ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Η παρούσα παρέμβασή μας αφορά τις προτάσεις της Επιτροπής Ενέργειας της Ακαδημίας Αθηνών για την απολιγνιτοποίηση και τις εξωηλεκτρικές χρήσεις του λιγνίτη.
Επισημαίνονται οι δυσκολίες και οι επιπτώσεις από την προτεινόμενη εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και αιολικών πάρκων στα εξαντλημένα ορυχεία, καθώς και για την αποθήκευση ενέργειας με μορφή αντλησιοταμίευσης. Επίσης, παρέχονται στοιχεία που συνηγορούν στην αναγκαιότητα παράτασης της λειτουργίας μετά το 2028 των τριών νεότερων λιγνιτικών ΑΗΣ (ΑΗΣΑΔ 5, Μελίτη και νέα Πτολ/δα 5), εκτός από λόγους επάρκειας και ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας και για την καταλυτική υποστήριξη για τη διεξαγωγή της προτεινόμενης έρευνας και ανάπτυξης των εξωηλεκτρικών χρήσεων του λιγνίτη της Δ. Μακεδονίας.
Στις 19/05/2020 η Επιτροπή Ενέργειας της Ακαδημίας Αθηνών, αφού αποτίμησε τη σημερινή κατάσταση υπό το φως των νέων δεδομένων, έκανε τις ακόλουθες προτάσεις και ανέδειξε δυνατότητες εναλλακτικών δραστηριοτήτων στις περιοχές των σημερινών λιγνιτικών σταθμών, οι οποίες εντάσσονται στις εξής δύο κατηγορίες:
Στην κατηγορία (1) εντάσσονται:
(α) Φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα στα εξαντλημένα ορυχεία, (β) αποθήκευση ενέργειας με μορφή αντλησιοταμίευσης και (γ) αξιοποίηση υπολειμματικής βιομάζας.
Στην κατηγορία (2) εντάσσονται:
(α) Αεριοποίηση του λιγνίτη για παραγωγή πολυμερών και συνθετικών καυσίμων, (β) εξαγωγή Σπανίων Γαιών από τον λιγνίτη, (γ) χρήση λιγνίτη για φίλτρα καθαρισμού και παραγωγή ενεργού άνθρακα,
(δ) παραγωγή προϊόντων με βάση τα ανθρακονήματα από λιγνίτη, (ε) παραγωγή οργανοχουμικών λιπασμάτων και εδαφοβελτιωτικών από λιγνίτη, και (στ) ανάπτυξη ενεργειακών καυσίμων Λόγω του μεγάλου ειδικού βάρους του φορέα των πιο πάνω προτάσεων αφενός, των καταλυτικών συνεπειών από την πρόωρη, βίαιη, εμπροσθοβαρή από το 2023 και τελική απολιγνιτοποίηση το 2028 για την περιοχή της Δ. Μακεδονίας αφετέρου, θεωρούμε επιβεβλημένη τη δημόσια διατύπωση της γνώμης μας ως μόνιμου κατοίκου της περιοχής με 40χρονη εμπειρία ενασχόλησης με θέματα εκμετάλλευσης και αξιοποίησης των λιγνιτών του άξονα Κοζάνης - Φλώρινας.
- . Ειδικότερα, για τις προτάσεις της κατηγορίας 1 επισημαίνουμε τα ακόλουθα:
- 1Ρυθμός καθίζησης αποθέσεων υλικών στα λιγνιτωρυχεία της ΔΕΗ ΑΕ στη Δυτική Μακεδονία
Με βάση την εμπειρία της RWE(Γερμανία) 90% της υποχώρησης - καθίζησης της τελικής επιφάνειας των αποθέσεων αγόνων υλικών πραγματοποιείται μέσα στην πρώτη 3ετία. Το μέγεθος της καθίζησης εκτιμάται σε 2,0 - 3,5% του ύψους των αποθέσεων ανάλογα με τη λιθολογική σύσταση και σύνθεση των υλικών. Ως κανόνας θεωρείται ότι εάν τα συνεκτικά υλικά αποτελούν ποσοστό < 50% των αποτεθέντων υλικών, τότε η καθίζηση είναι < 3%. Ωστόσο, τα υλικά των αποθέσεων αγόνων του Λιγνιτικού Κέντρου Δ. Μακεδονίας (ΛΚΔΜ) έχουν πολύ διαφορετική σύσταση και σύνθεση από τα αντίστοιχα των ορυχείων της RWE, με τα συνεκτικά υλικά (άργιλοι, μάργες κλπ) να αποτελούν το κυρίαρχο-μεγαλύτερο (>>50%) ποσοστό των αποθέσεων αγόνων. Τούτο έχει ως αποτέλεσμα οι καθιζήσεις να διαρκούν και να απαιτούν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, σύμφωνα με μετρήσεις και την σχετική πρακτική εμπειρία από συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως π.χ. την περιοχή εκτροπής του ρέματος Σουλού μέσω των αποθέσεων αγόνων υλικών του Ορυχείου Πεδίου Καρδιάς (ΟΠΚ) και τις καθιζήσεις του δρόμου διασύνδεσης των κτιριακών συγκροτημάτων Ορυχείου Νοτίου Πεδίου (ΟΝΠ) - ΟΠΚ. Επομένως, είναι αναγκαία η μακροχρόνια περιοδική εκτέλεση τοπογραφικών αποτυπώσεων για τον έλεγχο και την παρακολούθηση των καθιζήσεων της τελικής επιφάνειας των αποθέσεων σε συνάρτηση και με τις μελλοντικές χρήσεις γης.
