητα του οργανώνεται μέσα από την αφήγηση σωματικών εμπειριών και προσωπικών σχέσεων, θεσμών εξουσίας και ηγεμονικών ομάδων. Ειδικότερα η ανακοίνωση ασχολείται με την ταυτότητα του αυτοβιογραφούμενου ως κατασκευή, αυτοσκηνοθεσία κι εκ νέου παρουσίαση του εαυτού. Το υποκείμενο θέτει μέσα από τις μαρτυρίες τους ως στόχο την επανάκτηση εκείνου του μέρους της ταυτότητάς του που με τον Εμφύλιο μπήκε σε κρίση, ενδεχομένως και να χάθηκε, επανενεργοποιώντας τη μνήμη μέσω της αφήγησης.
ΚΑΛΛΙΑΝΙΩΤΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ
Σπούδασε Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία στη Φιλοσοφική Σχολή ΑΠΘ. Στο ίδιο Τμήμα εκπόνησε μεταπτυχιακό και διδακτορικό δίπλωμα. Ασχολείται με την ιστορία, τον πολιτισμό, τη φύση και την καθημερινή ζωή.
Η συνοίκιση της Κάλιανης (Αιανής). Από πού, γιατί, πότε και ποιοι συνοίκισαν την Κάλιαν(η), τη σημερινή Αιανή; Εξετάζεται ο χώρος, ο χρόνος, η αιτία και η εθνόλεκτος ατόμων κι ομάδων. Αδρομερώς: στις αρχές της 1ης χιλιετίας μ.Χ προσέρχονται γύρω από το έλος Κάλιαν(η) οι πρώτοι κάτοικοι από την αρχαία Αιανή. Σλάβοι ποιμένες από τη θέση Σιλιό εμπλουτίζουν την οίκιση μαζί με άλλους από τη, ρωμαϊκής εποχής, θέση Ράχ(η) Τσέικα ως κολίγοι των μοναστηριών Ζάμπουρντας και Ζιδανίου. Βλάχοι εκ Σαμαρίνας, μεταφορείς προϊόντων, μένουν μόνιμα στο χωριό, το οποίο ενισχύεται από τα δορυφορικά της πολισμάτια Τούχλ(η), Βέρβιρ(η) και Φτιλιά. Αρχάς 20ού αιώνα οι ενορίες συμπυκνώνονται σε μία και η κώμη λαμβάνει τη σημερινή της μορφή. Το μέλλον της, παρόλη την επιπολάζουσα ανθρωπορραγία, άδηλο
ΚΑΛΩΤΑ ΑΝΝΑ
Αποφοίτησε από το Τμήμα Αρχειονομίας και Βιβλιοθηκονομίας του Ιονίου Πανεπιστημίου όπου εκπόνησε μεταπτυχιακό δίπλωμα σχετικά με την “Διοίκηση και Οργάνωση Βιβλιοθηκών με έμφαση στις Νέες Τεχνολογίες”. Εργάζεται ως βιβλιοθηκονόμος στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης. Ενδιαφέροντα της είναι η ελληνική και ξένη λογοτεχνία και το θέατρο.
Η Αιανή και τα γύρω χωριά: τέλος 19ου - αρχές 20ού αιώνα. Η ανακοίνωση βασίστηκε στη μελέτη των πλούσιων αρχείων της Κοβενταρείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης, στα αντίστοιχα των ΓΑΚ/Αρχείων Νομού Κοζάνης και στην τοπική βιβλιογραφία. Θέματά της: α) η σχέση των κατοίκων με τις τουρκικές αρχές και η καταπίεση που υπέστησαν από τη βάναυση τούρκικη διοίκηση και τις επιθέσεις των γκέκηδων όπως φαίνονται σε επιστολές τους προς τον Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης β) ο σχολιασμός των πινάκων με έσοδα και έξοδα των Ναών Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Αγίας Αναστασίας και Ιωάννη του Προδρόμου γ) τα κυριότερα εκκλησιαστικά ζητήματα της εποχής όπως έκδοση φιρμανιού για την ανέγερση Ναού και διορισμός ιερέων δ) η διευθέτηση υποθέσεων μνηστείας, γάμου, χωρισμού ανάμεσα στους κατοίκους.
ΚΑΛΩΤΑ ΧΑΡΟΥΛΑ
Τα τουρκικά τραγούδια στην περιοχή Βαθυλάκκου. H περιοχή Βαθυλάκκου αποτελείται από το ομώνυμο χωριό και τα αντίστοιχα Μεσιανή, Ροδίτη, Λεύκαρα και Κουβούκλια. Οι κάτοικοί τους είναι απόγονοι προσφύγων που προσήλθαν το 1922 από την Καππαδοκία, την Προύσα, την Αμάσεια, την Αμισό και την Τραπεζούντα. Διατήρησαν τα ήθη και τα έθιμα των πατρίδων τους, ανάμεσα στα οποία και τη μουσική τους παράδοση. Πηγάζοντας αυτή από τα αρχαία χρόνια εξελίχθηκε επί Βυζαντίου και διατηρείται μέχρι σήμερα. Σκοπός της εργασίας είναι η ανάδειξη του λαϊκού πολιτισμού μέσω της μουσικής που συγκεφαλαιώνει κάθε έκφανση της ζωής των κατοίκων.
