Στὶς 13.10.1904 ἐφονεύθη-ἐθυσιάσθη ὁ Μέγας Κριός, κορυφαῖος τοῦ χοροῦ τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος, Παῦλος Μελᾶς! Συμπληρώθηκαν 120 χρόνια ἀπὸ τὴν ἔναρξι τοῦ ἀγῶνος τούτου, γιὰ νὰ εἶναι ἡ Μακεδονία μας μία καὶ Ἑλληνική.
Νά τὰ λέμε ὅλα καὶ νὰ «μὴν παραχαράσσουμε τὴν ἱστορία», ὅπως τραγουδοῦν μὲ ψυχὴ τὰ παιδιὰ στὴν Κατασκήνωσί μας.
Βέβαια ἔχουμε καὶ τοὺς κακόψυχους καὶ τότε καὶ σήμερα ποὺ εἶπαν, «ὁ Μακεδονικὸς λαὸς στέναζε κάτω ἀπὸ τόσους ζυγοὺς σκλαβιᾶς, ὅπως ἦταν οἱ Τοῦρκοι μπέηδες, κι ὕστερα οἱ κομιτατζῆδες Ἕλληνες, ΠαυλοΜελᾶδες, καπετὰν Βαρδαῖοι, Τσόντοι, Γαρέφηδες τοῦ ἔσφιγγαν τὴν θηλειὰ στὸ λαιμό…». Πόση λυσσασμένη ἁρμύρα ἔβαλε στὰ λόγια του αὐτὰ ὁ Γυφτοδῆμος καὶ τὶ γυφτοδῆμος….Τόση κακοψυχιά!
(Κομμουνιστικὴ Ἐπιθεώρηση 1.3.1947 σελ 305-306, Καραγιώργης-Γυφτοδῆμος 2ο Συνέδριο ΝΟΦ).
Ἄλλ’ ἔξεστι τοῖς Κλαζομενίοις ἀσχημονεῖν…
Ὅμως ξεκίνησα τὴν εἰσήγησί μου στραβὰ καὶ ἁρμυροπικρόξινα! Εἶναι ὥρα νὰ δοῦμε πῶς ἔβλεπε τὰ ἐξελισσόμενα γεγονότα τοῦ καιροῦ ἐκείνου ὁ ὑπέροχος Μητροπολίτης Σερβίων καὶ Κοζάνης Κωνστάντιος Ματούλας, ξάδερφος τῆς προγιαγιᾶς μου Βασίλως ἀπὸ τὴν Βογγόπετρα Καμβουνίων. Ὁ Παῦλος Μελᾶς γράφει πολλὰ ἐπαινετικὰ γιὰ τὸ πρόσωπό του, ἂν καὶ δὲν συναντήθηκαν, διότι ἦταν συνοδικὸς στὸ Πατριαρχεῖο.
Γράφει στὶς 25.1.1905 ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολι στὸν Ἀλέξανδρο Σκουζέ, Ὑπουργὸ Ἐξωτερικῶν στὴν Ἀθήνα.
«Ἐξοχώτατε. Γινώσκει πάντως ἡ ὑμετέρα Ἐξοχότης ὅτι ἡ πόλις Κοζάνη τυγχάνει τὸ ἰσχυρότατον προπύργιον καὶ ὁ τελευταῖος προμαχὼν τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἐν τῇ νοτίῳ Μακεδονίᾳ ἀναχαιτίζουσα τὸν ἐκ βορρᾶ σκληρὰ ἐπερχόμενον χείμαρρον τοῦ πανσλαυϊσμοῦ. Ἐγγὺς δὲ ταύτης καὶ πρὸ τῶν πυλῶν οὕτως εἰπεῖν κεῖνται τὰ Καϊλάρια-Πτολεμαΐς κωμόπολις οἰκουμένη ἰδίᾳ ὑπὸ Ὀθωμανῶν, οὖσα ἕδρα ὑποδιοικήσεως ὑφ’ ἣν ὑπάγονται ὀγδοήκοντα κωμοπόλεις καὶ χωρία, ἅπασαι βουλγαρικαί, ὡς ἡ κωμόπολις Ἐμ… οἰκουμένη ὑπὸ διακοσίων οἰκογενειῶν βουλγαροφώνων, ὧν αἱ ἑξήκοντα ἡμέτεραι. Οἱ ὁμόγλωσσοι δὲ αὐτῶν βουλγαροσχισματικοὶ πρακτικώτερον ἡμῶν σκεπτόμενοι καὶ ἐργαζόμενοι τὰ ὑπὲρ αὐτῶν συντελοῦντα προβλέποντες παντὶ σθένει τὴν ἀπόκτησιν ἐπιδιώκουσι καὶ τὴν κατάληψιν συνεργοῦσι καὶ σμικροτάτου χωρίου καὶ καλύβης ἔτι, διότι οἱ τῆς πανσλαυϊκῆς προπαγάνδας ὀπαδοὶ τὰ ἐπίκαιρα σημεῖα καὶ κεντρικότερα ἐν τῇ χώρᾳ ταύτῃ καταλαβόντες ἐσαγήνευσαν ἱκανὰ καὶ τὸ δόλωμα ρίψαντες προσείλκυσάν τινας τῶν κατοίκων τοὺς μᾶλλον ἐπιτηδείους καὶ τοῖς σκοποῖς αὐτῶν χρησίμους. Ἓν δὲ τῶν σπουδαιοτέρων τούτων καὶ κεντρικωτέρων σημείων τυγχάνει ἡ ὡς εἴρηται κωμόπολις Ἐμ…, κειμένη ἐν τῇ περιφερείᾳ ταύτῃ τῶν πάλαι ποτὲ Σταρειδώλων, ἤδη Σαρὴ Γκιόλ, ἐνῶ οἱ σχισματικοὶ ἐγκαταστάντες ἵδρυσαν σχολὰς ἀρρένων ἢ θηλέων καὶ ἐπὶ τοσοῦτον ταύτας προήγαγον ὥστε ἐν τῇ τῶν ἀρρένων μὲν διδάσκουσιν ἤδη ἑπτὰ διδάσκαλοι, ἐν δὲ τῇ τῶν θηλέων πέντε. Διορίζομεν δὲ καὶ ἡμεῖς μόλις ἕνα ἐλέῳ καὶ θελήσει τοῦ ἐν Βιτωλείοις Ἡμετέρου Προξένου προσφέροντος αὐτῷ μισθὸν εἴκοσι λίρας, διὰ δὲ τὰ θήλη ἄλλοτε μὲν διορίζομεν, ἄλλοτε δὲ οὔ, ὡς καὶ διὰ τὸ τρέχον ἔτος, διὸ καὶ αἱ τῶν ἡμετέρων θυγατέρες ἀναγκάζονται φοιτᾶν ἀκουσίως εἰς τὸ τῶν Βουλγάρων, ἀλλ’ οὕτω δοκεῖ δεινῶς τῷ εἰρημένῳ ἀδιάφορον ὥστε οἱ ἀντίπαλοι ἡμῶν τὰς τοιαύτας καταστάσεις καραδοκοῦντες ὠφελοῦνται.