- 2Αιολικά στους χώρους των λιγνιτωρυχείων
Σύμφωνα με τα ανεμολογικά δεδομένα του μετεωρολογικού σταθμού Πτολ/δας (ένταση ανέμων, διεύθυνση, κατανομή και μέση συχνότητα κατά εποχή) για τη 17ετη χρονική περίοδο 1956-1973, επικρατέστεροι άνεμοι είναι οι βόρειοι κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ψυχροί και μικρής έντασης και οι νοτιοδυτικοί άνεμοι, συνήθως ασθενείς, το καλοκαίρι. Σε ό,τι αφορά τη συχνότητα επικρατούντες άνεμοι είναι οι Βόρειοι-Δυτικοί με ποσοστό συχνότητας 38,7% και αμέσως μετά ακολουθούν οι Νότιοι-Ανατολικοί με ποσοστό 24,35%. Η ένταση του ανέμου παρουσιάζει αξιοπρόσεκτες διαφορές από εποχή σε εποχή. Από άποψη άπνοιας, μεγαλύτερη συχνότητα παρουσιάζεται το χειμώνα σε σχέση με τις άλλες εποχές.
Το υψόμετρο του σταθερού φυσικού εδάφους της περιοχής των ορυχείων Κυρίου Πεδίου (ΟΚΠ), ΟΠΚ και ΟΝΠ, που εκτείνονται σε έκταση ~148.000 στρεμμάτων, κυμαίνεται από +627 έως + 700 μ περίπου, ενώ η περιοχή «φράσσεται» στα δυτικά από τον ορεινό όγκο του Άσκιου (Σινιάτσικο) που ξεπερνά το υψόμετρο των 2000 μ και στα βορειοανατολικά και ανατολικά από τον αντίστοιχο του Βερμίου που ξεπερνά τα 1900 μ, αντίστοιχα. Ακόμη, στους χώρους των αποθέσεων αγόνων που καταλαμβάνουν τη μεγαλύτερη έκταση και τα μεγαλύτερα υψόμετρα των αποκατεστημένων περιοχών, θεωρούμε ότι τυχόν εγκατάσταση ανεμογεννητριών θα κληθεί να επιλύσει δυσκολότατα τεχνικά προβλήματα λόγω της φύσης των εδαφών στις τελικές επιφάνειες, όπου κυριαρχούν χαλαρά και πλαστικά εδάφη (άργιλοι, μάργες κλπ). Η πιο πάνω γεωμορφολογική διαμόρφωση επεξηγεί το χαμηλό αιολικό δυναμικό (διεύθυνση και μικρή ένταση των ανέμων) της περιοχής των ορυχείων Πτολ/δας. Τούτο αποτυπώνεται στους χάρτες της ΡΑΕ, όπου με βάση τα ανεμολογικά δεδομένα, η περιοχή των ορυχείων Πτολ/δας κατατάσσεται στη χαμηλότερη ζώνη αιολικού δυναμικού με μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου 0 - 4 m/sec.
