Εισαγωγή: Από τον ΑΥΓ 2021, έξη (6) μήνες πριν την έναρξη της ρωσοουκρανικής πολεμικής σύγκρουσης έως σήμερα, η χώρα μας παράλληλα με τη γενικότερη ενεργειακή κρίση από την τεράστια αύξηση στην τιμή των καυσίμων (πετρελαίου και φυσικού αερίου (φ.α.)),
βιώνει μια συνεχώς επιδεινούμενη κρίση στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας (Η.Ε.) με την τιμή χονδρικής της ηλεκτρικής μεγαβατώρας (MWh) στη στρατόσφαιρα, με αύξηση των τιμών των αγαθών και επιδείνωση των οικονομικών παραμέτρων (πληθωρισμός σε ύψη ρεκόρ 25ετίας, δίδυμα ελλείμματα κ.α.). Η νηφάλια διαχρονική εξέταση των δεδομένων, των παλινωδιών και των παραλείψεων της πολιτείας στην αξιοποίηση των εγχώριων λιγνιτών στο ηλεκτρικό ισοζύγιο (Η.Ι.), αποκαλύπτει τις δυνατότητες και τα περιθώρια για μεγάλη μείωση της τιμής της MWhμε τη λήψη, εδώ και τώρα, των κατάλληλων μέτρων από τους κατά περίπτωση αρμόδιους.
1. Ιστορικό : Πριν 20 χρόνια η χώρα μας είχε κατά κανόνα τη φθηνότερη ηλεκτρική μεγαβατώρα (MWh) στην τότε Ε.Ε.-15 χάρις στην κυρίαρχη συμμετοχή των εγχώριων πόρων στο Η.Ι., π.χ. μ.ο. ~80% στη 10ετία 1996 έως και 2005, με το λιγνίτη Πτολ/δας 60%- Μεγαλόπολης 10,4% και υδατοπτώσεις (ΥΗΣ) 9,4%. Οι παράμετροι και οι αποφάσεις που συνέβαλαν στη σημερινή ζοφερή ηλεκτρενεργειακή πραγματικότητα ήταν συνοπτικά οι εξής:
-1) Στη μελέτη μακροχρόνιου σχεδιασμού της ΔΕΗ ΑΕ (ΣΕΠ. 2007) προτείνονταν, μεταξύ άλλων, για την περιοχή Δ. Μακεδονίας η ένταξη δύο (2) νέων λιγνιτικών μονάδων ισχύος 900 MW, δηλ. Μελίτη 2, 450MW το 2012 και Πτολ/δα 5, 450 MW το 2013. Η απόφαση για την Πτολ/δα 5 λήφθηκε από το ΔΣ της ΔΕΗ ΑΕ στις 12 ΝΟΕ 2007, η σύμβαση ανάθεσης του έργου υπογράφηκε το ΜΑΡ 2013 με ισχύ 660 MW, επένδυση που ξεπερνά το € 1,4 δις, οι εγκριτικές διαδικασίες και οι εργασίες ανέγερσης ξεκίνησαν το 2015, προβλέπεται δε να τεθεί σε αρχική λειτουργία, εκτός απροόπτου, μέχρι τέλους του 2022. Αντίθετα, δεν ευδοκίμησε η αντίστοιχη διαδικασία για τη Μελίτη 2, όπου στο σχετικό διαγωνισμό δεν προσήλθαν καν υποψήφιοι κατασκευαστές.
-2) Το 2009 υπήρξε απόφαση της Ευρ. Επιτροπής (C(2009) 6244) για τη δεσμευτική διοργάνωση διαγωνισμών από την Ελλάδα, ώστε να παραχωρηθούν τα δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης των λιγνιτικών κοιτασμάτων Βεύης (ιδιωτική παραχώρηση), Βεγόρας, Δράμας και Ελασσόνας, σε τρίτους πλην ΔΕΗ. Αυτό δυστυχώς δεν υλοποιήθηκε, αντίθετα, με την πρόταση του ΥΠΕΚΑ (20-20-20, ΙΟΥΝ 2010) σε εφαρμογή αποφάσεων της Ε.Ε. αναφορικά με τα όρια των εκπεμπόμενων ρύπων από τους ΑΗΣ περιοχής Πτολ/δας- Αμυνταίου, προβλέπονταν απόσυρση μονάδων συνολικής ισχύος 3733 MW μέχρι το 2021 και ένταξη δύο μονάδων συνολικής ισχύος ~1260 MW, δηλ. Πτολ/δα 5 το 2017 και Αγ. Δημήτριος 6 (ΑΗΣΑΔ 6) το 2025· για τη δεύτερη δεν προχώρησε καμιά διαδικασία από τη ΔΕΗ ΑΕ. Το έλλειμμα της χώρας σε θερμοηλεκτρική ισχύ προβλέπονταν να καλυφθεί από νέες μονάδες με εισαγόμενο φ.α. αλλά και από εισαγωγές Η.Ε.!!