Ἡ περιφέρεια Καϊλαρίου ἐτύγχανεν ὅλως ἡμετέρα τό τε φρόνημα, τό τε πνεῦμα καὶ τὴν καρδίαν, ἀλλ’ ἡ ἀπρονοησία, ἢ ἀσύγγνωστος ἀκηδία καὶ ἀκαταλόγιστος ἀδιαφορία τῶν κατἀ καιροὺς Προξένων ἐγένετο αἰτία τῆς ἀπωλείας ταύτης τῆς τοῦ σπουδαιοτάτου τούτου κέντρου, ὡριαίας ἀποστάσεως μόλις ἀπέχοντος τῆς ἑλληνικωτάτης πόλεως Βλάστης. Αὐτὸς δὲ ὡς ποιμὴν καὶ τέκνον τῆς ταλαίνης ταύτης χώρας μετὰ δεινοῦ τοῦ ψυχικοῦ ἄλγους, καὶ ὑπὸ δακρύων καταπνιγόμενος καὶ μετὰ συντετριμμένης τῆς καρδίας μου ἐκφέρω τὰς λέξεις ταύτας, διότι ἐγνώρισα τὴν ἄτεγκτον καὶ ψυχρὰν καρδίαν οὐκ ὀλίγων κατὰ κακὴν μοῖραν τοιούτων Προξένων καὶ τὴν ἀντεθνικωτάτην αὐτῶν πορείαν καὶ προδοτικώτατον χαρακτῆρα, ὃν ἐπεδείξαντο καταπροδόντες οὕτω τὴν ἑλληνικωτάτην χώραν καὶ εἰς χεῖρας ἐχθίστων παραδόντες τὸ σπουδαιότατον τοῦτο καὶ ἐπικαιρότατον κέντρον, οὗτινος τὰ προηγμένα σχολεῖα παράγουσι καὶ κατ’ ἔτος σωρηδὸν τοσούτους τελειοφοίτους πλήρεις θερμοτάτων βουλγαρικῶν ἐθνικῶν φρονημάτων, ὥστε καταλαμβάνουσιν ὡς διδάσκαλοι καὶ αὐτὰ ἀκόμη τὰ χωρίδια. Καὶ προσπαθοῦσι νὰ διεγείρουσι τοὺς ἀγροίκους κατοίκους των διὰ τῆς διδασκαλίας καὶ τῆς ἐμπνεύσεως φλογερῶν ἐθνικῶν φρονημάτων ἐξεγείρουν ἐκ τοῦ ληθάργου πρὸς διεκδίκησιν τοῦ δήθεν πατρίου ἐδάφους τῆς Τλήμονος Μακεδονίας τῆς πατρίδος τοῦ Ἀλεξάνδρου καὶ Ἀριστοτέλους. Ἔτι δὲ περισσότερον συντελοῦν ὑπὲρ τοῦ ἰδίου σκοποῦ αἱ διδασκάλισσαι Βουλγαρῖδες τοῦ Παρθεναγωγείου τούτου … Ἡμεῖς δὲ καταλιπόντες τὸ στάδιον τῆς δράσεως ἐν τῇ ἀκατανομάστῳ φειδῷ καὶ ἀμελείᾳ… ἀνοίξαντες τὰς πύλας τῆς πατρίου ἡμῶν χώρας καὶ παραδόντες τὰς κλεῖδας τούτοις εἰσηγάγομεν αὐτοὺς ἐν τῷ πυλῶνι τοῦ οἴκου ἡμῶν καὶ ἀπήλθομεν ἀδιαφόρως ἔχοντες…» (Γιάννη Ἀδάμου Ἡ Κοζάνη μέσα ἀπὸ ἀνέκδοτα ἀρχεῖα τοῦ Ἑλληνικοῦ Προξενείου Ἐλασσῶνος 1882-1912 Ἔκδοσι Σύνδεσμος Γραμμάτων Τεχνῶν ΝΚοζάνης 1994 σελίδες 212-213 καὶ παρὰ ἀρχιμ ΝΜανάδη ἹΜητρόπολις ΝΠελαγονίας… 1925-1935 σελίδες 456-457).
Βεβαίως ὑπάρχουν ἀνάλογα ἔγγραφα τῶν Προξένων ποὺ χρεώνουν τοὺς γέροντες Μητροπολῖτες τοῦ καιροῦ ἐκείνου γιὰ ἀμέλειες καὶ ὀλιγωρίες!
Στὴν παραπάνω ἐπιστολὴ ξεχύνεται ὅλος ὁ πόνος τοῦ Κωνστάντιου ὑπογραμμίζων τὰ ἀποτελέσματα τοῦ δόγματος τῆς Ἀθήνας, ποὺ συνιστοῦσε «μὴ δημιουργεῖτε προβλήματα»!!!
Πέντε μῆνες πρὶν τελεῖται μία μεγαλειώδης θυσία. Εἶναι
τὸ μαρτύριο τοῦ παπαΠέτρου ἀπὸ τὸ Ξινὸ Νερὸ Ἀμυνταίου στὶς 28.8.1904, πρὶν 120 χρόνια. Ἀριθμοῦσε τότε τὸ χωριὸ 20 πατριαρχικὲς οἰκογένειες καὶ 180 σχισματικὲς ποὺ ἦταν μὲ τὴν βουλγαρικὴ Ἐξαρχία. Ὁ Μογλενῶν-Φλωρίνης Ἰωαννίκιος τὸ ὠνόμαζε «ἡ κοιτὶς τοῦ σχίσματος». Ὁ Ἀρχιερατικὸς Ἐπίτροπος Ἀμυνταίου καὶ ἱεροκήρυκάς μας ἀρχιμ. Σεβαστιανὸς Τοπάλης διατηρεῖ μέχρι σήμερα τὰ μαρτυρικὰ λείψανα τοῦ παπαΠέτρου στὸν ἹΝἉγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης Ἀμυνταίου σὲ ἄριστη κατάστασι! Γιατὶ δὲν ἀνακηρύσσεται ἱερομάρτυρας ἀκόμη κι αὐτὸς ὁ μαρτυρικὸς παπᾶς μας καὶ τόσοι ἄλλοι ἱερομάρτυρες;
Σὲ ἀναφορά του πρὸς τὸ Πατριαρχεῖο ὁ Ἰωαννίκιος περιγράφει πῶς εἶδε τὸ παραμορφωμένο λείψανο τοῦ μάρτυρος ἱερέως. Τέσσερις μαχαιριὲς στὸν λαιμό, δύο στὸ στῆθος, δύο στὴν κοιλιά, δύο στὴ ράχη, δύο στὰ χέρια, ἀπὸ μία στὶς κνῆμες, μία στὸ ἀριστερὸ μάγουλο, τρύπησαν τὸν λάρυγγα, ἀπέκοψαν τὴ γλῶσσα. Ὁ ἀνακριτὴς καὶ ὁ εἰσαγγελέας δὲν ἄντεξαν στὸ μακάβριο θέαμα καὶ βγῆκαν ἔξω ἀμέσως σχεδὸν λιπόθυμοι. (Περὶ τῆς ἐν Μακεδονίᾳ ὀδυνηρᾶς καταστάσεως, Κων/πολις 1906 σελὶς 61).
Ἕνας ὑπέροχος ἱερομάρτυρας!!!