- 3Αποθήκευση ενέργειας με μορφή αντλησιοταμίευσης
Τα τεράστια κενά, που θα προκύψουν στο χώρο εκσκαφής από την πρόωρη διακοπή της εκμετάλλευσης των τριών λιγνιτωρυχείων Πτολ/δας (ΟΚΠ, ΟΠΚ και ΟΝΠ), δεν είναι δυνατό να καλυφθούν πλήρως με νερά από τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες της περιοχής για διάφορους λόγους, όπως π.χ. την αδυναμία σχηματισμού υδροφόρου ορίζοντα στο χώρο των αποθέσεων αγόνων υλικών, την εξάτμιση, την μικρή γενικά υδροπερατότητα των υλικών, τη λειτουργία πάρα πολλών παρακείμενων ιδιωτικών υδρογεωτρήσεων για αρδευτικούς σκοπούς κ.α. Τυχόν μεταφορά νερών από μεγάλη απόσταση, όπως π.χ. είκοσι (20) χλμ. από τη λίμνη Πολυφύτου με στάθμη άντλησης στα +290μ, με ανύψωση έως το υψόμετρο +770 μ λόγω της υφιστάμενης γεωμορφολογίας για να επιτευχθεί η πλήρωση των τελικών κενών, συνεπάγεται υψηλότατο κόστος που θα επιβαρύνει σημαντικά την οικονομικότητα της αντλησιοταμίευσης. Επιπλέον, πρέπει να εκτιμηθεί με σχετική ακρίβεια ο όγκος που θα κατακλυσθεί από νερά στα τελικά κενά των εκσκαφών, ώστε να διαμορφωθούν κατάλληλα τα πρανή (πολύ ήπια κλίση) τόσο των μετώπων εκσκαφής όσο και, κυρίως, της εσωτερικής απόθεσης αγόνων που θα διαβρέχονται μόνιμα από τα νερά, ιδιαίτερα της ζώνης διακύμανσης της στάθμης και κυματισμού της επιφάνειας και σε ύψος ± 5μ. Τούτο υπογραμμίζεται ρητά στη βασική τεχνική μελέτη εκμετάλλευσης των λιγνιτωρυχείων του ΛΚΔΜ που εκπονήθηκε σε συνεργασία της ΔΕΗ και της γερμανικής εταιρίας RWE (TECHNICALMINEMASTERPLAN, 01-01-1996). Επομένως, τυχόν δραστηριότητα αντλησιοταμίευσης συνεπάγεται συχνότατη και μεγάλη μεταβολή της στάθμης των νερών και εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους κατάρρευσης των πρανών ιδιαίτερα των αποθέσεων χαλαρών αγόνων υλικών αλλά και των τελικών πρανών εκσκαφής. Τούτο υποσκάπτει κυριολεκτικά την αξιοπιστία της εφαρμογής της αντλησιοταμίευσης στα ορυχεία Πτολ/δας. Επιπλέον, επηρεάζει σαφώς την εξασφάλιση της αδιάλειπτης τροφοδοσίας της λίμνης Βεγορίτιδας.
- 4Εγκατάσταση φωτοβολταϊκού πάρκου στις αποθέσεις αγόνων του ΛΚΔΜ
Σε ό,τι αφορά την ανακοινωθείσα πρόθεση της ΔΕΗ ΑΕ για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκού πάρκου στο χώρο των αποθέσεων αγόνων υλικών, επισημαίνονται τα ακόλουθα:
-Η διαμόρφωση με χρήση προωθητή του τελικού "φυσικού" οριζόντιου-παραοριζόντιου αναγλύφου των αποθέσεων αγόνων γίνεται, μέχρι σήμερα, με την προοπτική ανάπτυξης γεωργικών εφαρμογών (αγροτικές καλλιέργειες, χορτολιβαδικές εκτάσεις κ.α) και την πρόσβαση γεωργικών μηχανημάτων, π.χ. γεωργικών ελκυστήρων, όπως προβλέπεται τούτο στη σχετική απόφαση έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων των λιγνιτωρυχείων Πτολ/δας (ΕΠΟ/ΥΠΕΚΑ, 9-11-2011, Αρ. Πρ. οικ. 133314/2929). Αντίθετα, η εγκατάσταση φωτοβολταϊκού πάρκου προϋποθέτει την αναγκαιότητα πρόσβασης ακόμη κι επιβατικών Ι.Χ., οχημάτων τύπου Jeep, φορτηγών, γερανών κλπ. Κατά συνέπεια σε περίπτωση εγκατάστασης φωτοβολταϊκού πάρκου πρέπει να επαναδιαμορφωθεί η τελική επιφάνεια στη συγκεκριμένη περιοχή της απόθεσης αγόνων, λαμβάνοντας υπόψη ιδιαίτερα την αναγκαιότητα γρήγορης απορροής και αποστράγγισης των επιφανειακών νερών για την αποφυγή δημιουργίας συνθηκών ανάπτυξης διαφορικών καθιζήσεων κλπ.
