Τα φαινόμενα των μεγάλων κατολισθήσεων στα ορυχεία που δεν συμβαίνουν για πρώτη φορά, αποκαλύπτουν – εκτός των άλλων - ποιο είναι το πραγματικό κόστος του άνθρακα και πώς επιδοτείται με πλάγιους τρόπους ώστε να συντηρείται o «μύθος του φτηνού λιγνίτη».
Την ώρα μιας μεγάλης καταστροφής βέβαια δεν ενδείκνυνται οι κριτικές ή οι «επιβεβαιώσεις», όμως επειδή και στις ομαλές περιόδους οι επισημάνσεις μας πέφτουν στο κενό, θα τις επαναλάβουμε και τώρα, μήπως και εισακουστούμε.
Αρχικά υπάρχουν μια σειρά διαπιστώσεις που έχουν ειπωθεί ήδη και -για να μην κουράζουμε- τις σημειώνουμε μόνο τηλεγραφικά: Είναι οι συνέπειες στο περιβάλλον και τους ανθρώπους: Να ξεκινήσουμε από τα «πταίσματα» της διάχυσης σκόνης στα γύρω χωριά και τις καλλιέργειες κατά τη φάση της κατολίσθησης μέχρι τον οριστικό (;) ενταφιασμό μιας μεγάλης ποσότητας κάρβουνου (δηλ. ενός μη ανανεώσιμου φυσικού πόρου) και να καταλήξουμε στις οδυνηρές επιπτώσεις στους πολύπαθους κατοίκους των Αγίων Αναργύρων. Οι τελευταίοι έζησαν άλλο ένα θρίλερ και αναγκάζονται να ξεσπιτωθούν άρον τον άρον, ενώ «δικαιώνονται» - φευ – με θλιβερό τρόπο για το χρονίζον αίτημά τους για μετεγκατάσταση. Ομοίως κοινός τόπος είναι ότι για την αστοχία στο ορυχείο υπάρχουν σοβαρές παραλείψεις.
Αυτά είναι τα «εύκολα» και τονίζονται με πύρινα λογύδρια από κυβέρνηση, αντιπολίτευση, συνδικαλιστές, βουλευτές, αυτοδιοικητικές Αρχές & παρατάξεις, που μετατοπίζουν ευθύνες στους προηγούμενους, στους διπλανούς και γενικώς στους άλλους.
Τα δύσκολα είναι ποιος θα πληρώσει το «μάρμαρο», δηλ. το κόστος της άμεσης απαλλοτρίωσης των Αγίων Αναργύρων. Σύμφωνα με τον αρμόδιο υπουργό κ. Σταθάκη ένα μεγάλο μέρος της ζημιάς δεν θα καλυφθεί από τη ΔΕΗ, όπως θα έπρεπε, αλλά από τους φορολογούμενους. Το είπε βέβαια πιο .. κομψά («η κυβέρνηση έχει διασφαλίσει τα κονδύλια…»), αλλά είναι σαφές ότι η ΔΕΗ και οι μέτοχοί της, ιδιώτες και μη, θα αντιμετωπιστούν και πάλι προνομιακά, αφού οι υποχρεώσεις τους θα μετατοπιστούν στον κρατικό κορβανά. Στο θέμα αυτό η αντιπολίτευση και οι τοπικοί άρχοντες τηρούν σιγή ιχθύος και προφανώς συμφωνούν, μιας και η ΔΕΗ ήταν πάντα τα αγαπημένο τους παιδί και έπαιρνε παρόμοιες «κρυφές επιδοτήσεις» κάτω από το τραπέζι.
Όσον αφορά στο φαινόμενο των κατολισθήσεων δεν θέλουμε να δημαγωγούμε. Το ορυχείο δεν είναι .. φαρμακείο. Κατολισθήσεις συμβαίνουν πάντα στα ανοιχτά ορυχεία σε όλο τον κόσμο. Δεν ξορκίζουμε το φαινόμενο. Είναι «αναγκαίο κακό» της παραγωγικής διαδικασίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι για τις μεγάλες αστοχίες και για τις αιτίες δεν πρέπει να καταλογίζονται ευθύνες. Όμως το κόστος των «παράπλευρων απωλειών» πρέπει να το αναλαμβάνει η επιχείρηση. Στα ατυχήματα π.χ εξόρυξης πετρελαίου εκείνες που κάθονται πρώτες στο σκαμνί και πληρώνουν είναι οι πετρελαϊκές εταιρίες (ιδιωτικές ή όχι).