Ὅμως τὸ Ἱερὸ Συναξάριο καὶ ἡ προσφορὰ τῶν μαρτύρων ἱερέων στὸν βωμό τῆς Μακεδονίας τελειωμὸ δὲν ἔχει.
Στὶς 21 Μαΐου 1903 τὸ Παλαιοχώριον-Φούφας Ἑορδαίας ἔδωκε τὸν ἱερομάρτυρά του γιὰ τὴν Μακεδονία μας. Κατακρεουργή-θηκε ὁ παπαΝικόλας Καρατζᾶς. Ὁ παπαΝικόλας ἐπιτελοῦσε μὲ μεγάλο ἐνθουσιασμὸ τὰ ἱερατικὰ καὶ ἐθνικά του καθήκοντα. Ἱερὲς καὶ οἱ δυὸ ἀποστολές. Μὲ τὶς ὁδηγίες τοῦ ἐπισκόπου του καὶ τοῦ Προξενείου Μοναστηρίου σχημάτισαν στὸ χωριό τους τὴν ἐπιτροπὴ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος. Οἱ κομιτατζῆδες τρομοκρατοῦν τὴν περιοχὴ καὶ βλέπουν ὡς ἐμπόδιο στὰ σχέδιά τους τὸν παπαΝικόλα. Γιαὐτὸ καὶ στὶς 21 Μαΐου 1903 ποὺ λειτούργησε στὴν Ῥακίτα-Ὀλυμπιάδα Ἑορδαίας παρέμεινε στὸ σπίτι τῆς κόρης του, ποὺ ἦταν παντρεμένη ἐκεῖ. Αὐτὴν τὴ νύχτα ὥρμησαν στὸ σπίτι οἱ κομιτατζῆδες καὶ συνέλαβαν τὸν παπαΝικόλα. Τὸν ἔβγαλαν ἔξω ἀπὸ τὸ χωριό. Καθ’ ὁδὸν συμπλέκεται μαζί τους, γιὰ νὰ ξεφύγη, ὥσπου τελικὰ πέφτει αἱμόφυρτος κάτω ἀπὸ τὰ μαχαίρια τῶν Βουλγάρων.
Τὴν αἱματωμένη θέσι του πῆρε ὁ γιός του Μάρκος. Χειροτονεῖται καὶ ὀνομάζεται ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη κατὰ τὴν χειροτονία του κι αὐτὸς παπαΝικόλας, γιὰ νὰ συνεχιστῆ ἡ προσφορά τους.
Ὁ παπαΝικόλας στὶς 2.2.1904, 3,1/2 μῆνες πρὶν τὸ μαρτύριό του, ὑπογράφει μαζὶ μὲ 5 χωριανούς του Δήλωσι πρὸς τὸν Πατριάρχη περὶ τοῦ Ὀρθοδόξου φρονήματός των λέγοντες, «Παναγιώτατε. Οἱ κάτωθι ὑποσημειούμενοι κάτοικοι τοῦ χωρίου Παλαιοχώριον τῆς ἐπισκοπῆς Μογλενῶν-Φλωρίνης γνωρίζοντες τὴν ἑλληνικὴν ἡμῶν καταγωγὴν διαπρυσίως διακηρύττομεν, ὅτι μένομεν καὶ θὰ μείνωμεν πιστὰ τέκνα τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας καὶ τῶν Πατριαρχείων καὶ εἰς οὐδένα δίδομεν τὸ δικαίωμα νὰ παραμορφώνη τὴν καταγωγὴν καὶ τὴν πίστιν τῶν πατέρων μας.
Παρακαλοῦντες γονυκλινῶς τὴν Ὑμετέραν θειοτάτην Παναγιότητα ὅπως λάβῃ ὑπὸ σημείωσιν τὴν δήλωσίν μας ταύτην διατελοῦμεν οἱ ταπεινοί. Ἐν Παλαιοχωρίῳ τῇ 22ᾳ Φεβρουαρίου 1904. Παπᾶ Νικόλας, Ἀναστάσιος Μιννᾶς Κάλφουρομας(;), Πέτρος Στόϊαν, Μᾶρκο, Κωνσταντῖνος Γιώβε». Μέσα σαὐτὴν τὴν ἔντασι τοῦ ἀγῶνος ἐντάσσεται καὶ ἡ Δωρεὰ τοῦ Πατριαρχείου. Τὰ Μηναῖα ὅλα τοῦ Φούφα εἶναι «Δωρεὰν ἀπεσταλμένα ὑπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου 1904», ὅπως γράφει ἡ εὐγνώμων ἐνθύμησι 120 ἐτῶν κι αὐτή.
Βραδάκι 7.5.1907 μάχεται στὸ Παλαιοχώρι ὁ καπετὰν Φούφας ἢ Παπαδᾶς μὲ 35 ἄνδρες καὶ ὁ καπετὰν Ζάκας μὲ 25. Ἐφονεύθη ὁ Ζαχαρίας-Φούφας καὶ οἱ ἐπιλοχίες Κουκῆς, Σαρδελῆς, Σκορδάκος καὶ Ἀναστασίου. Τὸ Παλαιοχώρι πρὸς τιμὴν τοῦ ἥρωος τὸ 1932 ὠνομάσθηκε Φούφας.
Στὶς 20.12.1903, ὁ Πέτρος Κύρκας ἐκ Παλαιοχωρίου, στέλνει εὐχαριστήρια ἐπιστολὴ στὸν Στέφανο Δραγούμη καὶ ζητεῖ νὰ τοὺς ξαναστείλη Δωρεὰν βιβλία γιὰ τὰ παιδιά τους, λόγῳ οἰκονομικῆς δυσκολίας τους.
Στὴν Ἐξαρχικὴ ρουφίχτρα, ποὺ παρουσιάζει ἡ ἐπιστολὴ τοῦ Κωνστάντιου, κινεῖται ἡ Ἑορδαία σ’ ἐκεῖνα τὰ χρόνια. Θὰ ξεφυλλίσσουμε ἐνδεικτικὰ σημεῖα ἀλληλογραφίας 134 ἐτῶν! Αὐτὴ γίνεται ἐκεῖνον τὸν καιρὸ μεταξὺ Μητροπολιτῶν Μογλενῶν καὶ τοῦ Κοζάνης Κωνστάντιου, ἀλλὰ καὶ χωριῶν Ἑορδαίας μαζί του.
* 1η Ἐπιστολὴ Κωνσταντίου πρὸς Μογλενῶν Ἀβέρκιον στὶς 28.2.1892. Ἡ ὀρθόδοξος κοινότης Ἐμπορίου διεκδικεῖ δικαστικὰ τὴν μουχταρικὴ σφραγῖδα καθὼς καὶ τὸ ἕνα ἀπὸ τὰ σχολεῖα, διότι τὰ εἶχαν καταλάβει οἱ ἔχθιστοι-ἐξαρχικοί.
* 2η Ἐπ. Κωνσταντίου πρὸς Μογλενῶν Ἀβέρκιον στὶς 15.3.1892. Γιὰ τὸ ἕνα σχολεῖο τοῦ Ἐμπορίου δόθηκε ἐπίσημο ἔγγραφο στὸν Μουτεσαρίφη Σερβίων καὶ στάλθηκε διαταγὴ νὰ ἀποδοθῆ στοὺς Ὀρθοδόξους.