-Η καθίζηση των αποθέσεων αγόνων υλικών αποτελεί σημαντική συνιστώσα του κόστους εγκατάστασης και διαχρονικής ευστάθειας της βάσης θεμελίωσης και στήριξης των φωτοβολταϊκών panels. Αν από την εκπόνηση γεωτεχνικών διερευνήσεων προκύψει η αναγκαιότητα συμπίεσης του εδάφους πριν την εγκατάσταση του εξοπλισμού, τότε θα εκτοξευθεί το κόστος κατασκευής, με αντίκτυπο στην οικονομικότητα του έργου. Ακόμη, στην τελική επιφάνεια των αποθέσεων για την εγκατάσταση του φωτοβολταϊκού πάρκου καθώς και για τις ανάγκες πρόσβασης (οδοποιία), είναι αναγκαία η χρήση αμμοχάλικων σε τεράστιες ποσότητες οι οποίες, ναι μεν υπάρχουν σε αφθονία στα υπερκείμενα άγονα των λιγνιτωρυχείων, ωστόσο, η μεταφορά - κατανομή - διάστρωση και συμπίεσή των είναι καθαυτή ένα πολύ σοβαρό τεχνικό και οικονομικό πρόβλημα που πρέπει έγκαιρα να μελετηθεί ενδελεχώς.
Για όλους τους πιο πάνω λόγους και για το δραστικό περιορισμό του κόστους ενός αντίστοιχου έργου, πρέπει να εξεταστεί με τη μέγιστη προσοχή το θέμα της θέσης (-εων) εγκατάστασης του φωτοβολταϊκού πάρκου στις εκτάσεις ιδιοκτησίας (απαλλοτριωμένες και αποκατεστημένες) της ΔΕΗ ΑΕ στο ΛΚΔΜ.
Τα πιο πάνω επισημαίνονται για μεγάλης ισχύος φωτοβολταϊκό πάρκο για τα ελληνικά δεδομένα, δυνατότητα που προβλέπεται στην εγκριθείσα από την ΕΠΟ σχετική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), που ισχύει μέχρι την 9-11-2021, όπου αναφέρεται: « .. Σημειώνεται ότι στις τελικά διαμορφωμένες εκτάσεις που θα δημιουργηθούν στα εξοφλημένα τμήματα των Ορυχείων Πτολεμαΐδας προβλέπεται σε έκταση περίπου 4.000 στρ η εγκατάσταση διαφόρων τύπων ΑΠΕ (ηλιοθερμικών, φωτοβολταϊκών σταθμών, κλπ.), καθώς και Ζώνης Καινοτομίας κοντά σε ένα από τους κύριους οδικούς άξονες της περιοχής επέμβασης ».
Διαφωνούμε πλήρως για το μεγαφωτοβολταϊκό των 1000 MW, διότι οι αναγκαίες οριζόντιες και παραοριζόντιες εκτάσεις εύφορης γεωργικής γης που ξεπερνούν τα 20.000 στρέμματα θα απαξιωθούν οριστικά, κατά μείζονα λόγο και για το μεγαφωτοβολταϊκό πάρκο των 2000 ΜWπου ορέγονται κάποιοι, επιλογή που θα «εξαφανίσει» από το χάρτη τις μελλοντικές γεωργικές δραστηριότητες στην περιοχή των ορυχείων. Αντίθετα, με την κατάλληλη αναβάθμιση και αξιοποίηση (άρδευση, δυναμικές καλλιέργειες κλπ) των γεωργικών αυτών εκτάσεων διασφαλίζονται μακράν πολλαπλάσιες καλά αμειβόμενες θέσεις απασχόλησης στο διηνεκές, ενισχύοντας ουσιαστικά τον πολύπαθο πρωτογενή τομέα και την οικονομία της περιοχής και της χώρας. Εξάλλου, τούτο προβλέπεται στην εγκριθείσα ΜΠΕ, αποτελεί την εκπεφρασμένη βούληση του νομοθέτη και συνάδει με την εταιρική κοινωνική ευθύνη της ΔΕΗ ΑΕ απέναντι στους κατοίκους της Δ. Μακεδονίας, περιφέρεια που με την αξιοποίηση των λιγνιτών της συνεισέφερε τα μέγιστα στον εξηλεκτρισμό και τη βιομηχανική ανάπτυξη της χώρας μας στα τελευταία 60 χρόνια.
- 5Για την περίπτωση που θα ολοκληρώνονταν η σταδιακή εκμετάλλευση των ορυχείων Πτολ/δας έως το 2050, δηλ. χωρίς πρόωρη απολιγνιτοποίηση, παραθέτουμε συνοπτικά σχετικά αποσπάσματα της ισχύουσας ΜΠΕ για τα προβλεπόμενα στην αποκατάσταση των εδαφών των ορυχείων.
