Παρασκευή 20 Σεπτεμβρίου 2013
Η βυζαντινή κι οθωμανική Κερασιά Kοζάνης
Ουδεμία εκτενής γραπτή μαρτυρία ήταν διαθέσιμη για το βαθύ παρελθόν του οικισμού Κιρασιά (Κερασιά) Κοζάνης και της περιοχής, αν και εικάζεται πως συν τω χρόνω, ύστερα από εξαντλητική έρευνα, θα ευρεθούν χειρόγραφες αναφορές εντός ή εκτός της χώρας για την ύπαρξη του οικισμού επί Βυζαντίου ή και παλαιότερα με ανασκαφική έρευνα και άριστη μελέτη του χώρου.
Δυστυχώς το αρχαίο παρελθόν της Κερασιάς, η γνώση του οποίου ήταν απαραίτητο για την ιστορική συνέχεια του οικισμού, είναι δυσπρόσιτο στους γράφοντες καθώς ούτε τα σχετικά ευρήματα που κείτονται σε προθήκες ή αποθήκες μουσείων έχουν μελετηθεί από κοντά ούτε αναγνώστηκαν ενδελεχώς οι επί τούτων (σχολιασμένες) δημοσιεύσεις αρχαιολόγων κι έτερων ερευνητών.
Αγγεία προϊστορικής εποχής από την Κερασιά. Διασώθηκαν από το διδάσκαλο Κωνσταντίνο Σιαμπανόπουλο, του οποίου ο βίος σπαταλήθηκε σε ύψιστη προσφορά στον ελληνισμό, ιδιαίτερα όσον αφορά στην περίοδο της Αρχαιότητας
Ευτυχώς όμως για την επίσκεψη στο αρχαίο τοπίο της Κερασιάς αντλήθηκαν γραπτές και προφορικές πληροφορίες:
α) από την εργασία του δασκάλου Κωνσταντίνου Σιαμπανοπούλου Αιανή2 β) το σύνταγμα επιγραφών των Ριζάκη -Τουράτσογλου3 γ) το ιστορικό -γεωγραφικό πόνημα του Δημητρίου Σαμσάρη4 δ) από την αρωγή κατοίκων του χωριού, ιδιαίτερα από τους Γεώργιο Βόμβα, Ευάγγελο Παπακώστα και Παναγιώτη Τότσκα, οι οποίοι ξόδεψαν αφειδώλευτα χρόνο για επιτόπιες οδοιπορίες κι ατελείωτες συζητήσεις σε καφενέ του χωριού όχι μόνον για το αρχαίο αλλά και για το νεότερο και σύγχρονο παρελθόν της.
Χωρίς αυτούς το παρόν πόνημα θα ήταν ημιτελές, με άρωμα μόνο γραφείου και χωρίς τον αναζωογονητικό αέρα της εξοχής.
Ελάχιστες εκμεταλλεύσιμες από εμάς πληροφορίες περιέχουν τρεις τόμοι που γράφτηκαν για την περιοχή της Κοζάνης,5 ιδιαίτερα ο πολυτελής εγκιβωτισμένος τελευταίος, καθώς εκτός της μακρινής των εστίασης τα κείμενα, είτε στηρίχτηκαν αποκλειστικά σε έρευνα εξ αποστάσεως είτε συνετέθησαν από συγγραφείς διάφορων σπουδών εκτός της Ιστορίας, γεγονός σύνηθες κι αυξανόμενο.
Ο Παναγιώτης Τότσκας στα ερείπια του Άι Νέστουρα Κερασιάς. Χωρίς την αρωγή ανδρών όπως ο εικονιζόμενος σε υπαίθριες επισκέψεις, σε παροχή πληροφοριών και σε προσφορά αρχειακών (εκκλησιαστικού είδους) πηγών, το κείμενο αυτό θα ελάχιστη σχέση με τη ζώσα Ιστορία
Για τη συγγραφή του παρόντος μελετήθηκε κατά κόρον αρχειακό υλικό ευρισκόμενο στον ιερό ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Κερασιάς και στην έδρα της Κοινότητας. Ξεφυλλίστηκε παράλληλα σχεδόν ολόκληρη η τοπική βιβλιογραφία, όπως επίσης και διάφορες μελέτες κι άρθρα στο διαδίκτυο. Θεωρήθηκε ωστόσο δαπανηρό να υπομνηματιστούν πονήματα διάφορων ερευνητών και φιλιστόρων, είτε διότι επαναλάμβαναν όσα άλλοι είχαν πρότερα γράψει είτε επειδή τις πληροφορίες που παρείχαν δεν είχαμε την ικανότητα να εκμεταλλευτούμε.
Οι επιτόπιες επισκέψεις ήταν ο κορμός του ζητήματος, πότε με κατοίκους της Κερασιάς πότε χωρίς αυτούς. Γυρίζαμε στα μέρη της καθώς η γη και οι συνήθειες των ανθρώπων δεν αλλάζουν με τόσο γρήγορο ρυθμό ή μορφοποιούνται μόνο λεκτικά και συνήθως εν μέρει ή επιφανειακά. Κατά τη διάρκεια των δεκάδων αυτών εξορμήσεων σχηματίστηκαν περισσότερα ερωτήματα, ορισμένα μόνο εκ των οποίων έγινε προσπάθεια να απαντηθούν εδώ.
Τρία άρθρα μας έσκυψαν παλαιότερα στην Ιστορία της Κερασιάς.6 Ανατάσσονται εν μέρει σήμερα, διότι και νέες πηγές ήρθαν στα χέρια μας, προφορικές και γραπτές, και εμπλουτίστηκε η οπτική μας γωνία.
Οι κυριότερες προσφορές της νέας προσέγγισης είναι:
α) η διαπίστωση της ιστορικής συνέχειας του ελληνισμού, εξ αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα, αφού αρχαίοι και νέοι οικισμοί συγκατοικούν ή συνορεύουν
β) η τοποθέτηση της πόλης της αρχαίας «Αιανής» στις θέσεις Στου Ούτσινου και Στα Ούτσινα, ενώ στο λόφο Στ’ Ράχ(η) Μιγάλ(η) έστεκε η ακρόπολή της
γ) η ανάλυση της εμπειρίας της οθωμανικής καταπίεσης, εξ αιτίας της οποίας μετοικούσαν οι αγρότες της βυζαντινής εποχής σε πιο απόμακρα μέρη
δ) ο ορισμός της έδρας της επανάστασης του 1878 στις κοιλάδες της θέσης Στου Ζγκόστ(ι) κι όχι στο θερινό κτηνοτροφικό οικισμό Στου Μπούρνου του Χρωμίου.
Μαρία Μπρέτσα – Θανάσης Καλλιανιώτης
Για την ανάγνωση ή λήψη όλου του κειμένου (77 σελίδες/4.1 ΜΒ) πατήστε εδώ