* 3η Ἐπ. Κωνσταντίου πρὸς τὸν Μάρκο Πέσσιο ἀζᾶ-σύμβουλο Ἐμπορίου στὶς 16.3.1892. Λέγει ὅτι συνάντησε τὸν Μουτεσαρίφη Σερβίων καὶ δόθηκε ἐντολὴ νὰ ἐγκαταλείψουν οἱ σχισματικοὶ τὰ σχολεῖα ποὺ ἅρπαξαν καὶ νὰ χτίσουν ἄλλα. Τὸν συμβουλεύει δὲ νὰ ἐπιδιώξη τὴν ἐκτέλεσι τῆς διαταγῆς ποὺ ἐκδόθηκε, γιὰ νὰ μὴν τὴν ἀποκρύψη τεχνηέντως ὁ καϊμακάμης Καϊλαρίων.
* 4η Ἐπ. Κωνσταντίου πρὸς Ἀβέρκιον Μογλενῶν στὶς 16.4.1892. Ζητεῖ ὁ Ἀβέρκιος νὰ ἐπέμβη ὁ Κωνστάντιος στοὺς ἰδιοκτῆτες τοῦ Κομάνου, οἱ ὁποῖοι μᾶλλον ἦσαν «ἕλληνες» καὶ νὰ διώξουν τὸν βουλγαροδιδάσκαλο. Ἐπενέβη πολλὲς φορὲς ὁ Κωνστάντιος, ἀλλὰ δὲν τὸν ἄκουσαν, διότι θεωροῦσαν τὰ συμφέροντά τους ἀνώτερα ἀπὸ τὴν θρησκεία καὶ τὴν πατρίδα. Ἐπὶ πλέον δὲ ἔγραψε καὶ στὸν «παντόλυρον»=πλουσιώτατο Τζιαμὰλ μπέη τῶν Καϊλαρίων», ὁ ὁποῖος αὐτοκτόνησε τὸν Σεπτ. 1922 λίγο πρὶν τὴν ἀνταλλαγή, ἀλλὰ αὐτὸς οὔτε κἂν ἀπάντησε στὸν Κωνστάντιο. Σαὐτὴν τὴν ἐπιστολή του ὁ Κωνστάντιος λέγει ὅτι μὲ τὴν ἄδεια τοῦ Ἀρχιερατικοῦ Ἐπιτρόπου Καϊλαρίου χειροτόνησε γιὰ τὴν Τρέπιστα-Ἅγιο Χριστοφόρο ἕναν ἱερέα, γιὰ νὰ μὴν προλάβουν οἱ ἐξαρχικοὶ καὶ τοποθετήσουν βούλγαρο. Σὲ Ἱ.Εὐαγγέλιο τοῦ 1754 τῆς ἐνορίας Ἁγίου Χριστοφόρου βρίσκουμε γραμμένη τὴν ἑξῆς ἐνθύμησι. «Ἐχειροτονήθη ὁ παπαΓεώργιος Ἰωάννου τῇ 1.3.1891 ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Κοζάνης κ.κ. Κωνσταντίου». Τέλος συνιστᾶ νὰ συναντήσουν «τὸν πολὺ καὶ μέγα Τζιαμὰλ μπέη» ποὺ ἔχει ὑποστηρίξει πολὺ τοὺς σχισματικούς.
* 5η Ἐπ. Κωνσταντίου πρὸς Ἄνθιμον Μογλενῶν στὶς 20.1.1903. Συνιστᾶ νὰ πληρώσουν 15 ὀθωμανικὲς λίρες στὴν δασκάλα Ἑλένη Χ. Λιλιάκη, τὴν ὁποία ἔστειλε στὸ χωριὸ Τρέμπενο-Καρδιά.
* 6η Ἐπ. Κωνσταντίου στὶς 23.8.1905 μὲ ἄδηλον παραλήπτη, ὁ ὁποῖος εἶναι Συνοδικὸς στὸ Πατριαρχεῖο διότι ἐρωτᾶ λεπτομέρεια τῆς Συνόδου. Σαὐτὴν ὁ Κωνστάντιος ἐπαινεῖ τὸ Τρέμπενο-Καρδιὰ καὶ συνιστᾶ τὸν παπαΚοσμᾶ ἐφημέριο Τρεμπένου καὶ τὸν δάσκαλο Ἀθανάσιο Χασιώτη. Ὁ Ἀθανάσιος Χασιώτης (1857-1959) κατάγονταν ἀπὸ τὸ σημερινὸ Προσήλιο Σερβίων. Ἐγκατεστάθη οἰκογενειακῶς στὴ Ρακίτα-Ὀλυμπιάδα. Διετέλεσε δάσκαλος σὲ χωριὰ τῆς ἐπαρχίας Ἑορδαίας. Χειροτονήθηκε ἱερέας στὰ 1907 καὶ διετέλεσε Ἀρχιερατικὸς Ἐπίτροπος Καϊλαρίων. Εἶχε πολυσχιδῆ δράσι καὶ συνέβαλε τὰ μέγιστα κατὰ τὸν Μακεδονικὸ ἀγῶνα. Ἐρεύνησε τὴν δολοφονία-μαρτύριο τοῦ Αἰμιλιανοῦ Γρεβενῶν καὶ παρέδωσε τὴν ἔκθεσί του στὸ Μητροπολίτη Πελαγονίας ἐκτελοῦντα χρέη Προξένου. Τότε συνεδέθη φιλικὰ μὲ τὸν διάκονο Ἀθηναγόρα τὸν μετέπειτα Πατριάρχη. Ὁ Κωνστάντιος ὑπογραμμίζει τὴν ἀνάγκη νηπιαγωγῶν, γιὰ νὰ διδάξουν τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα στὰ κορίτσια ποὺ θὰ γίνουν αὔριο μητέρες καὶ μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ θὰ πάψουν νὰ ὁμιλοῦνται τὰ ἄλλα ἰδιώματα.
****
* Ἐπιστολὴ Ἀβερκίου Μογλενῶν πρὸς Κωνστάντιον Κοζάνης στὶς 5.12.1892. Λέγει ὅτι στὸ Παλιοχώρι-Φούφα ὑπάρχουν μετρημένοι βούλγαροι, ἀλλὰ μὲ βάρβαρο τρόπο προσπάθησαν νὰ πάρουν τὸ σχολεῖο καὶ τὴν ἐκκλησία. Στὸ Παλιοχώρι τότε ἦσαν 80 οἰκογένειες πατριαρχικές, 30 σχισματικὲς καὶ 30 ἀθιγγανικές. Ἔγιναν ταραχὲς στὸ χωριὸ γιαὐτὸ καὶ οἱ Πατριαρχικοὶ ἀθωώθηκαν στὸ δικαστήριο Καϊλαρίων, ἐνῶ οἱ σχισματικοὶ δικάσθηκαν γιαὐτὸ καὶ πῆγαν γιὰ ἐφετεῖο στὰ Σέρβια. Παρακαλεῖ δὲ τὸν Κωνστάντιο νὰ ὑπερασπισθῆ στὰ Σέρβια τὴν ὑπόθεσί τους, ὅπως μπορεῖ.