-3) Στις 25 ΜΑΡ 2013 εγχώριοι ανταγωνιστές της ΔΕΗ ΑΕ προσέφυγαν στα αρμόδια δικαστήρια της Ε.Ε. για τη δεσπόζουσα θέση της στο Η.Ι. με καύσιμο το λιγνίτη, υπόθεση που τελεσφόρησε στις 15 ΔΕΚ 2016.
-4) Σε εφαρμογή της Οδηγίας 2010/75/ΕΕ για τον περιορισμό των ρύπων από τους ΑΗΣ η ΔΕΗ ΑΕ αποφάσισε (Δ.Σ. ΔΕΗ ΑΕ 28/ 23-10-2013) και η χώρα δεσμεύτηκε απέναντι στην Ε.Ε.-28 για τα ακόλουθα μέτρα:
-Την ένταξη στο καθεστώς παρέκκλισης περιορισμένης διάρκειας των Μονάδων 1 έως 4 του ΑΗΣ Καρδιάς και των Μονάδων 1,2 του ΑΗΣ Αμυνταίου για την 8ετία 2016 έως και 2023 συνολικά σε 17.500 ώρες ανά καμινάδα, που αντιστοιχεί στο 1/3 της κανονικής λειτουργίας. Τελικά, διακόπηκε οριστικά η λειτουργία του ΑΗΣ Αμυνταίου το ΜΑΙ 2020 και του ΑΗΣ Καρδιάς το ΜΑΙ 2021.
-Την υλοποίηση των απαραίτητων, για τη συμμόρφωση με τους στόχους του Μεταβατικού Εθνικού Σχεδίου Μείωσης Εκπομπών (ΜΕΣΜΕ), περιβαλλοντικών επενδύσεων στις Μονάδες 1 έως 5 του ΑΗΣΑΔ με επικαιροποιημένο χρονικό προγραμματισμό, ώστε να συνεχιστεί η κανονική λειτουργία τους (1 και 2 έως το 2029, 3 και 4 έως το 2030 και 5 έως το 2040). Το κόστος των επενδύσεων αυτών ξεπέρασε τα €100 εκ., ενώ μειώθηκε ελαφρά κι ο βαθμός απόδοσης του ΑΗΣΑΔ από τη σχετική αύξηση της ιδιοκατανάλωσης Η.Ε.
-5) Στη διάσκεψη κορυφής της Ε.Ε.-28 το ΝΟΕ 2014 επιβλήθηκε στη χώρα μας αναδρομικά από το 2013 η υποχρέωση αγοράς δικαιωμάτων εκπομπών CO2, μέσω του χρηματιστηρίου εμπορίας εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (EΤS), για τη λειτουργία των μονάδων παραγωγής Η.Ε. με χρήση ορυκτών καυσίμων (λιγνίτη, φ.α. και πετρελαίου). Εντούτοις, στην ίδια διάσκεψη αποφασίστηκε να απαλλαγούν από την υποχρέωση αυτή για την περίοδο 2013-2020 οι χώρες με κατά κεφαλή ΑΕΠ μικρότερο από 60% του μ.ο. της Ε.Ε.-28 στις 31 ΔΕΚ 2013 (Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία, Βουλγαρία, Ρουμανία κ.α.). Το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Ελλάδας ανέρχονταν σε 62% του μ.ο. της Ε.Ε.-28 το 2013 και σε 59,7%, δηλ. < 60%, το 2014. Τούτο δεν τέθηκε καν από την τότε ελληνική ηγεσία με αποτέλεσμα την επιβάρυνση της τιμής της ελληνικής λιγνιτικής MWh. Παρά ταύτα, στην περίοδο 2015-19 η τιμή της ηλεκτρικής ΜWh στην Ελλάδα κυμάνθηκε στο 70%-80% του μ.ο. της Ε.Ε.-28.