ΜΑΡΟΥΔΗ ΕΛΕΝΗ
Βάντσα (Άνω Κώμη): Ιστορική αναζήτηση μέσω της επιτόπιας έρευνας. Ένας χάρτης, μια φωτογραφική μηχανή, το ιστορικό υποστύλωμα και το μικρόβιο για τη γενέθλια γη ήταν αρκετά για την αναζήτηση νέων ιστορικών στοιχείων για έναν τόπο με σημαντική ιστορική παρουσία στο χρόνο όπως αποδεικνύεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα διαφόρων τοποθεσιών. Με ενορχηστρωτή τον χάρτη διανομής του 1938 έγινε συστηματική ανίχνευση και προσπάθεια ετυμολόγησης των τοπωνυμίων του χωριού, ενώ διατυπώνονται ορισμένες πρώτες σκέψεις για την ιστορική του πορεία. Το 1927 η Βάντσα, που έφερε μη ελληνικό όνομα, μεταβαπτίζεται σε Άνω και Κάτω Κώμη. Τι κρύβεται πίσω από το πρώην όνομά της;
ΠΑΠΑΤΟΛΙΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
Δημώδης και επιστημονική ιατρική. Με αφορμή την περιέργεια για τις μεθόδους περίθαλψης περασμένων ετών επιδιώχτηκε η εκπόνηση της παρούσας ανακοίνωσης. Πηγές της προσωπικές μαρτυρίες κατοίκων της Αιανής. Φόρμουλες ίασης που ανάγονται στην εποχή του Ιπποκράτη, του Γαληνού και του Ασκληπιού εύρισκαν εφαρμογή στην ελληνική ύπαιθρο μέχρι και πριν λίγες δεκαετίες. Στις μέρες μας βέβαια δεν έχουν εκλείψει πλήρως, όχι μόνον ως μνήμη, αλλά κι ως εφαρμογή. Ανιχνεύεται η αποτελεσματικότητά τους κι αναπόφευκτα συγκρίνονται με τις σημερινές, πάντα σε σχέση με το εκατέρωθεν κοινωνικοπολιτισμικό τους πλαίσιο, το μορφωτικό επίπεδο και τα υλικά και τεχνολογικά μέσα των ανθρώπων εκάστης εποχής.
ΠΑΥΛΟΣ ΚΩΣΤΑΣ
Απόφοιτος του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής σχολής ΑΠΘ. Αυτή την περίοδο κατατείνει προς την απόκτηση μεταπτυχιακού τίτλου στη Βυζαντινή Ιστορία. Επιδίδεται στην έρευνα της τοπικής Ιστορίας της περιοχής, ρίχνει στην κυκλοφορία τις «Ψηφίδες Ιστορίας» και διαχειρίζεται δικό του ιστολόγιο.
Οικιστική διαμόρφωση της Κόζιανης (Κοζάνης). Ευρήματα, τοπωνύμια, ανθρωπωνύμια και πηγές νερού, παλιά έγγραφα, χάρτες και αφηγήσεις, παραδόσεις και λαογραφικά στοιχεία συμπλέκονται αιτιωδώς. Ο γράφων προσπαθεί πρωτίστως να τα ανακρίνει και να τα ερμηνεύσει και εν συνεχεία να τα ερανιστεί και συσσωματώσει εγκύπτοντας σ’ αυτά και όχι αιθεροβατώντας. Τα χρονικά σύνορα της εργασίας περιβάλλουν τον 16ο αιώνα.
ΣΠΥΡΙΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
Σπούδασε στο Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας και Μέσων Μαζικής Πληροφόρησης και στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης όπου εκπόνησε μεταπτυχιακό δίπλωμα. Είναι υποψήφιος Διδάκτωρ στο τελευταίο Τμήμα. Χρημάτισε επιστημονικός συνεργάτης της Επιτροπής Ερευνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών όπου συνεπιμελήθηκε διάφορες εκδόσεις της.