Αντίθετα εδώ, προκειμένου να εμφανίσουμε πλασματικά φθηνό το κόστος εξόρυξης και του λιγνίτη κλείνουμε τα μάτια στις διαχρονικές αμαρτίες της ΔΕΗ και φορτώνουμε στο κράτος, στους φορολογούμενους, στους αγρότες και στους παρακείμενους οικισμούς τις παρενέργειες της εξόρυξης. Δυο παραδείγματα:
- Την καταστροφή της υπόγειας υδροφορίας λόγω των εξορύξεων την πληρώνουν οι καταναλωτές νερού. Το νερό π.χ της Κοζάνης έχει ακριβύνει και για τον λόγο αυτό και ο δήμος διεκδικεί εδώ και χρόνια 16.5 εκ από ΔΕΗ. Επίσης και οι αγρότες αναγκάζονται και αντλούν νερό (αν .. βρουν) από μεγάλα βάθη με συνέπεια να ανεβαίνει πολύ το καλλιεργητικό κόστος. (σσ. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι μια από τις βασικές αιτίες των κατολισθήσεων στους Αγ. Αναργύρους είναι ότι λόγω της εξόρυξης και των αρδευτικών γεωτρήσεων κατέβηκε ο υδροφόρος ορίζοντας στην περιοχή προκαλώντας μεγάλα κενά και αστάθεια στο υπέδαφος)
- Τις ακριβές μετεγκαταστάσεις ολόκληρων οικισμών (Ακρινή, Αγ. Ανάργυροι) τις πληρώνουν σε ποσοστό άνω 50 % το κράτος και δυνητικά ο Τοπικός Πόρος (δηλ. πρακτικά οι δήμοι που διαχειρίζονται τον Πόρο). Κι αυτό γιατί η ΔΕΗ πατώντας σε ένα νομικό πλαίσιο κομμένο στα μέτρα της, δεν υποχρεούται να καλύψει τη μετεγκατάσταση όταν τα χωριά δεν έχουν κάρβουνο ακριβώς κάτω από τα σπίτια ! Μπορεί δηλ. να είναι ζωσμένα από ορυχεία ή να απειλούνται σπίτια και ζωές (όπως καληώρα στους Αγ. Αναργύρους), αλλά ο νομοθέτης σφυρίζει αδιάφορα.
Θα μπορούσε κάποιος να αντιμετωπίσει με επιείκεια τη ΔΕΗ για αυτές τις κρυφές επιδοτήσεις, αν τουλάχιστον πλήρωνε μεταλλευτικά δικαιώματα για το κάρβουνο που εξορύσσει. Ούτε όμως αυτό το κάνει (ή το κάνει ελάχιστα) με αποτέλεσμα : α) η περιοχή να στερείται επί δεκαετίες μεγάλα έσοδα από τη «φορολόγηση» του λιγνίτη. (Το ίδιο περίπου συμβαίνει και με τον «φόρο CO2») β) η ΔΕΗ να λειτουργεί ως μονοπώλιο αφού χρησιμοποιεί λιγνίτη “dutyfree” (σσ. Δικαίως κάθεται και στο εδώλιο των ευρωπαϊκών οργάνων και δικαστηρίων για νόθευση του ανταγωνισμού)
Γνωστά όλα αυτά, αλλά μένουν στη σκιά για να συντηρείται ο μύθος του «φτηνού εθνικού καυσίμου». Καταλαβαίνουμε ότι η ΔΕΗ είναι σε δεινή θέση αυτή την περίοδο (της εκποίησής της) και ότι ο φόβος για το μέλλον (εργαζομένων και περιοχής) σκεπάζει τα πάντα. Όμως με μύθους δεν χτίζεται το μέλλον. Έστω και ετεροχρονισμένα ας δούμε την αλήθεια. Ο λιγνίτης μας κοστίζει ακριβά και τα πραγματικά φτηνά εθνικά καύσιμα υπάρχουν δίπλα μας ανεξάντλητα. Είναι ο ήλιος κι ο αέρας.
13/6/2017
Λ. Τσικριτζής
Πρόεδρος Οικολογικής Κίνησης Κοζάνης