-6) Τον ΙΟΥΛ 2014 ψηφίστηκε το νομοσχέδιο για τον τεμαχισμό της ΔΕΗ ΑΕ και την παραχώρηση – πώληση της «μικρής ΔΕΗ» σε ιδιώτες, το οποίο περιελάμβανε το 30% των μονάδων παραγωγής Η.Ε. από φ.α., νερά (ΥΗΣ) και λιγνίτη (ΑΗΣ) μαζί με ορυχεία, επιλέον και με «παρθένα» λιγνιτικά κοιτάσματα για μελλοντική εκμετάλλευση, καθώς και το 30% του πελατολογίου της ΔΕΗ ΑΕ. Η πιο πάνω απόφαση ακυρώθηκε από την επόμενη κυβέρνηση.
-7) Στις 14 ΣΕΠ 2016 η ΔΕΗ ΑΕ, αδυνατώντας για οικονομικούς λόγους να προχωρήσει στην επένδυση της μονάδας Μελίτη 2, προσυπέγραψε Μνημόνιο Κατανόησης (ΜoU) με την κινέζικη εταιρεία CMEC για τη συμμετοχή της σε εταιρικό σχήμα για την κατασκευή και λειτουργία της Μονάδας Μελίτη 2, την υφιστάμενη μονάδα Μελίτη 1 καθώς και την ανάπτυξη και εκμετάλλευση των ορυχείων της περιοχής Μελίτης – Φλώρινας.
Κι αυτό, όμως, ακυρώθηκε με την Απόφαση 57/19.05.2017 (ΚΥΣΟΙΠ) που έλαβε υπόψη τις αμετάκλητες αποφάσεις (2016) 733 και (2016) 748 του Γενικού Δικαστηρίου της Ε.Ε. (15 ΔΕΚ 2016) για τη δικαστική υπόθεση της 25ης ΜΑΡ 2013. Τελικά, σε εφαρμογή του Ν. 4533/2018 (27-04-2018), η Ελληνική Δημοκρατία πρότεινε στη Γεν. Δ/νση Ανταγωνισμού της Ευρ. Επιτροπής μέτρα αποκατάστασης που συνοψίζονταν στην αποεπένδυση (πώληση) του 40% της λιγνιτικής ισχύος της ΔΕΗ ΑΕ. Συγκεκριμένα, με απόφαση του ΔΣ της ΔΕΗ ΑΕ (07/05/2018) παραχωρούνταν δύο μονάδες (Μελίτη 1, Μεγαλόπολη 4) παρόμοιας ισχύος με το σενάριο της «μικρής ΔΕΗ», αλλά με λιγότερα κοιτάσματα, χωρίς μονάδες φ.α. και χωρίς ΥΗΣ. Όμως, ο διαγωνισμός απέτυχε, γιατί κατατέθηκε μία μόνο προσφορά από ιδιώτη με ευτελές τίμημα, < 20% της αξίας για τη Μελίτη 1, σύμφωνα με τη γνώμη ανεξάρτητου εκτιμητή. Ο εν λόγω ιδιώτης, κάτοχος μονάδων παραγωγής Η.Ε με φ.α., από τους προσφυγόντες κατά της ΔΕΗ ΑΕ στα δικαστήρια της Ε.Ε. (ΜΑΡ 2013), μετά τις μεγάλες αυξήσεις στην τιμή του φ.α. διαφώνησε ευθέως και δημόσια τον ΟΚΤ 2021 με την πρόωρη απολιγνιτοποίηση. Σημεία των καιρών!!
2. Πρόωρη και Βίαιη Απολιγνιτοποίηση: Στις 23 ΣΕΠ 2019 ο πρωθυπουργός της Ελλάδας από το βήμα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη εξήγγειλε την απόφαση για πρόωρη απολιγνιτοποίηση της χώρας σταδιακά μέχρι το 2028 αντί για το 2050, χωρίς αυτό να επιβάλλεται από καμιά απόφαση της Ε.Ε.-27, απόδειξη ότι χώρες που αξιοποιούν κοιτάσματα γαιανθράκων για την παραγωγή Η.Ε. (Γερμανία, Πολωνία, Τσεχία, Βουλγαρία κ.α.) προγραμματίζουν την απολιγνιτοποίησή τους για την περίοδο 2038 – 49.