«....Τα στάδια αποκατάστασης των νέων εδαφών προσαρμόζονται ανάλογα με την προβλεπόμενη χρήση γης για κάθε προς αποκατάσταση περιοχή. Σύμφωνα με τον ισχύοντα σχεδιασμό, οι χρήσεις για τις οποίες προορίζονται τα νέα εδάφη είναι οι εξής:
- Εκτάσεις Δασικής βλάστησης. Δημιουργούνται εκτάσεις δασικής βλάστησης με σκοπό την ξυλοπαραγωγή, τη δημιουργία κτηνοτροφικών ζωνών και αποκατεστημένων δασικών εκτάσεων, οι οποίες διαμορφώνονται σε κεκλιμένες εκτάσεις που αναπτύσσονται κυρίως στην περίμετρο των αποθέσεων αγόνων και δεντροφυτεύονται με είδη που ευδοκιμούν στην περιοχή. Το σύνολο των εκτάσεων που θα έχουν δενδροφυτευθεί με δασικά είδη μετά την ολοκλήρωση των έργων αποκατάστασης των Ορυχείων Πτολεμαΐδας θα ανέρχεται σε 53.818 στρ....
- Αγροτική χρήση. Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις διαμορφώνονται σε επίπεδες ή παραεπίπεδες εκτάσεις με επικρατούσες μικρές κλίσεις. Μετά τη συστηματική σταδιακή ολοκλήρωση των επεμβάσεων αποκατάστασης οι εκτάσεις αυτές εκμισθώνονται σε αγρότες της περιοχής έναντι χαμηλού τιμήματος και καλλιεργούνται στο σύνολό τους σχεδόν με σκληρό σιτάρι. Μελλοντικά, με την προϋπόθεση της ανάπτυξης υποδομών άρδευσης γύρω από τις λίμνες που θα διαμορφωθούν στις τελικές εκσκαφές των ορυχείων, στις παραπάνω εκτάσεις θα είναι δυνατή η καλλιέργεια μονοετών ή πολυετών φυτών με μεγαλύτερες στρεμματικές αποδόσεις. Το σύνολο των εκτάσεων που θα διαμορφωθούν για αγροτικές καλλιέργειες μετά την ολοκλήρωση των έργων αποκατάστασης των Ορυχείων Πτολεμαΐδας εκτιμάται ότι θα ανέρχεται σε 54.711 στρ..
- Χρήσεις αναψυχής. Για το σκοπό αυτό προορίζονται οι λιμναίες εκτάσεις, οι οποίες θα διαμορφωθούν στα τελικά ορύγματα των ορυχείων. Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών αυτών εκτιμάται ότι οι λίμνες που θα σχηματιστούν θα έχουν συνολικό εμβαδόν 11.195 στρ..»
Ωστόσο, με την πρόωρη απολιγνιτοποίηση αλλάζουν όλα τα πιο πάνω δεδομένα των μεγεθών, π.χ. οι αποκατεστημένες εκτάσεις για γεωργική χρήση δεν πρόκειται να προσεγγίσουν το 50% της προαναφερθείσας εκτίμησης, ανατρέπεται πλήρως η γεωμετρία των εκσκαφών, των αποθέσεων αγόνων υλικών, των τελικών κενών, των λιμνών, το υδατικό ισοζύγιο και διαφοροποιούνται πολλές άλλες παράμετροι. Σε κάθε περίπτωση επείγει η επανεκτίμηση της νέας κατάστασης που θα προκύψει, διαδικασία ιδιαίτερα σύνθετη, πολύπλοκη και χρονοβόρα. Χρονοβόρα, επίσης, είναι η σχετική εγκριτική διαδικασία, όπου η τοπική κοινωνία εκ των πραγμάτων δικαιούται και θα διεκδικήσει βαρύνοντα ρόλο στις τελικές αποφάσεις, γιατί αφορά τη συνοχή και το μέλλον της, εξέλιξη με εθνική, πλέον, διάσταση.
- . Σε ό,τι αφορά τις παρατηρήσεις της κατηγορίας 2 που αναφέρονται στις δυνατότητες εξωηλεκτρικών χρήσεων του λιγνίτη, η Επιτροπή Ενέργειας της Ακαδημίας Αθηνών αναφέρει ρητά ότι «..η ανάπτυξη έρευνας και καινοτομίας στους τομείς αυτούς είναι η ικανή και αναγκαία συνθήκη για ανάπτυξη και λειτουργία των περισσότερων από τις προτεινόμενες δράσεις». Αυτό σημαίνει κατά κανόνα παρέλευση αρκετών ετών για την υλοποίηση κάποιας εφαρμογής σε βιομηχανική κλίμακα αλλά και μεγάλη αβεβαιότητα, για τούτο, προς το παρόν, διατυπώνουμε επιμέρους παρατηρήσεις και εκτιμήσεις.