* 1η Ἐπιστολὴ τοῦ Μογλενῶν Ἰωαννικίου πρὸς Κωνστάντιον 22.7.1900. Στέλνει τὴν ἐπιστολή του μὲ τὸν Σουλεϊμάν, ἰδιοκτήτη τοῦ τσιφλικίου Ραντούνιστα-Κρυόβρυση, σχετικὰ μὲ τὸν διορισμὸ τοῦ παπαΣταύρου στὸ χωριὸ αὐτὸ ὡς ἱερέως καὶ δασκάλου, τὸ ὁποῖο μόλις τότε εἶχε ξεφύγει ἀπὸ τοὺς σχισματικοὺς καὶ προσῆλθε στοὺς κόλπους τῆς ὀρθοδοξίας.
* 2η Ἐπ. τοῦ Μογλενῶν Ἰωαννικίου πρὸς Κωνστάντιον 22.7.1900. Γράφει πάλι γιὰ τὸ ἴδιο θέμα. Δηλαδὴ ὁ παπαΣταῦρος νὰ προσέλθη, ὅσο γίνεται γρηγορώτερα στὴ Ραντούνιστα-Κρυόβρυση καὶ νὰ ἀναλάβη καθήκοντα ἱερέως καὶ δασκάλου. Μάλιστα ἔχουν ἐξασφαλισμένα τὴν κατοικία καὶ τὰ καύσιμα τοῦ χειμῶνα. Σὲ ἑπόμενη ἐπιστολή του πάλι γιὰ τὸν παπαΣταῦρο στὶς 2.8.1900 λέγει ὅτι ὁ μισθός του θὰ εἶναι 12 λίρες ὀθωμανικὲς καὶ ἄλλες 15 ἀπὸ τὸ ἰδιαίτερο ταμεῖο του, διότι τὸ χωριὸ μόλις προσῆλθε στὴν ὀρθοδοξία καὶ ἔχει μεγίστη ἀνάγκη.
* 3η Ἐπ. Ἰωαννικίου Μογλενῶν πρὸς οἰκονόμο Ἰωάννη Σιώπη, ἀρχιερατικὸ Ἐπίτροπο Κοζάνης ἀπὸ τὴν Βούλτιστα-Ὑδραία Καρατζόβας-Ἀλμωπίας στὶς 8.11.1901. Στέλνει τὴν ἀπόδειξι τῆς δασκάλας Ἑλένης Κλείδη ποὺ δίδαξε στὸ Ἐμπόριο μὲ μισθὸ 8 λίρες, ἀλλὰ χρωστάει ἕνα ἀργυροῦν μετζήτιον=20 γρόσια ὡς δικαίωμα τοῦ ἐνδεικτικοῦ της.
* 4η Ἐπ. Ἰωαννικίου Μογλενῶν πρὸς οἰκονόμο Ἰωάννη Σιώπη, Ἀρχιερατικὸ Ἐπίτροπο Κοζάνης στὶς 16.9.1902. Λέγει νὰ προσέλθη ὁ δάσκαλος Χαρίσιος ἀπὸ Κοζάνη, γιὰ νὰ ἀναλάβη ἐργασία στὸ χωριὸ Καραμπουνάρ-Μαυροπηγή.
* 5η Ἐπ. Ἰωαννικίου Μογλενῶν πρὸς Κωνστάντιον τὴν 1.12.1902. Ἀποστέλλει τὸν κατάλογο μὲ τὰ ὀνόματα τῶν δολοφονηθέντων πατριαρχικῶν «ὑπὸ τῶν ἐπαράτων ληστῶν τοῦ βουλγαρικοῦ κομιτάτου», τὸν ὁποῖο εἶχε ζητήσει ὁ Κωνστάντιος. Στὴν ἐπιστολὴ αὐτὴ κάμνει καὶ λόγο ὅτι ἀνεγείρεται ἡ νέα Μητρόπολί του στὴ Φλώρινα, ἡ ὁποία εἶναι καὶ τὸ σημερινὸ κτίριό της.
* 6η Ἐπ. Ἰωαννικίου Μογλενῶν πρὸς Κωνστάντιο 22.3.1903, πρὸς Κ. Γάγκαλη καὶ στὸν Πατριάρχη γιὰ ἔκδοσι φιρμανίου καὶ ἐγκατάστασι δύο καμπανῶν στοὺς ἹΝ Ἁγίου Δημητρίου καὶ Ταξιαρχῶν Κατρανίτσης-Πύργων βάρους 42 κιλῶν ὡς ἐπιθυμία τοῦ ἀποθανόντος Ἀναστασίου, πατέρα τοῦ Κ. Γάγκαλη. Οἱ καμπάνες αὐτὲς εἶναι καὶ σήμερα στὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Δημητρίου Πύργων καὶ στὸ Ναὸ Ἀρχαγγέλων. Στὴν ἐπιστολὴ πρὸς τὸν Γάγκαλη ὁ Ἰωαννίκιος μνημονεύει καὶ τὴν προσπάθεια ἐκδόσεως φιρμανίου γιὰ τὴν ἀνέγερσι τοῦ Ἱ. Ναοῦ Μεταμορφώσεως Πύργων, ὁ ὁποῖος ἀνεκαινίσθη ἐκ θεμελίων μετὰ τὴν καταστροφή του στὶς ἡμέρες μας ἀπὸ πυρκαγιά. Γιὰ τὸν Ναὸ αὐτὸ ἀντιδροῦσαν δύο γείτονες μωαμεθανοί, οἱ ὁποῖοι μᾶλλον ζητοῦσαν χρηματικὰ ἀνταλλάγματα.
* Ἐπιστολὴ 1η Ἀνθίμου πρὸς Κωνστάντιον στὶς 2.8.1905. Γράφει γιὰ ὑπόθεσι χριστιανῶν ἀπὸ τὸ Δουρουτλάρ-Προάστιο καὶ ἐξεύρεσι δασκάλου γιὰ τὸ χωριό. Ἤδη ὅμως δάσκαλος βρέθηκε μὲ ἐτήσιο μισθὸ 10-12 λίρες, ἔστω κι ἂν πέρασαν τρεῖς μῆνες τοῦ σχολικοῦ ἔτους. Μόνο ὁ Κόμανος παραμένει χωρὶς δάσκαλο. Ἐπίσης ζητεῖ κατάλληλο ἱερέα ἀπὸ τὴν Κοζάνη γιὰ τὴν ἐνορία τοῦ Ἐμπορίου. Ἡ μισθοδοσία τοῦ ἱερέως θὰ εἶναι 1,50 λίρα τὸν μῆνα χωρὶς νὰ συμπεριλαμβάνονται τὰ τυχερά. Ὁ Νομάρχης Μοναστηρίου εἰδοποίησε νὰ φύγω γρήγορα ἀπὸ τὸ Ἐμπόριο, διότι εἶναι ἐπικίνδυνη ἡ περιοδεία αὐτὴν τὴν περίοδο.