Με νέα απόφαση το ΜΑΡ 2020 η απολιγνιτοποίηση έγινε εμπροσθοβαρής και βίαιη (2023-28), με την απόσυρση όλων των μονάδων έως το 2023 και της νέας υπερσύγχρονης μονάδας Πτολ/δα 5 το 2028.
Υπενθυμίζεται, ωστόσο, ότι στα μέσα ΦΕΒ 2021 με τη χιονόπτωση «Μήδεια» αλλά και στο α΄10ήμερο του ΑΥΓ 2021 με τις υψηλές θερμοκρασίες και την αδυναμία των ΑΠΕ να παράγουν επαρκή Η.Ε. για την κάλυψη αναγκών του Η.Ι., τέθηκαν εσπευσμένα σε λειτουργία όλες οι διαθέσιμες (7) λιγνιτικές μονάδες για να μην καταρρεύσει το σύστημα ηλεκτρικής τροφοδοσίας. Ακόμη, μετά τις αυξήσεις στις τιμές του φ.α. (ΣΕΠ 2021), δόθηκε εντολή από τον ΑΔΜΗΕ ΑΕ για τρίτη φορά μέσα στο 2021(!) να τεθούν σε ετοιμότητα λειτουργίας όλες οι διαθέσιμες (7) λιγνιτικές μονάδες ενόψει των δυσχερειών της επικείμενης χειμερινής περιόδου. Παρά ταύτα, αν και οι λιγνιτικές μονάδες ήταν, όπως και σήμερα, φθηνότερες από τις μονάδες φ.α., δεν τέθηκαν όλες σε λειτουργία για ανεξήγητους (;) από τη ΔΕΗ ΑΕ λόγους. Επισημαίνεται, ιδιαίτερα, ότι η εξαγγελία για την απολιγνιτοποίηση συνοδεύτηκε άμεσα από μέτρα κατακόρυφης μείωσης της λειτουργικής ικανότητας των λιγνιτωρυχείων (εθελούσια έξοδος προσωπικού, εγκατάλειψη μετώπων παραγωγής, αποξήλωση ιδίου εξοπλισμού κ.α.). Επιπρόσθετα, ακυρώθηκε(;) διεθνής διαγωνισμός με ευρεία συμμετοχή ξένων κατασκευαστών για την εγκατάσταση υγρής αποθείωσης των καυσαερίων των μονάδων 3 και 4 του ΑΗΣΑΔ, που ήταν ήδη σε εξέλιξη από την προηγούμενη διοίκηση (2018), για να διασφαλιστεί η ακώλυτη περιβαλλοντικά λειτουργία τους τουλάχιστο έως το 2030.
Σημειώνεται, ακόμη, ότι με το νέο κλιματικό νόμο επανέρχεται το 2028 ως το χρονικό όριο απόσυρσης όλων των λιγνιτικών μονάδων, αφού προηγηθεί νέα επανεκτίμηση στα τέλη 2023, έχουμε δηλ. μια πολιτική απολιγνιτοποίησης τύπου ¨ακορντεόν», βλέποντας και κάνοντας. Εντούτοις, η ΔΕΗ ΑΕ με ανακοίνωσή της στις 29 ΔΕΚ 2021, στα πλαίσια της έγκρισης από το ΥΠΕΝ στις 28 ΔΕΚ 2021 της παράτασης περιορισμένης, όμως, λειτουργίας στις λιγνιτικές μονάδες, εκφράζοντας τη βούληση της νεόκοπης ιδιωτικής μετοχικής πλειοψηφίας (~66%), διευκρινίζει ρητά τα εξής: «..Υπενθυμίζεται ότι οι λιγνιτικές μονάδες θα σβήσουν ως εξής: 2022: Μεγαλόπολη III, Άγ. Δημήτριος I-IV, 2023: Άγ. Δημήτριος V, Μελίτη I, Μεγαλόπολη IV και 2025: Πτολ/δα V (μετατροπή σε μονάδα φ.α.)». Πρόκειται για εμμονή στη βίαιη και πρόωρη απολιγνιτοποίηση, δηλ. στη «δημιουργική» καταστροφή του ενεργειακού ορυκτού πλούτου της Δ. Μακεδονίας, που αντικειμενικά εξυπηρετεί τα συμφέροντα του μπλοκ φ.α. (προμηθευτές, μεταφορείς LNG, παραγωγοί Η.Ε.), των εισαγωγέων Η.Ε., της γερμανικής RWE όπως εξηγείται στη συνέχεια, κι όχι μόνο.