- 1Είναι γνωστό από την κοιτασματολογική έρευνα των λιγνιτών των ορυχείων Πτολ/δας ότι υπάρχουν πολλά διαφορετικά εκμεταλλεύσιμα στρώματα λιγνίτη (π.χ. 26 κατά μ.ο. στο ορυχείο Νοτίου Πεδίου), μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται ενδιάμεσα στρώματα αγόνων υλικών, γεγονός που επιβάλλει την εφαρμογή μεθόδων εκλεκτικής εξόρυξης των εκμεταλλεύσιμων στρωμάτων λιγνίτη. Επίσης, κατά κανόνα, στα μεγαλύτερα βάθη για λόγους διαγένεσης απαντούν τα «πλουσιότερα» στρώματα λιγνίτη. Επομένως, εάν από την έρευνα προκύψει η δυνατότητα αξιοποίησης διαφόρων στρωμάτων λιγνίτη με τις επιθυμητές ιδιότητες για αντίστοιχες εξωηλεκτρικές χρήσεις σε διάφορα υψομετρικά επίπεδα του κοιτάσματος, η εκμετάλλευση των στρωμάτων αυτών και μόνο είναι ασύμφορη λόγω υψηλής σχέσης εκμ/σης και συνεπάγεται απώλεια των ενδιάμεσων εκμεταλλεύσιμων στρωμάτων λιγνίτη και εγκατάλειψη του υποκειμένου κοιτάσματος. Αντίθετα, πρέπει να αφορά το σύνολο των εκμεταλλεύσιμων στρωμάτων του κοιτάσματος με την ελάχιστη δυνατή σχέση εκμ/σης και το χαμηλότερο κόστος, υποχρέωση που απορρέει άλλωστε και από τη σχετική μεταλλευτική νομοθεσία (ΚΜΛΕ κλπ).
Από τα πιο πάνω προκύπτει, ότι η πρόταση της Επιτροπής Ενέργειας της Ακαδημίας Αθηνών για αξιοποίηση του λιγνίτη σε εξωηλεκτρικές χρήσεις στην πράξη καθίσταται πλέον συμφέρουσα και ελκυστική μόνο στα πλαίσια συνεκμετάλλευσης, δηλ. με διαχωρισμό των επί μέρους κατάλληλων στρωμάτων λιγνίτη για αξιοποίηση σε εξωηλεκτρικές χρήσεις και με σύγχρονη εξόρυξη του υπόλοιπου εκμεταλλεύσιμου λιγνίτη για ηλεκτροπαραγωγή σε ΑΗΣ. Ετσι, ο εκμεταλλευτής (ΔΕΗ ΑΕ) θα αξιοποιήσει τις σημαντικές οικονομίες κλίμακας, διευκρινίζεται δε ότι τα απομένοντα το 2028 εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα, μόνο στα ανοικτά σήμερα λιγνιτωρυχεία της περιοχής, υπερεπαρκούν για αξιοποίηση σε εξωηλεκτρικές χρήσεις και ηλεκτροπαραγωγή. Αντίθετα, με τον αποκλειστικό προσανατολισμό στις πιθανές εξωηλεκτρικές χρήσεις, ελλοχεύει ο κίνδυνος να δαπανηθούν σημαντικά χρηματικά ποσά για έρευνα με καθαρά ερευνητικό - ακαδημαϊκό χαρακτήρα χωρίς τελικά πρακτικό αποτέλεσμα, φαινόμενο διόλου ασύνηθες στη χώρα μας κρίνοντας από τα πεπραγμένα στο συγκεκριμένο τομέα. Εξάλλου, η σύγχρονη λειτουργία ορυχείων και ΑΗΣ διευκολύνει καθοριστικά την έρευνα των εξωηλεκτρικών χρήσεων του λιγνίτη, παρέχοντας την υλικοτεχνική βάση και ανθρώπινο δυναμικό για τη διενέργεια διαφόρων δοκιμών και αναλύσεων, την εκτέλεση φυσικοχημικών διεργασιών σε βιομηχανική κλίμακα κλπ. με το ελάχιστο κόστος.