* Ἐπ. 2η Ἀνθίμου πρὸς Κωνστάντιο ἀπὸ Προάστιο στὶς 17.12.1905. Κάποιοι κάτοικοι, πρὶν ἀπὸ 25 χρόνια εἶχαν φυτεύσει ἀμπέλια. Πρὶν ἀπὸ δύο χόνια ὅμως οἱ Μπέηδες ἅρπαξαν τὰ ἀμπέλια, πὼς τάχα ἦταν δικά τους. Στὰ Καϊλάρια ἡ διοίκησι δικαίωσε τοὺς Χριστιανούς, ἀφοῦ οἱ Μπέηδες δὲν εἶχαν τίτλους κυριότητος, ἀλλὰ ὕστερα δὲν προχώρησε στὴν ἐφαρμογὴ τῆς ἀποφάσεως. Τώρα ἔρχονται στὸ ἐφετεῖο τῶν Σερβίων γιὰ νὰ βροῦν τὸ δίκιο τους. Παρακαλοῦν δὲ τὸν Κωνστάντιο νὰ τοὺς συνδράμη μὲ τὴν ὑψηλὴ ἀρωγή του γιὰ αἰσία ἔκβασι τῆς δίκης. Τὸν παρακαλοῦν ἐπὶ πλέον ἐπειδὴ δὲν ὑπάρχει διαθέσιμος δάσκαλος οὔτε στὴ Θεσσαλονίκη, οὔτε στὸ Μοναστήρι νὰ τοὺς στείλουν κάποιον καὶ ὁ μισθός του θὰ εἶναι 12-15 λίρες ἐτησίως.
* Ἐπ. 3η Ἀνθίμου πρὸς Κωνστάντιο στὶς 29.5.1906. Στὸ Ὑστερόγραφο λέγει νὰ τὸν πληροφορήση γιὰ τὸ πρόστιμο τῶν σχολείων τῶν χωριῶν τῶν Καϊλαρίων, ποὺ ζητεῖ ἡ διοίκησι τῶν Σερβίων.
* Ἐπιστολὴ Κωνσταντίου Μογλενῶν πρὸς Φώτιον Κοζάνης στὶς 30.4.1912. Εἶναι λίγο πρὶν τὴν ἀπελευθέρωσι κι ἀκόμα ὑπάρχουν βουλγαρικὰ προβλήματα. Ζητεῖ νὰ ἀποστείλη τὸν δάσκαλο Δημήτριο Τσιγαρίδα στὸ Χασάνκιοϊ-Ἀσβεστόπετρα, διότι ἀπειλεῖται ἀποσκίρτησί του ἀπὸ τὴν Ὀρθοδοξία, στὴν ὁποία πρὶν ἀπὸ λίγο προσῆλθε καὶ μόνο αὐτὸς ὁ δάσκαλος θὰ τὸ ἔσωζε. Ἐξ αἰτίας τῆς μεγάλης ἀνάγκης ὁ μισθός του θὰ εἶναι 30 λίρες καὶ ἐπὶ πλέον τὰ ὁδοιπορικά του.
****
Ὑπολείπονται λίγες ἐπιστολὲς ἀπὸ τὰ χωριὰ τῶν Καϊλαρίων πρὸς τὸν Μητροπολίτη Κοζάνης Κωνστάντιο. Ὅλες δείχνουν τὸν πόνο τοῦ καιροῦ ἐκείνου. Οἱ ἐπιστολὲς ὅμως τοῦ Ἐμπορίου εἶναι ἄριστες, μὲ ἄψογη γλῶσσα, μὲ τέλεια καλλιγραφία καὶ ὁμοιάζουν μὲ βιντεοταινία ρεπόρτερ ποὺ ἀπέχει ἀπὸ μᾶς μόνο 134 χρόνια!
* 1η Ἐπιστολὴ Πατριαρχικῶν ἀπὸ τὸ Ἐμπόριο πρὸς Κωνστάντιο στὶς 25.2.1890. Μνημονεύουν πρῶτα τὸ ξεκίνημα τῆς ἐξαρχικῆς πληγῆς στὸ χωριό τους. Κι αὐτὸ εἶναι κατὰ τὴν σημείωσί τους ἑφτὰ χρόνια πρὶν ἀπὸ τὴν ἐπιστολή τους, δηλαδὴ τὸ 1883. Ἅρπαξαν μὲ βία τὶς Ἐκκλησίες, τὰ σχολεῖα, ὅλα γενικὰ τὰ βακούφικα μὲ τὰ εἰσοδήματά τους, ἀκόμη δὲ καὶ τὸ ταμεῖο τῆς Ἐκκλησίας τους μὲ 300 λίρες ἀποθεματικό. Παρακαλοῦν νὰ ἐνεργήση ὁ Κωνστάντιος στὰ Ἱεροδικεῖα νὰ ἀποδοθοῦν τὰ ἐκκλησιαστικὰ κτήματα, διότι κτίστηκαν ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Πατριαρχείου καὶ ἀπὸ ὀρθοδόξους, γιὰ τὴν ὀρθόδοξο ποίμνη καὶ ὄχι γιὰ τοὺς σχισματικούς.
* Ἐπ. 2η ἀπὸ Ἐμπόριο πρὸς Κωνστάντιο τὴν 1.5.1890, τὴν ὁποία ὑπογράφει ὁ Πέτρος Γεωργίου. «Δεινὰ γεγονότα παροτρύνουσιν ἡμᾶς ἵνα καὶ αὖθις ἐνοχλήσωμεν τὴν ἡμετέραν Σεβασμιότητα, ἐπικαλούμενοι τὴν γενναίαν καὶ πατρικὴν Αὐτῆς ἀντίληψιν». Ὁ σκοπὸς τῶν σχισματικῶν εἶναι ἕνας, ἡ παντελὴς ἐξόντωσι τῶν Πατριαρχικῶν. Κάλεσαν στὸ Ἐμπόριο καὶ τρεῖς τούρκους ζαπτιέδες-ἀστυνομικούς, δῆθεν γιὰ νὰ εἰσπράξουν τοὺς βασιλικοὺς φόρους, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα νὰ ἐξαναγκάσουν γιὰ ἐξόμωσι. Ὁρίζουν παράνομα κονάκια στὰ σπίτια τῶν ὀρθοδόξων, γιὰ νὰ μᾶς ἐξαντλήσουν οἰκονομικά, ἐνῶ πληρώσαμε κανονικὰ τοὺς φόρους μας. Συνέλαβαν καὶ ξυλοκόπησαν μέσα στὴν ἀγορὰ τοὺς ὀρθοδόξους Ἰωάννην Γκέσαν καὶ Ἀναστάσιον Χρήστου. Ὁ Καϊμακάμης Καϊλιαρίας γιὰ ἄγνωστο λόγο μεροληπτεῖ ὑπὲρ τῶν σχισματικῶν. Γιὰ ὅλα αὐτὰ στείλαμε ἐπιτροπὴ νὰ διαμαρτυρηθῆ στὸν ἐξοχώτατον Μουτεσαρίφην Σερβίων καὶ γιαὐτὸ παρακαλοῦμε νὰ μᾶς συνδράμετε «ἐν τῇ κρισίμῳ ταύτῃ καταστάσει πρὸς σωτηρίαν, διότι ἐπὶ τέλους δὲν θὰ δυνηθῶμεν νὰ ἀνθέξωμεν...».