3. Ελληνική Ηλεκτρενεργειακή Κρίση: Οι συχνές αποφάσεις της Ε.Ε.-27 για μείωση των ποσοτήτων δικαιωμάτων εκπομπών CO2 οδηγούν μέσω του αντίστοιχου χρηματιστηρίου (ΕΤS) σε αύξηση της τιμής των, με μεγαλύτερη επιβάρυνση της λιγνιτικής MWh συγκριτικά με τις μονάδες φ.α. Έτσι, από το 2013 παρατηρείται σταδιακή αύξηση της τιμής των από €5-8/τόνο σε πάνω από €50/τόνο το 2021 με μείωση του εγχώριου λιγνίτη στο Η.Ι., από 38,7% (2013), 33% (2015), 24%(2018) και με την εξαγγελία για πρόωρη απολιγνιτοποίηση σε 10,1% (2020) και 8,6% (2021). Όμως, η χώρα είχε ήδη μειώσει τη διαφορά εκπομπών CO2 /κάτοικο ως προς τον μ.ο. της Ε.Ε.-28 από 112% το 2010 στο 98,9% το 2016 και στο 102% το 2018.
Αντίθετα, αυξήθηκε η συμμετοχή των εισαγόμενων πόρων στο Η.Ι. (φ.α., πετρέλαιο και εισαγωγές Η.Ε.) από 37,1% (2013), 41,4% (2015), 49,7% (2018), 58,5% (2020) σε 55,3% (2021), παρά την αύξηση των κατά κανόνα επιδοτούμενων ΑΠΕ από 14,8% (2013), 18,2% (2018), 26,2% (2020) σε 27,5 (2021).
Με τη μεγάλη αύξηση της τιμής του φ.α στο 6μηνο ΑΥΓ 2021 – ΙΑΝ 2022, οι τιμές της ηλεκτρικής MWh στη χώρα μας αναρριχήθηκαν στα υψηλότερα επίπεδα της χονδρικής αγοράς Η.Ε. στην Ε.Ε.-27 με παράλληλη μείωση της συμμετοχής των εγχώριων πόρων στο Η.Ι. Αποδείχθηκε, δηλ. στην πράξη ότι η μονομερής στήριξη στο εισαγόμενο φ.α. ως καυσίμου – γέφυρα μετάβασης σε ουδέτερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου εγκυμονεί «θανάσιμους» κινδύνους για την ελληνική οικονομία. Δυστυχώς, η Ελλάδα καρκινοβατεί διαχρονικά στο θέμα των ερευνών για την ανακάλυψη υδρογονανθράκων στο χερσαίο και θαλάσσιο χώρο της απεμπολώντας τη δυνατότητα χάραξης στιβαρής ενεργειακής πολιτικής. Άραγε, πώς θα αντιμετωπίσει τις μελλοντικές ενεργειακές κρίσεις βασιζόμενη μόνο στις ΑΠΕ και γιατί, παρά τη θηριώδη ανάπτυξη των ΑΠΕ σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ 2020), προβλέπεται βαθμός εξάρτησης της χώρας 71% από εισαγωγές στο συνολικό ενεργειακό ισοζύγιο για το 2030;
Τονίζεται, ιδιαίτερα, ότι επιβάλλεται η υιοθέτηση σταθερής τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών CO2 στην Ε.Ε.-27, ώστε να διευκολύνεται ο ενεργειακός προγραμματισμός κι όχι η χρηματιστηριακή κερδοσκοπία που χειραγωγεί την εγχώρια ηλεκτροπαραγωγή και επιβαρύνει το εμπορικό ισοζύγιο με εισαγωγές φ.α. και Η.Ε. Επισημαίνεται, επίσης, ότι ξεσπάθωσε στις 5 ΙΟΥΛ 2022 ο πολωνός πρωθυπουργός ζητώντας με άρθρο του πάγωμα της τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών CO2 για ένα χρόνο στα € 30/τόνο, πρόταση που εξυπηρετεί σαφώς την οικονομικότητα και τη βιωσιμότητα των ελληνικών λιγνιτικών ΑΗΣ.
