Ο όρος «χόρτα» χρησιμοποιείται για τα πράσινα ποώδη φυτά. Χρησιμοποιείται επίσης στη μαγειρική για να περιγράψει τα βρώσιμα χόρτα. Τα χόρτα είτε καλλιεργούνται, είτε μπορεί να τα μαζέψει κανείς από ακαλλιέργητες εκτάσεις, στις οποίες φυτρώνουν. Άλλα από αυτά είναι βρώσιμα για τον άνθρωπο και τα ζώα, όπως ραδίκια (άγρια ραδίκια), τα αντίδια (ήμερα ραδίκια), τα βλίτα, η γλιστρίδα, η καυκαλήθρα, οι βρούβες, η ζοχιά, το μάραθο και λέγονται χορταρικά.
Όπως επισημαίνει ο διαιτολόγος- διατροφολόγος, Δημήτρης Τζιράρκας, το ραδίκι είναι γνωστό από τους αρχαίους χρόνους και αναφέρεται στον πάπυρο του Ebers 4.000 χρόνια π.Χ.. Ο Θεόφραστος, ο Διοσκουρίδης και ο Πλίνιος αναφέρονται στο είδος αυτό με τις ονομασίες κιχόρη ή κιχόριον, ήμερος Σέρις, πικρίδα κ.ά.. Ο Γαληνός το ονομάζει «φίλο του συκωτιού».
Τα ραδίκια ανήκουν στην κατηγορία cichorium και διακρίνονται σε πάρα πολλά είδη όπως το άγριο, το ήμερο (ή αλλιώς αντίδι), το σταμναγκάθι, το ιταλικό, το ραντίκιο, το Witloof ή Βρυξελλών μέχρι και ραδίκι για την παραγωγή υποκατάστατου του καφέ υπάρχει. Και μιλάμε για αυτά που καλλιεργούνται όχι για τα αυτοφυή. Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η πικρή τους γεύση που τους δίνει και ιδιαίτερη νοστιμάδα.
Τα ραδίκια είναι χειμερινά φυτά τα οποία αρχίζουμε να τα βλέπουμε από το φθινόπωρο μέχρι την άνοιξη. Υπάρχουν σε όλη την Ευρώπη, βόρεια Αμερική και την βόρεια Ασία, γενικά στο βόρειο ημισφαίριο, αν και πλέον έχουν αποικήσει παντού σχεδόν στο κόσμο.
Τα άγρια ραδίκια έχουν πικρή γεύση και έχουν στενά φύλλα. Από την άλλη, τα ήμερα ραδίκια (αντίδια) καλλιεργούνται κατά την διάρκεια όλου του χρόνου και είναι πλατύφυλλα, με γλυκύτερη γεύση από τα άγρια ραδίκια.
Σύσταση ανά 100 γραμμάρια βρασμένων ραδικιών:
Θερμίδες 33
Λιπαρά 0,6 γρ.
Πρωτεΐνες 2 γρ.
Υδατάνθρακες 3,6 γρ.
Νερό 100 γρ.
Κάλιο 12 mg
Νάτριο 92,4 mg
Σίδηρος 9,9 mg
Ασβέστιο 35 mg
Φώσφορο 26 mg.
Τα ραδίκια είναι πλούσια σε βιταμίνες C, Α, Β1, Β2 και καροτενοειδή καθώς και σε ανόργανα στοιχεία όπως σίδηρο, κάλιο, νάτριο, φώσφορο και μαγνήσιο.
Το φυτό περιέχει ένα λευκό γαλακτώδη χυμό (Latex).Η ρίζα και ο γαλακτώδης χυμός περιέχουν μια πικρή ουσία: τη λακτουπικρίνη (τερπενική λακτόνη), λακτουκίνη καθώς και τανίνες, ινουλίνη, καουτσούκ, τριτερπένια, κουμαρίνες, καροτενοειδή και άλλα.
Παλιότερα, οι λαϊκοί θεραπευτές χρησιμοποιούσαν τα ραδίκια για την θεραπεία ασθενειών του ήπατος και της χολής. Πλέον έχει φανεί από κλινικές έρευνες πως ένα συστατικό που περιέχεται, το κιχώριο, έχει όντως ηπατοπροστατευτική δράση.
Η αφθονία τους σε β- καροτίνη θωρακίζει τον οργανισμό και προλαμβάνει την ανάπτυξη των «ελεύθερων ριζών», συμβάλλοντας στην προστασία από καρδιαγγειακά νοσήματα.
Το ραδίκι θεωρείται ένα εξαιρετικό διουρητικό. Επίσης είναι πολύ καλό τονωτικό, χωνευτικό και αποτοξινωτικό. Ιδανικό για τον καθαρισμό του αίματος, είναι χολαγωγό, υπακτικό, τονωτικό, αντιρευματικό. Ελαττώνει τη χοληστερίνη και το αφέψημα των φύλλων χρησιμοποιείται κατά του διαβήτη και της παχυσαρκίας. Δρα ευεργετικά σε ότι αφορά τη λειτουργία των αδένων, βοηθάει στην καταπολέμηση της κατακράτησης υγρών κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως (δυσμηνόρροια). Ως χολαγωγό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη φλεγμονή ή τη συμφόρηση του ήπατος και της χοληδόχου κύστεως. Σε περίπτωση χολολιθίασης, αν οι πέτρες είναι μεγάλες ή αν ακολουθείτε φαρμακευτική αγωγή, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας προτού το χρησιμοποιήσετε.