* Ἐπ. 3η ἀπὸ Ἐμπόριο πρὸς Κωνστάντιον τὴν 1.5.1890. Τὴν ὑπογράφουν ὁ «παπαΓιόργι» καὶ ἑφτὰ ἕτεροι Ἐμποριῶτες διεκτραγωδοῦντες τὶς βιαιοπραγίες τῶν σχισματικῶν ἐναντίον τῶν Ὀρθοδόξων καὶ γενικὰ τὴν κατάστασι τοῦ χωριοῦ τους.
* Ἐπ. 4η ἀπὸ Ἐμπόριο πρὸς Κωνστάντιο στὶς 19.1.1893. Τὴν ὑπογράφει ὁ δάσκαλος Βασίλειος Παπαϊωάννου. Λέγει ὅτι ἀφοῦ δὲν δικαιώνονται στὸ Σεβαστὸ χουκιμάτι-ἡμιαυτόνομη διοίκησι Καϊλιαρίας, οὔτε καὶ στὸν Μουτεσαρίφη-διοικητὴ Σερβίων τότε νὰ ἀποτανθοῦν στὸν Βαλῆ-Γενικὴ Διοίκησι Μοναστηρίου πρὸς ἐπίτευξι τοῦ νομίμου ποθουμένου.
* Ἐπ. 5η ἀπὸ Ἐμπόριο πρὸς Γεράσιμον Κοζάνης στὶς 11.11. 1900. Τὴν ὑπογράφει ὁ παπαΧρῆστος μὲ ἐντολὴ τῆς ὀρθοδόξου Κοινότητος καὶ ζητοῦν νὰ ἔλθη δασκάλα ἄνευ ἀναβολῆς.
* Ἀκολουθοῦν ἄλλες 4 ἐπιστολὲς ἀπὸ τὸ Ἐμπόριο στὶς ὁποῖες κατατίθενται λεπτομέρειες μὲ βιαιότητες τῶν βουλγαριζόντων. Μάλιστα δὲ κάποιος τοῦ κομιτάτου ποὺ συνελήφθη στὴν Κοζάνη ἐρχόταν ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα, ὅπου πῆγε γιὰ νὰ ἀγοράση ὅπλα, ἀσφαλῶς γιὰ νὰ πολεμήσουν ἐναντίον τῆς Μακεδονίας, (τὸ χρῆμα δὲν ἔχει πατρίδα). Γιαὐτὸν οἱ βούλγαροι ἔστησαν ἐνέδρα σὲ στενὸ πέρασμα τῆς Κλεισούρας, ὥστε ὅταν θὰ περνοῦσε ἡ συνοδεία θὰ τὸν σκότωναν διότι γνώριζε μυστικὰ τοῦ κομιτάτου. Προτείνεται δὲ νὰ τὸν ἐξαναγκάσουν μὲ τοὺς γνωστοὺς τρόπους, νὰ ὁμολογήση τὰ μυστικά. Ἐπὶ πλέον ἀνεκάλυψαν ὅτι ὁ τοῦρκος Ἀρχιαστυνόμος Καστοριᾶς πληρώνεται ἀπὸ τὸ βουλγαρικὸ κομιτᾶτο κάθε μῆνα μὲ 8 λίρες καὶ γιαὐτὸ μεροληπτεῖ ὑπὲρ τῶν βουλγαριζόντων.
* 3 Ἐπιστολὲς ἀπὸ Καραμπουνάρ-Μαυροπηγὴ μεταξὺ ἐτῶν 1900 καὶ 1908. Τὶς στέλνουν «Βιαστικοὶ ὑποσιμιούμεν Κυνότις Μηχταρο διμογέροντας» καὶ ὁ παπαΔημήτριος Διαμαντό-πουλος. Ζητοῦν ἀπὸ τὸν Κωνστάντιο παπᾶ διότι ὁ δικός τους «σιχορέθικεν». Προτιμοῦν ὅμως τὸν «παπαΣταύβρη διατὴ εἶναι μαθημένος μαὶ μᾶς καὶ ἱμῖς μὲ αὐτόν».
* 6 Ἐπιστολὲς ἀπὸ τὴν Κτράνιτσα-Πύργοι ἀπὸ 1.3.1902 μέχρι καὶ 23.7.1906. Αὐτὲς τὶς στέλνουν στὸν Κωνστάντιο οἱ «Ἔφοροι τῶν ἐν Κατρανίτσῃ Ἑλληνικῶν Ἐκπαιδευτηρίων» μὲ σφραγίδα ποὺ ἔχει στὸ μέσον θαλερὸ δέντρο σὰν σύμβολο τῆς θαλλούσης ἐκπαιδεύσεως. Τὸν εὐχαριστοῦν γιὰ τὴν ἀποστολὴ δύο δασκάλων μὲ μισθὸ 24 καὶ 26 λίρες ἐτησίως.
* Τελευταία ἐπιστολὴ εἶναι ἀπὸ τὸ Φραγγότσι-Ἑρμακιὰ πρὸς τὸν Κωνστάντιο στὶς 2.12.1905. Τὴν ὑπογράφει ὁ Κοσμᾶς Ἰω. Μάντσιου καὶ γράφει ὅτι δέχονται τὸν δάσκαλο ποὺ ἔχουν ἔστω καὶ ἂν εἶναι ὀλίγον ἀκατάρτιστος, ἀφοῦ δὲν βρίσκεται ἄλλος καλλίτερος.
****
Ὡς ἐδῶ παρουσιάσαμε: Τὶς βαριὲς ἐπιπτώσεις τοῦ Ἐξαρχικοῦ προβλήματος στὴν Ἐπαρχία Καϊλαρίων-Ἑορδαίας, καὶ ἡ ἀγωνία τῶν χωριῶν μας γιὰ τὴν ἐξεύρεσι ἱερέων καὶ δασκάλων. Γιὰ νὰ ἔχουν ἀνοιχτὲς τὶς ἐκκλησιές τους καὶ τὰ σχολειά τους. Γιὰ νὰ μαθαίνουν ὅλοι ὄχι μόνο τὰ ἱερὰ γράμματα, ἀλλὰ καὶ τὰ ἑλλληνικὰ γράμματα, ὅπως δίδασκε ὁ Μέγας Διδάχος τοῦ σκλαβωμένου γένους ΠατροΚοσμᾶς. Ὦ Μακεδονία μου, πῶς ἄντεξες τόσον πόνο!!!
Ἀδελφοί μου, «ἐπιλήψει με ὁ χρόνος διηγούμενον» τὰ πάθια τῆς Μακεδονίας. Μετρᾶς σὲ στατιστικὴ τοῦΠατριαρχείου περίπου 80 κληρικούς, ποὺ σφαγιάσθηκαν κατὰ τὰ ἔτη 1896-1908 ἀπὸ τοὺς Βουλγάρους. Ἀνάλογα μὲ τὸν ἀριθμὸ τῶν κληρικῶν τοῦ καιροῦ ἐκείνου τὸ ποσοστὸ τοῦτο εἶναι μεγάλο.