Ευριπίδης Μπακιρτζής: Από τον «κόκκινο συνταγματάρχη» στον πρόεδρο της Π.Ε.Ε.Α.Ο αξιωματικός του ελληνικού στρατού Ευριπίδης Μπακιρτζής θεωρείται αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Συναντάται σε απομνημονεύματα, αφηγήσεις, επεξεργασμένα ημερολόγια, έγγραφα υπηρεσιών Ελλάδος και ξένων κρατών. Έζησε έντονη ζωή και οι πράξεις του δύσκολα ερμηνεύονται, γιατί άλλοτε διαπιστώνεται τυχοδιωκτική συμπεριφορά κι άλλοτε συνεπής πατριωτισμός. Η ζωή του ως το 1922 ταυτίζεται με το όραμα της Μεγάλης Ελλάδας. Στο Μεσοπόλεμο εμπλέκεται σε κινηματικές ενέργειες, γι’ αυτό το 1935 εκπίπτει σε στρατιώτη με τη μομφή του κομμουνιστή και πράκτορα των Βουλγάρων. Μέχρι τον πόλεμο του 1940 εντάσσεται στο σκληρό πυρήνα του βενιζελσμού, ενώ παράλληλα επαφίεται με το ΚΚΕ αποκτώντας εσφαλμένα τον τίτλο του «κόκκινου ταγματάρχη ή συνταγματάρχη». Το 1940 ευρίσκεται στη Μέση Ανατολή κι έπειτα διατελεί πρόεδρος της ΠΕΕΑ. και στρατηγός της Ομάδας Μεραρχιών Μακεδονίας του ΕΛΑΣ. Εξόριστος ων, αυτοκτονεί όπως δηλώθηκε επίσημα στους Φούρνους Ικαρίας.
ΤΣΙΑΝΑΚΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ
Οι «ελληνικές θηριωδίες» στο Σαντζάκι Σερβίων: η δράση των ελληνικών ανταρτικών ομάδων στις αρχές του 20ού αιώνα σύμφωνα με τα οθωμανικά αρχεία. Στην παρούσα εισήγηση παρουσιάζονται περιπτώσεις δράσεων ελληνικών ανταρτικών ομάδων στις αρχές του 20ου αιώνα στο σαντζάκι Σερβίων, όπως έχουν καταγραφεί στα οθωμανικά αρχεία της εποχής. Η έρευνα στηρίζεται σε δημοσιευμένο αρχειακό υλικό, το οποίο περιλαμβάνει αναφορές των τοπικών οθωμανικών αρχών.
ΤΣΙΤΣΕΛΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ
Ο Κωνσταντίνος Σιαμπανόπουλος μέσα από μια διαφορετική σκοπιά. Γνωστός τοις πάσι για το έργο του ο Κωνσταντίνος Σιαμπανόπουλος έχει αφήσει θετικό πρόσημο στην ενασχόλησή του με δραστηριότητες του πνεύματος και του πολιτισμού. Ισχύει το ίδιο και με την περίοδο που διετέλεσε επιθεωρητής; Στην παρούσα εργασία με πηγές έγγραφα επιθεωρήσεων κι αφηγήσεις δασκάλων σκιαγραφείται το έργο του ως επιθεωρητής, αναλύεται η διδασκαλική εμπειρία που αντικατοπτρίζεται στις επιθεωρήσεις του, εξετάζονται οι παιδαγωγικές μέθοδοι που προέκρινε και διατυπώνονται απόψεις για την αντιμετώπιση προβλημάτων.
ΦΤΑΚΑ ΕΥΑ
Η κοινωνική διαστρωμάτωση της Αιανής το 1908. Εξετάζεται ο (εκλογικός) κατάλογος αρρένων του 1908 για το "Χωρίον Καλλιανή"(sic), που βρίσκεται στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Κοζάνης, ως προς τη δομή και το σκοπό όπως επίσης και δημογραφικά στοιχεία των 166 καταγραφών του. Πρόκειται για ενήλικους άνδρες που είτε γεννήθηκαν είτε ήρθαν από αλλού διαμένουν στην Αιανή, ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία κι έχουν δικαίωμα ψήφου εφόσον πληρώνουν φόρο. Με αναφορά τα καταβληθέντα ή μη ποσά φόρου επιχειρούνται συμπερασμοί για την οικονομική κατάσταση των κατοίκων του χωριού. Ειδικότερα, συγκρίνονται οι οικογένειες μεταξύ τους και με τον μέσο όρο κι εκτιμάται στατιστικά η θέση τους στη γενική κατανομή.
ΦΤΑΚΑΣ ΑΡΓΥΡΙΟΣ
Πτυχιούχος τμήματος Ελληνικού Πολιτισμού της Σχολής Ανθρωπιστικών σπουδών ΕΑΠ και συντηρητής αρχαιοτήτων κι έργων τέχνης. Ιδρυτικό μέλος Ιππικού Συλλόγου Αιανής Δέρδας. Ασχολείται με τη Φύση, τον Πολιτισμό και την Οικολογία.
Θρησκευτικές οδοιπορίες στον Τσιαρτσιαμπά. Η ανακοίνωση χαρτογραφεί τις μετακινήσεις κατοίκων της Ελίμειας (Τσιαρτσιαμπά κι επαρ¬χίας Κοζάνης στη συνέχεια), ειδωλολατρών, χριστιανών και μουσουλμάνων σε ναούς, μο¬ναστήρια και ιερούς τόπους για λόγους θρησκευτικούς ή έτερους από την αρχαία εποχή μέχρι σήμερα, ιδιαίτερα δε το έθιμο της ιππικής επίσκεψης στην Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (Ζάμπουρντας).