Ενωρίτερα, στις 4 ΜΑΡ 2022 ο επικεφαλής της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ Φρανς Τίμερμανς δήλωσε, ότι οι χώρες που σχεδιάζουν να καίνε άνθρακα [λιγνίτη] ως εναλλακτική λύση στο ρωσικό αέριο θα μπορούσαν να το κάνουν σύμφωνα με τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ. «Δεν υπάρχουν ταμπού σε αυτή την κατάσταση», είπε στο πρόγραμμα του BBC Radio 4 Today.
Τέλος, τονίζεται, ότι η διαλείπουσα (στοχαστική) παραγωγή Η.Ε. από ΑΠΕ (αιολικά, Φ/Β), οι ελάχιστες δυνατότητες αποθήκευσης Η.Ε. στο διασυνδεδεμένο σύστημα (Δ.Σ.) και η περιορισμένη ισχύς των διασυνδέσεων μεταφοράς Η.Ε. από και προς τις γειτονικές χώρες αποτελούν τις μόνιμες παθογένειες του ελληνικού Η.Ι., κι ότι η τεχνικοοικονομική επίλυση των προβλημάτων αυτών στη Ν.Α Ευρώπη και τη Βαλκανική προαπαιτεί τεράστιες επενδύσεις και παρέλευση μερικών δεκαετιών.
4. Νέα Μονάδα Πτολ/δα 5 & Αγορά Η.Ε.: Η ΔΕΗ ΑΕ, η κυβέρνηση και οι ανταγωνιστές γνωρίζουν άριστα, ότι η νέα υπερσύγχρονη μονάδα Πτολ/δα 5, περιβαλλοντικά συμβατή, με δυνατότητα προσθήκης εξοπλισμού για τη δέσμευση του παραγόμενου κατά την καύση CO2, με υψηλό (>41%) καθαρό βαθμό απόδοσης, μείωση εκπομπών CO2 κατά ~30% ανά παραγόμενη MWh ως προς τις παλιές μονάδες και με χαμηλό κόστος λιγνίτη από το ορυχείο Μαυροπηγής λόγω της μικρής (<3:1) σχέσης εκμ/σης, θα είναι ανταγωνιστική, δηλ. με μικρότερο μεταβλητό κόστος συγκριτικά με τις μονάδες φ.α.
Τούτο ισχύει για υψηλές τιμές των δικαιωμάτων εκπομπών CO2 (€55-60/tn) για μέσες τιμές του φ.α. αλλά ακόμη, π.χ. και για € 80/tn CO2 προκειμένου για υψηλότερες τιμές του φ.α. όπως του α΄ 6μηνου 2022. Η υποθετική λειτουργία της νέας λιγνιτικής μονάδας Πτολ/δα 5 κατά το α΄ 6μηνο 2022 θα είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση κατά 25-30%, της μέσης τιμής κλεισίματος στην προημερήσια αγορά Η.Ε. (DAM) αξίας ~€1,13 – 1,35 δις, όπως περιγράφεται αναλυτικά στη δημοσίευση : “Η συμβολή της μονάδας "Πτολεμαΐδα V" στην ενεργειακή ασφάλεια εφοδιασμού της χώρας και στην οικονομικότητα λειτουργίας του συστήματος, energypress. gr, 26 07 2022” (από τους Νίκο Χατζηαργυρίου, καθηγητή ΕΜΠ, πρώην αντιπρόεδρο της ΔΕΗ ΑΕ και Αρη Δημέα, Δρ. ΕΜΠ, Κύριο Ερευνητή Smart Rue). Πρόκειται για καταλυτικό δεδομένο, που δεν αφήνει την παραμικρή αμφιβολία σε κάθε εχέφρονα περί τα ηλεκτρενεργειακά για την αδήριτη αναγκαιότητα παράτασης της απολιγνιτοποίησης σε μεγάλο βάθος χρόνου, προς όφελος των ελλήνων καταναλωτών Η.Ε. και της ηλεκτρενεργειακής ασφάλειας της χώρας.