- 2Η εμπειρία από την αξιοποίηση κατάλληλης ποιότητας στρωμάτων λιγνίτη στην παραγωγή προϊόντων ξηρού λιγνίτη και μπρικέτας στις εγκαταστάσεις του πάλαι ποτέ ΑΗΣ ΛΙΠΤΟΛ για μια 50ετία (1959-2008), θα ήταν δυνατό να τεθεί εκ νέου σε εφαρμογή με σύγχρονους όρους, εφόσον διασφαλιστεί η χρήση του στην (πυρο)μεταλλουργία, π.χ. της ΛΑΡΚΟ, όπως γίνονταν για σχεδόν πέντε 10ετίες ή και του αντίστοιχου εργοστασίου παραγωγής σιδηρονικελίου της γειτονικής μας χώρας Β. Μακεδονίας, όπου το ΛΚΔΜ εξήγαγε αξιόλογες ποσότητες μπρικέτας κατά την περίοδο 2002-2008, σε ασβεστοκαμίνους ή ακόμη και σε εγκαταστάσεις τηλεθέρμανσης σε μικτή καύση με βιομάζα κλπ. Ωστόσο, η αποδεδειγμένα βιώσιμη αυτή εξωηλεκτρική χρήση προαπαιτεί την παραγωγή του ξηρού λιγνίτη στις εγκαταστάσεις λειτουργούντος ατμοηλεκτρικού σταθμού, π.χ. του ΑΗΣΑΔ 5 ή της νέας μονάδας Πτολ/δα 5, με δυνατότητα χρήσης ακόμη κι από τους λιγνιτικούς ΑΗΣ για βελτίωση της ευελιξίας και της οικονομκότητας της λειτουργίας των κ.α.
- 3Η αξιοποίηση κατάλληλων στρωμάτων λιγνίτη για παραγωγή οργανοχουμικών λιπασμάτων και εδαφοβελτιωτικών θεωρείται ότι μπορεί να τύχει γρήγορα βιομηχανικής εφαρμογής, λόγω της μεγάλης ποικιλίας και ιδιοτήτων τόσο των στρωμάτων λιγνίτη καθαυτών όσο και των αποκαλούμενων λιγνιτικών ενδιαμέσων αγόνων. Τούτο θα συνεισφέρει σημαντικά στην αποδοτικότητα των γεωργικών καλλιεργειών στα αποκατεστημένα εδάφη στις αποθέσεις αγόνων υλικών, στις απαλλοτριωθείσες εκτάσεις που τελικά δεν θα εκσκαφθούν αλλά κατ' επέκταση και, κυρίως, ευρύτερα στην περιοχή των γεωργικών εκτάσεων της Δ. Μακεδονίας, κι όχι μόνο. Πρόκειται για τεράστιες δυνατότητες για την αναβάθμιση της γεωργικής αξίας των εκτάσεων της ευρύτερης περιοχής, αρκεί η εξωηλεκτρική αυτή χρήση του λιγνίτη να συνδυαστεί με αρδευτικά έργα, αναδασμούς, δυναμικές καλλιέργειες, εκσυγχρονισμό μεθόδων, οργάνωσης και κλίμακας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, κ.ο.κ. 'Ετσι, δημιουργούνται οι όροι συνεισφοράς του λιγνίτη σε μια στιβαρή και προσοδοφόρα δραστηριότητα στην περιοχή τουλάχιστο κατά τη μεταβατική περίοδο.
- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ: Από τα προαναφερθέντα είναι φανερό ότι η παράταση της λειτουργίας πέραν του 2028 των τριών νεότερων λιγνιτικών ΑΗΣ (ΑΗΣΑΔ 5, Μελίτη και νέα υπερσύγχρονη μονάδα
Πτολ/δα 5) ανταποκρίνεται στην οικονομικότητα της αξιοποίησης συνολικά του λιγνίτη με όρους σεβασμού στο περιβάλλον και στην ενίσχυση της αυτοδυναμίας και της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας, που αποτελεί διακηρυγμένο στόχο και προτεραιότητα της Ε.Ε. Ειδικότερα, η νέα μονάδα Πτολ/δα 5 θα επιτυγχάνει πρωτογενώς το χαμηλότερο κόστος κιλοβατώρας λόγω του υψηλού βαθμού απόδοσης (μικρότερη ειδική κατανάλωση λιγνίτη) και του μικρότερου κόστους καυσίμου της κύριας τροφοδοσίας από το ΟΚΠ (Μαυροπηγή) λόγω της υφιστάμενης ευνοϊκής σχέσης εκμ/σης του λιγνίτη. Εξάλλου, η ίδια η Επιτροπή Ενέργειας της Ακαδημίας Αθηνών εμμέσως, πλην σαφώς, αναγνωρίζει την ιδιαιτερότητα και τη δυσκολία του εγχειρήματος της απολιγνιτοποίησης όταν μεταξύ άλλων αναφέρει: «..Στις μονάδες που θα κλείσουν περιλαμβάνονται και οι σχετικά πρόσφατες μονάδες Μελίτη 1 (330 ΜW) η οποία τέθηκε σε λειτουργία το 2002 και Άγιος Δημήτριος 5 (366 MW) η οποία τέθηκε σε λειτουργία το 1997, των οποίων η διακοπή με τεχνικο-οικονομικά κριτήρια θεωρείται πρόωρη. Μοναδική εξαίρεση είναι η νέα μονάδα Πτολεμαΐδα 5, ισχύος 660 ΜW, η οποία προβλέπεται να τεθεί σε εμπορική λειτουργία το 2021. Η μονάδα αυτή προβλέπεται να λειτουργήσει μέχρι το 2028 με λιγνίτη ή/και με μείγμα καυσίμων. Οι αποφάσεις αυτές της ελληνικής κυβέρνησης είναι από τις πλέον ριζοσπαστικές και περιβαλλοντικά ευαίσθητες στις χώρες-μέλη της ΕΕ, δεδομένου ότι στη Γερμανία προβλέπεται να παύσουν να λειτουργούν οι λιγνιτικοί Ατμοηλεκτρικοί Σταθμοί (ΑΗΣ) το 2038, στη Τσεχία το 2040 και στην Πολωνία το 2050..». Επιπλέον, διευκολύνεται η πορεία μετάβασης της Δ. Μακεδονίας στη μετά λιγνίτη εποχή με την ανάπτυξη σημαντικών βιομηχανικών εφαρμογών των εξωηλεκτρικών χρήσεων του λιγνίτη. Υπενθυμίζουμε, επίσης, πως η Δ. Μακεδονία διαθέτει, σήμερα, το μεγαλύτερο υδάτινο δυναμικό (ποταμοί, λίμνες φυσικές και τεχνητές) ανάμεσα στις περιφέρειες της Ελλάδας, τεράστιες εκτάσεις βοσκοτόπων και τον πλέον αξιόλογο ορυκτό πλούτο με τα σημαντικότερα αποθέματα σε κοιτάσματα ενεργειακά (λιγνίτες), μεταλλικά (χρωμίτες, σιδηρονικελιούχα, μαγγάνιο) καθώς και βιομηχανικά ορυκτά και πετρώματα (υδρομαγνησίτη, αργίλους, χαλαζία, μάρμαρα, σερπεντίνες, έως και γρανίτες κ.α). Πρόκειται σαφώς για υπερπολύτιμους πόρους που προσφέρονται για ορθολογική και κερδοφόρα αξιοποίηση με σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα, που τόσο ανάγκη έχει η χώρα μας για την οικονομική της επιβίωση στο μέλλον με αξιοπρεπείς όρους.
Μετά τα πιο πάνω προτείνουμε την επανεξέταση από την κυβέρνηση της παράτασης της λειτουργίας των προαναφερθέντων τριών λιγνιτικών ΑΗΣ πέραν του 2028, όπως ήδη αποφασίστηκε στη Γερμανία, Πολωνία, Τσεχία κ.α., με σύγχρονη ουσιαστική στήριξη του εγχώριου λιγνίτη από κοινού με τις χώρες της Ε.Ε. που διαθέτουν και αξιοποιούν ίδια κοιτάσματα στερεών καυσίμων. Η δεινή οικονομική θέση της χώρας, με την πτώχευση - μνημόνια (2010) και την πανδημία του κορονοϊού (2020), για άγνωστο χρονικό ορίζοντα, οι κίνδυνοι και οι αβεβαιότητες για το ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας, κι όχι μόνο, από τις γεωστρατηγικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής μεσογείου, συνηγορούν στην επιλογή της στήριξης στους εγχώριους ενεργειακούς πόρους με σύγχρονους όρους αξιοποίησής των. (Για περισσότερα σχετικά στοιχεία στην ανάρτησή μας στο διαδίκτυο: ΑΠΟΛΙΓΝΙΤΟΠΟΙΗΣΗ (2028)-ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΑΙ ΣΤΗ Δ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, sme.gr, 13-11-2019).
ΧΡΗΣΤΟΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
τ. μέλος ΔΣ ΔΕΗ ΑΕ, τ. Δ/ντης ΛΚΔΜ/ΔΕΗ ΑΕ
Λευκόβρυση Κοζάνης 10 ΙΟΥΝ 2020