Με αφορμή το Σχέδιο Αθηνά και την αναφορά της συμφοιτήτριας μας, τμήματος Τεχνολογιών Αντιρρύπανσης, στον Αριστοτέλη - παραθέτουμε το παρακάτω κείμενο του Nicolo Machiavelli.
Αγαπητέ φίλε, αναγνώστη
Όπως βλέπεις, όπου κι αν στρέψεις το βλέμμα σου παρά τις διδασκαλίες περί ηθικής του Κομφούκιο, του Βούδα, του Σωκράτη, του Ιησού, του Μωάμεθ, του Λούθηρου και άλλων, η κοινωνία ήταν και παρέμεινε άδικη και ανήθικη.
Το πρόβλημα με όλους αυτούς του ιεραπόστολους της ηθικής που ανέφερα, ήταν, πως δεν είδαν τον κόσμο ποτέ με τα ψυχρά μάτια της λογικής, όπως δηλαδή ήταν στην πραγματικότητα, αλλά μέσα από τους παραμορφωτικούς φακούς της καρδιάς τους. Μπορεί οι ίδιοι να έζησαν και να πέθαναν πιστοί στις αρχές που πρέσβευαν, αλλά «κατ’ ουσίαν» δεν άλλαξαν και πολλά πράγματα γύρω τους. Μας έδειξαν μεν, τι είναι ηθικό και τι ανήθικο, τι είναι καλό και τι κακό, αλλά κανείς τους δεν μας είπε, πως θα εναντιωθούμε στους κακούς που εξακολουθούν να εξουσιάζουν. Θα τολμούσα δε να πω, πως επειδή ακριβώς διέδωσαν αρχές και κανόνες ηθικής, που έγιναν σημαία σκέψης και δράσης των αδύναμων πολλών, έγιναν συνένοχοι όλων αυτών των αδικιών που βλέπουμε γύρω μας. Και για να γίνω πιο κατανοητός θα σας εξηγήσω τι εννοώ.
Όταν, σε μια κοινωνία υπάρχουν πολλοί αφελείς που τηρούν τους κανόνες ηθικής, πιστεύοντας ότι αυτοί τηρούνται από όλους, τότε εκεί χορεύουν ανενόχλητοι οι λίγοι ανήθικοι. Όταν οι λεγόμενοι ηθικοί κανόνες γίνονται στάχτη στα μάτια των πολλών, που πιστεύουν σε αυτούς, εκείνοι που δεν τους τηρούν νιώθουν σαν να ανταγωνίζονται αθώα παιδιά. Και σε ένα τέτοιο στημένο παιχνίδι με λύκους και κοκκινοσκουφίτσες, ο νικητής είναι προκαθορισμένος. Οι κακοί χάνουν μόνο στα παραμύθια και στην οθόνη, όχι όμως στην πραγματικότητα. Όταν μεταξύ δύο δρομέων που ξεκινούν έναν αγώνα ζωής, ο ένας πρέπει να ξεπεράσει διλήμματα-εμπόδια ηθικών φραγμών, έχει δηλαδή βαρίδια στα πόδια, ενώ ο άλλος τρέχει δίχως εμπόδια, δεν απαιτούνται προφητικές ικανότητες για να προβλεφθεί ποιος θα είναι ο τελικός νικητής. Όπως έλεγε και ο μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος, Ηράκλειτος «ο χαρακτήρας είναι αυτός που καθορίζει την τύχη του ανθρώπου». Το μεγάλο ερώτημα, λοιπόν είναι: «αν θες να είσαι σφύρα ή άκμων», όπως θα σας έλεγε και ο Γκαίτε…
Όταν έγραφα τον Ηγεμόνα, είχα δύο πράγματα στο μυαλό μου. Το πρώτο, όπως θα σας πουν, μετά από μένα, ο Ντιντερό και ο Ρουσσώ, ήταν «να ξεσκεπάσω τη φιλαυτία, την ασυνειδησία και τον αμοραλισμό των ηγεμόνων». Απώτερος σκοπός του δεύτερου πράγματος που είχα στο μυαλό μου, ήταν η διάδοση ή καλύτερα, η καθιέρωση και η τήρηση κανόνων από όλους. Και αντιγράφοντας νοερά τον Ρουσσώ, αφού έζησε μετά από εμένα, θα επαναλάμβανα τη γνωστή ρήση του: «δεν θα είχα το θράσος να υποδείξω σε άλλους τι να κάνουν, αν δεν έβλεπα ότι κάποιοι άλλοι τους καροιδεύουν και τους παραπλανούν».
Ας μάθετε λοιπόν, κάποια μυστικά για να αποφύγετε τις παγίδες των καιροσκόπων αριβιστών, που θα σας περιμένουν σε κάθε γωνιά της ζωής σας. Και κλέβοντας τη σκέψη του επίσης μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου Κάντ, θα έλεγα: «όταν σε μια κοινωνία είναι όλοι κλέφτες, τότε αναιρείται η ίδια η έννοια της κλοπής». Όταν λοιπόν κάνουμε όλοι σημαία μας το «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», τότε θα υποχρεωθούν και οι λεγόμενοι κακοί να απαιτήσουν νέους κανόνες ειρηνικής συμβίωσης, οι οποίοι θα τηρούνται από όλους. Ακόμη και ο φιλόσοφος που πίστευε όσο κανείς άλλος στον άνθρωπο, ο Σωκράτης, στο τέλος της πορείας του αναγνώρισε αυτήν την ανάγκη, λέγοντας στον καλύτερό του φίλο: «Μακάρι, Κρίτωνα, να ήταν ικανοί οι πολλοί να κάνουν τα πιο μεγάλα κακά, γιατί έτσι θα ήταν ικανοί και για τα πιο μεγάλα καλά, και τότε καλά θα ήταν».
Με λίγα λόγια, για όσον καιρό θα υπάρχουν κορόιδα, που θα συνεχίζουν να μένουν πιστοί σε ηθικούς κανόνες, οι οποίοι όμως δεν θα τηρούνται από τους λίγους «έξυπνους», αυτοί οι λίγοι απατεώνες δεν έχουν κανένα λόγο να αλλάξουν. Σε όλες σχεδόν τις οργανωμένες κοινωνίες μέχρι σήμερα, η αδικία και η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, στηρίχθηκαν στην υποκρισία και στο ψέμα. Αυτά τα «κατά συνθήκην ψεύδη», ο Πλάτων, κατ’ ευφημισμόν, τα ονόμασε «σωτήρια ψεύδη». Όσο θα υπάρχουν αυτά τα σωτήρια για τους πολλούς ψεύδη, δεν πρόκειται «κατ’ ουσίαν» να αλλάξει τίποτα στον κόσμο. Και τότε, η μοναδική διέξοδος για τους αδύναμους και ηθικούς πολλούς, θα συνεχίσει να είναι η ελπίδα για την επόμενη αιώνια ζωή, όπως πρεσβεύουν όλες σχεδόν οι θρησκείες.