Στα Καμβούνια όρη, πολύ κοντά στο χωριό Μικρόβαλτο και δίπλα ακριβώς από το εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο αμιάντου, βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας της Ζιδανιώτισσας. Το επώνυμο προέρχεται από το παλιό χωριό Ζιδάνι (‘χωρίον Ζητάνη’ σύμφωνα με τον κώδικα της Ζάβορδας), που δεν υπάρχει πια και βρισκόταν στην τοποθεσία αυτή.
Σημαντικότατο έμβλημα της μονής η παμπάλαια εικόνα της Παναγίας της Ελεούσας της Παντάνασσας. Είναι ένα θαύμα, η διαχρονική διάσωση της εικόνας απ τους πιστούς. Η ιστορία της εικόνας ξεκινά πολύ πριν το 16ο αιώνα στη δυτική είσοδο των Σερβίων(θέση Βρύσες) όπου υπήρχε βυζαντινός ναός προς τιμήν της. Οι Σερβιώτες την τιμούσαν με θρησκευτική πανήγυρη στις 23 Αυγούστου(Εννιάμερα), η οποία μεταφέρθηκε αργότερα στην –μέχρι και σήμερα-Γενέθλιο ημέρα της Θεοτόκου. Πιθανότατα να ανήκε στη Βυζαντινή Σταυροπηγιακή γυναικεία μονή των Αγίων Θεοδώρων(12ος αιώνας)του Κάστρου Σερβίων. Οι Έλληνες της περιοχής μας, στα σκληρά και δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας, δέχονται αλλεπάλληλες επιθέσεις εναντίον της εθνικής και της θρησκευτικής τους συνείδησης. Οι φανατισμένοι Τούρκοι που κυριαρχούν στην περιοχή των Σερβίων, λεηλατούν, καταστρέφουν, βεβηλώνουν και καταπατούν τα πάντα. Έτσι ξεκινά ο αγώνας των πιστών να σώσουν ιερά κειμήλια, σκεύη και εικόνες, των ναών και των μοναστηριών. Αυτά περισώζονται σε δυσπρόσιτες και ορεινές περιοχές.
Όταν γκρεμίζεται και καταστρέφεται ο μοναστηριακός ναός της Παναγίας στα Σέρβια, η εικόνα διαφεύγει σύμφωνα με την παράδοση το 1541, στα πυκνά δάση του χωριού Ζιδάνι, φυλασσόμενη σε εξωκκλήσι, στη θέση ‘Συκιές’. Εκεί θα αναπτυχθεί στη συνέχεια και θα οργανωθεί το μοναστήρι. Την εικόνα επιμελείται και φιλοτεχνεί με ασήμι ο Καλαρύτης τεχνίτης Θεόδωρος. Το 1854 οι Τούρκοι πυρπολούν το μοναστήρι σε αντίποινα για το επαναστατικό κίνημα του Θεόδωρου Ζιάκα. Όπως συμβαίνει με όλα τα μοναστήρια της περιοχής μας, που έπαιξαν τον δικό τους σημαντικό ρόλο στους Εθνικούς μας αγώνες για την απελευθέρωση, η Μονή Ζιδανίου ήταν παρούσα με πλούσια και πολύτιμη δράση. Είναι χαρακτηριστική η βοήθεια των μοναχών στη μεταφορά όπλων και πολεμοφοδίων από τη Θεσσαλία στη Μακεδονία, με την ΄Σπαρτίνα’(τροχαλία), στις δύο όχθες του Αλιάκμωνα. Η εικόνα της Παναγίας διασώζεται ξανά και το 1903 τοποθετείται σε νέα μονή που συστήθηκε σε διπλανό μέρος του χωριού. Μια φονική γρίπη που σαρώνει την πόλη της Κοζάνης το 1918, θα γίνει η αιτία να λατρευτεί και σαν θαυματουργή στην πορεία, η εικόνα της Παναγίας, αφού με παρακλήσεις και την περιφορά της έσωσε το λαό σύμφωνα με την παράδοση. Έκτοτε γίνεται λιτάνευση της εικόνας της Ζιδανιώτισσας στους δρόμους της πόλης και θεία λειτουργία στον πολιούχο ναό, το απόγευμα της Κυριακής του Θωμά. Το 1919 ιδρύεται ο νέος ναός. Για τη Μονή θα είναι υπεύθυνος ο Αρχιμανδρίτης της Επισκοπής και εφημέριος του ναού της Αγίας Κυριακής Σερβίων.
Η σπουδαία προσφορά της μονής, εκτός απ την πνευματική, στην Εθνική αντίσταση την περίοδο της κατοχής, θα την πληγώσει πάλι, με τους Γερμανούς αυτή τη φορά να κατακαίγουν όλους τους χώρους, εκτός της εκκλησίας. Θα ξαναστηθεί μέσα απ’ τις στάχτες της, με την μεγάλη επιμονή, την πίστη των κατοίκων των γειτονικών χωριών και την μεγάλη προσπάθεια και την δραστηριότητα, που κατέβαλε ο Κρητικός Αρχιμανδρίτης Φιλάρετος Μπίστης , για μια τριακονταετία (1960-1989). Ανασυγκρότησε πλήρως το μοναστήρι και επανέφερε την παλιά του αίγλη. Απεβίωσε το 1989 και ο τάφος βρίσκεται στον αύλειο χώρο του.
Ο σεισμός του 1995 στην περιοχή μας θα φέρει το τελευταίο χτύπημα στην ταλαιπωρημένη Ιερά Μονή. Κατέρρευσαν σχεδόν τα πάντα εκτός από τον ναό που με μεγάλες ρωγμές και ζημιές, κρίθηκε ετοιμόρροπος. Ξεκινά πάλι, μια τιτάνια προσπάθεια ανασυγκρότησης του πολύπαθου μοναστηριού, με εμφανή τα θετικότατα αποτελέσματα στον σημερινό επισκέπτη και προσκυνητή της. Νέο το καμπαναριό, το αρχονταρίκι, τα κελιά, πανέμορφοι περιποιημένοι χώροι με ανθισμένους κήπους και τέλεια ανακαινισμένη η εκκλησία της Παναγίας. Το μόνο που απομένει η ολοκλήρωση της εξωτερικής περίφραξης, κάτι για το οποίο, γίνεται μεγάλη προσπάθεια απ όλους σήμερα.
Το 2002 μετατρέπεται σε γυναικεία μονή και από το 2007 μέχρι και σήμερα, υπεύθυνη για τη φροντίδα της είναι η μοναχή Θεοκτίστη.
Το μοναστήρι γιορτάζει την 8η του Σεπτέμβρη το γενέσιο της Παναγίας. Από την προηγούμενη ημέρα καταφτάνει η μεγάλη πομπή των καβαλάρηδων, που συμπεριλαμβάνει νέους από την ευρύτερη περιοχή και μαζί με τεράστιο πλήθος κόσμου και την παρουσία του Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης, συμμετέχουν στον πανηγυρικό εσπερινό και διανυκτερεύουν στη μονή. Την επόμενη και έπειτα από τη Θεία Λειτουργία ο κόσμος με χαρά γιορτάζει , όπως συνηθίζεται στις υπαίθριες θρησκευτικές γιορτές της πατρίδας μας, στον όμορφο περιβάλλοντα χώρο της μονής.
cerbiwnfrouros.blogspot.gr
...δείτε σχετικά στο mikrovalto.gr