Ο κατάλογος των ευεργετικών ιδιοτήτων του είναι ευρύς: χρησιμοποιείται κατά των χρόνιων δερματικών παθήσεων, είναι τονωτικό του στομάχου και το γάλα που βγαίνει όταν το κόβουμε θεραπεύει σπυριά, κρεατοελιές, ακόμη και τους κάλους.
Επίσης χρησιμοποιήθηκε παραδοσιακά στον διαβήτη, για τον έλεγχο των επιπέδων ζαχάρου στο αίμα. Η υπογλυκαιμική του δράση έχει επιβεβαιωθεί σε πειραματόζωα.
Ο Ησίοδος είχε πει: «να φας τσουκνίδα για να προστατευτείς από όλες τις ασθένειες του έτους». Αιώνες αργότερα, αποδείχτηκε ότι τα λόγια αυτά δεν έκρυβαν καμία υπερβολή.
Τι πρέπει να προσέξω:
Μην ξαφνιαστείτε αν τα άγρια ιταλικά ραδίκια σας δεν κοκκινίσουν πολύ γρήγορα, το χρώμα γίνετε πιο έντονο με το κρύο.
Πότε μαζεύω και πώς:
Μαζεύονται από το φθινόπωρο με τις πρώτες βροχές έως την άνοιξη. Συγκομίζονται όλα μαζί ή τμηματικά όταν έχουν αναπτυχθεί αρκετά σε μέγεθος. Αν δεν θέλετε να τα προμηθευτείτε από τις λαϊκές αγορές ή από τον μανάβη της γειτονιά σας, μπορείτε να κόψετε τα φυτά, όταν ο καιρός είναι καλός, ανάλογα με τις ανάγκες σας, όταν αυτά θα είναι πλέον αρκετά συμπαγείς. Όταν τα συλλέγουμε, το μαχαίρι μπαίνει λίγο πιο βαθιά στο έδαφος, αλλιώς θα μας μείνουν όλα τα φύλλα στο χέρι, εν αντιθέσει με την πρακτική που κάνουμε στα άλλα είδη ραδικιού , όπου για προστασία της χλωρίδας τα κόβουμε ψηλά στη ρίζα, ώστε μετά να τα πετάξουμε ξανά.
Χρήση μαγειρική:
Καταναλώστε τα άμεσα, αφού η θρεπτική τους αξία χάνεται πολύ γρήγορα. Τρώγονται ωμά σε σαλάτες συχνά ανακατεμένα με άλλα σαλατικά ή βραστά με λάδι και λεμόνι. Μαγειρεύονται όμως και με κρέας, γίνονται σούπες ή αποτελούν τη γέμιση για χορτόπιτες.Επίσης χρησιμοποιούνται οι ρίζες αποξηραμένες, μόνες τους ή μαζί με το φυτό. Εκτός από τη βοτανοθεραπευτική της δράση τις χρησιμοποιούν και σαν υποκατάστατο του καφέ (μετά από ξήρανση).
Βασικοί κανόνες συντήρησης μέχρι την κατανάλωση
Αν δεν βραστούν την ίδια ημέρα, είναι απαραίτητο να φυλαχθούν στο κάτω μέρος του ψυγείου, κλεισμένα σε αεροστεγείς πλαστικές σακούλες, κατάλληλες για τρόφιμα, από τις οποίες θα αφαιρεθεί ο περισσότερος αέρας, συμπιέζοντάς τις. Επίσης, είναι απαραίτητο να γίνεται καθαρισμός, χωρίς να πλυθούν, γιατί η υγρασία ευνοεί τον πολλαπλασιασμό των μικροοργανισμών που υπάρχουν σ' αυτά, με αποτέλεσμα να χαλάσουν.
Το πλύσιμο των χόρτων γίνεται σε κρύο νερό. Δεν πρέπει να αφήνουμε τα χόρτα να μουσκεύουν για πολύ ώρα, γιατί πολλά συστατικά τους διαλύονται στο νερό και έτσι μειώνεται η θρεπτική αξία τους. Το πλύσιμο θα πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν πιο προσεκτικά.
Αν τα χόρτα που θα φάμε υποψιαζόμαστε ότι προέρχονται από βοσκότοπους ή τα έχουν επισκεφτεί σκυλιά και είναι πιθανόν να έχουν κολλήσει πάνω τους αβγά παράσιτων (τσιμπούρια, αχινόκοκκος), καλό είναι να τα μουσκεύουμε πρώτα σε ξιδόνερο, για να διευκολύνουμε την αποκόλληση των απορριμμάτων.
Το πλύσιμο που θα ακολουθήσει, θα είναι προσεκτικότερο. Με αυτόν τον τρόπο θα περιοριστεί ο κίνδυνος μόλυνσης μας.
Πηγή: diatrofi.gr
Επιμέλεια: Δήμητρα Μπιλάλη -zougla.gr