Ρίζα καὶ μαρτυρικὸς κορμὸς γιὰ τὴν Μακεδονία μας σὲ κεῖνον τὸν καιρὸ ἦταν μόνο τὸ Πατριαρχεῖο. Οἱ νέοι στὴν ἡλικία ἐπίσκοποι τῶν Μητροπόλεων τῆς Μακεδονίας, δόθηκαν φανερὰ στὸν ἀγῶνα, γιὰ νὰ κρατηθῆ ἡ Μακεδονία μας Ἑλληνική. *************************
ΤΕΛΙΚΑ μετὰ ἀπὸ τόσες θυσίες ἱερέων, δασκάλων, προκρίτων καὶ ἁπλῶν Μακεδόνων τὸ ποθούμενο τοῦ πατροΚοσμᾶ ἄνθισε καὶ στὴ Μακεδονία μας!!! Ὢ μὲ τὶ λαχτάρα καὶ πόθο περίσσιο ἔλεγαν τὸ ὄνομα τοῦ Παύλου Μελᾶ! Ἀνακοινώνει ἕνας πονεμένος Μακεδόνας σὲ σύναξι ψυχωμένων Μακεδόνων στὴν ὑπέροχη ὁμώνυμη κινηματογραφικὴ ταινία τοῦ Φίλιππου Φυλακτοῦ καὶ τὸν ὑπέροχο Λάκη Κομνηνὸ ὑποδυόμενο τὸν Π.Μελᾶ, «Ἀδέρφια μου. Ἀδέρφια μου. Ἔφθασε. Ἔφθασε ὁ Παῦλος. Ὁ Παῦλος ὁ Μελᾶς»! Σὰ νἄλεγε τὸ «Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι….».
Κι ἔτσι ἦταν! Ὅπως ὁ γέρος στοὺς Λαζαράδες, ποὺ γράφει ὁ Σπ. Μελᾶς, ὅταν τοῦ εἶπαν στὶς 9 Ὀκτ τοῦ 1912, «παπποῦ, ἦρθε τὸ Ἑλληνικό». Κι ὁ γέρος ἔκραξε, Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι!
Καὶ ὁ παπᾶς ποὺ εἶδε τὸν Παῦλο στὴν ἐκκλησιά του νὰ ἀνάβη κερὶ καὶ νὰ προσκυνάει μὲ τὰ παλληκάρια του τὶς εἰκόνες δακρύζοντας, τοῦ λέει, «Σὲ ξέρω. Σὲ ξέρω ἐσένα. Εἶδα μιὰ φωτογραφία σου στὸ σπίτι τοῦ παπαΣταύρου τοῦ Τσάμη. Μοῦ εἶπε ὁ παπαΣταῦρος, Ἅμα ἔρθη αὐτός, πολλὰ πράγματα θὰ ἀλλάξουν στὴν Μακεδονία. Καλῶς ἦρθες Παῦλο στὴ Μακεδονία»! Καὶ τὸν φίλησε στὸ μέτωπο.
Ἀδέρφια μου. Ἡ ἱστορία εἶναι συνέχεια! Καὶ σήμερα πιά, ποὺ ἔγιναν 120 τὰ χρόνια, μᾶς ἐκφράζει τὸ ὄνομά του. Ὅπως καὶ τὸν μακαριστὸ γέροντα ἐπίσκοπό μας Αὐγουστῖνο, ποὺ εἶχε στὸ γραφεῖο του ἐπὶ 33 χρόνια τὴν εἰκόνα τοῦ Παύλου Μελᾶ παραδίπλα στὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ. Κατὰ τὴν μνημόνευσι δὲ τῆς μεγάλης εἰσόδου ἐμνημόνευε ὁ Μεγάλος ἐκεῖνος Γέρων μετὰ δακρύων τὰ ματωμένα σημάδια τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ὄχι ἁπλῶς ἔλεγε, ἀλλὰ ἐσείετο καὶ ἐκραύγαζε μετὰ φωνῆς ἰσχυρᾶς, «πάντων τῶν ἐν Μακεδονίᾳ, Μικρᾷ Ἀσίᾳ, Πόντῳ, Θράκῃ, Βορείῳ Ἠπείρῳ καὶ Κύπρῳ ἕνεκεν ἀληθείας καὶ δικαιοσύνης θυσιασθέντων ἀδελφῶν ἡμῶν μνησθείη Κύριος ὁ Θεός, ἐν τῇ βασιλείᾳ αὐτοῦ».
Ἀδέρφια μου, καὶ ἡ ἀλήθεια τῆς Μακεδονίας μας, ἀλλὰ καὶ ἡ δικαιοσύνη ἀπαιτοῦσε καὶ ἀπαιτεῖ μόνο ἕνα, ὅτι ἡ Μακεδονία ἦταν, εἶναι καὶ θὰ εἶναι μόνο μία καὶ μόνο Ἑλληνική. Ὅλα τὰ ἄλλα εἶναι λιγούρα λιγουριασμένων καὶ παραμύθια παραμυθάδων!
Ἀδελφοί μου. Θὰ σκούξουν καὶ οἱ πέτρες σαὐτὸν τὸν τόπο, ἂν δὲν μιλήσουμε ἐμεῖς. «Ἡ Μακεδονία ἐν λίθοις φθεγγομένοις…», ὠνόμασε ὁ ἀείμνηστος Μαργαρ. Δήμτσας τὰ λαμπρὰ βιβλία του!
Κι ἕνα νόστιμο, πολὺ ἁπλό, ὅμως σημαδιακό, μὲ ἕναν χωρικὸ Μακεδόνα. Ὁ Παῦλος Μελᾶς δίνει στὸν κλαίοντα ἀπὸ χαρὰ Γούλα, ἀγωγιάτη ἀπ’ τὸ Κουντσκὸ-Γαλατινὴ τῆς Σιάτιστας, ποὺ μετέφερε τρόφιμα, ἕνα μετζίτι=4 χρυσὲς δραχμὲς- γιὰ νὰ πιῆ κρασὶ γιὰ τὴ λευτεριά. Καὶ τί, λέτε, ἀπάντησε ὁ ἀγράμματος κυρατζῆς καὶ ὑπέροχος Γούλας;
«Ὂχ’ κρασί. Θὰ τ’ἀνάψου λαμπάδα γιὰ τ’Μακιδουνία»! Καὶ συμπληρώνει ὁ Μέγας Παῦλος Μελᾶς, «τοῦ δίδω ἄλλο ἓν διὰ νὰ κάμη παράκλησιν» (11.3.1904, Ναταλίας ΠΜ 227).
Ἀδέρφια μου. Αὐτοὶ ἦταν οἱ Μακεδονομάχοι μας! Κι αὐτοῦ ἀκουμποῦσε, στὴν λαμπάδα καὶ στὴν παράκλησι, ἡ πονεμένη, ἀλλὰ ὄρθια ψυχὴ τοῦ ἀποσταμένου Μακεδόνα, λίγο πρὶν νὰ βγῆ ὁ ἅγιος Ἥλιος τῆς Ἐλευθερίας!
Κυριακὴ 24 Νοε 2024
ομιλία στην ἐκδήλωσι Ἱερᾶς Μητροπόλεως Φλωρίνης, Πρεσπῶν καὶ Ἑορδαίας
γιὰ τὸν Μακεδονικὸ Ἀγῶνα στὴν Πτολεμαΐδα
ἀρνιμα.