5. Συμπεράσματα -Προτάσεις: Από τα πιο πάνω προκύπτει ότι ασφάλεια στην τροφοδοσία και χαμηλή τιμή MWh στη χώρα μας θα επιτευχθούν μόνο με την αυξημένη (>70%) συμμετοχή στο Η.Ι. των ελεγχόμενου κόστους εγχώριων πόρων από ΑΠΕ, λιγνίτη και νερά (ΥΗΣ). Συγκεκριμένα προτείνονται:
-1) Πλήρης επανένταξη σε λειτουργία έξη (6) λιγνιτικών μονάδων στη Δ. Μακεδονία και μιας στη Μεγαλόπολη με άμεση λήψη των υποστηρικτικών και θεσμικών αποφάσεων από την πολιτεία, ώστε να λειτουργούν ως μονάδες βάσης, π.χ. με τη σύναψη διμερών συμβολαίων μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή. Απαιτείται, προφανώς, αναστολή ή/και κατάργηση της κερδοσκοπικής λειτουργίας της χρηματιστηριακής αγοράς Η.Ε. και εφαρμογή άλλων αξιόπιστων πρακτικών τιμολόγησης της Η.Ε.
Παράλληλα, επεξεργασία σχεδίου για τη χρονική παράταση με κλιμακωτή απομείωση της συμμετοχής του λιγνίτη στο Η.Ι. της χώρας σύμφωνα με νέο συνεκτικό προγραμματισμό και προσδιορισμό των:
- μέτρων για τη λειτουργική ανάταξη και την ορθολογική εκμετάλλευση των ορυχείων για την επίτευξη της βέλτιστης απαιτούμενης ποιότητας και τη μείωση του κόστους του εξορυσσόμενου λιγνίτη και
- λιγνιτικών μονάδων που θα λειτουργήσουν για την αναγκαία για τη χώρα χρονική περίοδο.
Προτείνεται η λειτουργία της νέας μονάδας Πτολ/δα 5 έως το 2049 (πολωνικό πρότυπο), της Μελίτης 1 έως ~2043, του ΑΗΣΑΔ 5 έως ~2038, των μονάδων 3 και 4 (ΑΗΣΑΔ) έως το 2030 και της Μεγαλόπολης 4 έως το 2032. Τονίζεται ότι σχεδόν όλες οι μονάδες είναι περιβαλλοντικά συμβατές και ότι τα υπάρχοντα ήδη εκμεταλλεύσιμα αποθέματα λιγνίτη στα ανοικτά ορυχεία υπερεπαρκούν για τη λειτουργία τους.
Έτσι, η συμμετοχή του λιγνίτη στο Η.Ι. θα υπερβεί άμεσα και μόνιμα το 20%, ώστε με τις ΑΠΕ και τους ΥΗΣ να «κτιστεί» ένα στιβαρό τείχος προστασίας από την απληστία της χρηματιστηριακής αγοράς Η.Ε. Ακόμη, η χώρα τηρώντας τις δεσμεύσεις της ως προς τα όρια εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, οφείλει να διεκδικήσει σθεναρά τα πιο πάνω (σταθερό κόστος εκπομπών CO2 κλπ.) σε συμμαχία με χώρες της Ε.Ε.-27 με σημαντική συμμετοχή των γαιανθράκων στο Η.Ι. (Πολωνία, Τσεχία, Βουλγαρία κ.α.).
-2) Αξιοποίηση πληθώρας κατάλληλων στρωμάτων λιγνίτη σε πολλές εξωηλεκτρικές χρήσεις, παράλληλα με τη συνεξόρυξη λιγνίτη για παραγωγή Η.Ε, με πολλαπλά οφέλη για τη ΔΕΗ ΑΕ και την εθνική οικονομία.
-3) Εξασφάλιση, με τα πιο πάνω μέτρα, του απαραίτητου χρόνου για τη σωστή, ασφαλή και οικονομική διαμόρφωση των συνθηκών για τη βέλτιστη αξιοποίηση των απαλλοτριωμένων και αποκατεστημένων εκτάσεων στους χώρους των λιγνιτωρυχείων, κυρίως στο ζωτικότατο για τη χώρα πρωτογενή τομέα αλλά και σε άλλες χρήσεις, όπως π.χ . .. «σε έκταση περίπου 4.000 στρ. η εγκατάσταση διαφόρων τύπων ΑΠΕ (ηλιοθερµικών, φωτοβολταϊκών σταθµών κλπ)». Αυτά προβλέπονταν στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) με την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ/ΥΠΕΚΑ, 9-11-2011, Αρ. Πρ. οικ. 133314/2929), που ίσχυε για τα ορυχεία Πτολ/δας μέχρι τις 9-11-2021.
Οι εκτάσεις αυτές, εν δυνάμει αρδευόμενες, είναι ιδιαίτερα γόνιμες σύμφωνα με έγκυρες επιστημονικές μελέτες (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. 2010), επομένως, η αξιοποίησή των διασφαλίζει την απασχόληση χιλιάδων ανέργων, άμεσα και έμμεσα, σε ένα σύγχρονο και πολυδιάστατο αγροτοδιατροφικό τομέα στο διηνεκές.
Επισημαίνεται ιδιαίτερα, ότι η Δ. Μακεδονία, χειμαζόμενη μόνιμα από υψηλότατη ανεργία, είναι η περιφέρεια της χώρας με τη μεγαλύτερη μείωση (-10,5%) του πληθυσμού στη 10ετία 2011 - 2021 και για προφανείς εθνικούς λόγους πρέπει να αποτραπεί τυχόν επιδείνωση. Αυτή, όμως, είναι αναπόφευκτη, αφού με την πρόωρη απολιγνιτοποίηση αποφασίστηκε ήδη η απαξίωση ~50.000 στρ. εύφορης γεωργικής γης στις εκτάσεις των ορυχείων Πτολ/δας - Αμυνταίου για την εγκατάσταση μεγαΦ/Β πάρκων με ασήμαντη απασχόληση, στο βωμό της συνεργασίας της γερμανικής RWE(51%) με τη ΔΕΗΑΝ ΑΕ(49%). Τονίζεται, ιδιαίτερα, ότι υπάρχει προφανής και αξιόπιστη εναλλακτική λύση για την εγκατάσταση των Φ/Β πάρκων σε άγονες εκτάσεις του δημοσίου ή και σε θαλάσσιες περιοχές (πλωτά Φ/Β ) με τη διαδικασία ανταλλαγής εκτάσεων μεταξύ της ΔΕΗ ΑΕ και της πολιτείας. Επισημαίνεται, ότι στις αντίστοιχες μεγαλύτερες εκτάσεις της RWE στα λιγνιτωρυχεία της στη Β. Ρηνανία – Βεστφαλία δεν επετράπη μέχρι σήμερα από τις τοπικές κοινωνίες η εγκατάσταση μεγαΦ/Β πάρκων. Προκύπτει, επομένως, το εύλογο ερώτημα: Γιατί τέτοια σπουδή για την απολιγνιτοποίηση και την εγκατάσταση των μεγαΦ/Β πάρκων στις εκτάσεις των ορυχείων της ΔΕΗ ΑΕ, δηλ. σε μια ενέργεια που οδηγεί αναπότρεπτα στη φτωχοποίηση της Δ. Μακεδονίας και ποιος αναλαμβάνει αυτήν την ιστορική ευθύνη, χωρίς πραγματική διαβούλευση με τους κατοίκους της περιοχής των οποίων διακυβεύεται η μελλοντική επιβίωση;
-4) Άμεση εντατικοποίηση των ερευνών για υδρογονάνθακες νότια της Κρήτης και στο Ιόνιο, ώστε σε θετική έκβαση να εξασφαλιστεί η πολλαπλή θωράκιση της χώρας απέναντι στις μελλοντικές ενεργειακές κρίσεις, ιδιαίτερα ενόψει των ρευστών γεωπολιτικών εξελίξεων στην «ασταθή» ευρύτερη περιοχή.
-5) Ανάπτυξη των ΑΠΕ με έμφαση στα Φ/Β, στη γεωθερμία, στη βιομάζα και παράλληλες δράσεις για την εξοικονόμηση και αποθήκευση Η.Ε. με οικονομικούς όρους, καθώς και στην ηλεκτροκίνηση (μέσα σταθερής τροχιάς, αστικά λεωφορεία, οχήματα Ι.Χ. κλπ.) για τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα.
Ιδού, λοιπόν η Ρόδος, ιδού και το πήδημα για το πολιτικό σύστημα να λύσει το γόρδιο δεσμό του Η.Ι. και να διασωθεί οικονομικά η Δ. Μακεδονία, ενισχύοντας καθοριστικά την υπερχρεωμένη εθνική οικονομία.
ΧΡΗΣΤΟΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, Μηχανικός Μεταλλείων – Μεταλλουργός Ε.Μ.Π., τ. Δ/ντης ΛΚΔΜ/ΔΕΗ ΑΕ,
τ. μέλος ΔΣ ΔΕΗ ΑΕ. Λευκόβρυση Κοζάνης, 31 ΑΥΓ 2022