Κυριακή 23 Σεπτεμβρίου 2012

ΕΠΙΔΟΜΑ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ

-ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ– ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ  ΛΥΣΕΙΣ

Α)        Η Ανύπαρκτη Ενεργειακή Πολιτική της χώρας στον Κτιριακό Τομέα

Τα περισσότερα κτίρια των ελληνικών πόλεων θερμαίνονται αυτήν την στιγμή από κεντρικό ή αυτόνομο λέβητα με καύσιμο το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο.  Η ατμοσφαιρική ρύπανση (χημική, οπτική ρύπανση, μικροσωματίδια) και το κόστος της θέρμανσης είναι υπέρογκα - ειδικά με το πετρέλαιο, και το πρόβλημα αναμένεται να γίνει ακόμη εντονότερο στην επερχόμενη περίοδο θέρμανσης, οπότε η τιμή του πετρελαίου θα αγγίξει το 1,50 €/λίτρο.

Έτσι, μια μέση ελληνική κατοικία θα δει το κόστος θέρμανσης να εκτοξεύεται στα ύψη και να αγγίζει τα 300 ευρώ / μήνα, ενώ στις κρύες περιοχές της Ελλάδας το κόστος θα είναι ακόμη υψηλότερο.  Με την παρούσα οικονομική κρίση αυτό το επιπλέον κόστος καταντά δυσβάσταχτο, πολλές οικογένειες αποφασίζουν να καταργήσουν την θέρμανση με πετρέλαιο και να στραφούν αναγκαστικά σε άλλους τρόπους θέρμανσης ή και σε καθόλου θέρμανση. 

Η Πολιτεία, παρατηρώντας το πρόβλημα ως συνήθως με καθυστέρηση και με πλήρη άγνοια των κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων που θα έχει αυτή η αλλαγή του ενεργειακού τοπίου στην Ελλάδα, προσπαθεί μέσω ενός «επιδόματος θέρμανσης» να απαλύνει τις εξοντωτικές επιβαρύνσεις που προκαλεί η (ανύπαρκτη) ενεργειακή πολιτική της.  Ουσιαστικά, μέσω του «επιδόματος θέρμανσης» που θα καταβληθεί μόνο σε όσους συνεχίσουν να χρησιμοποιούν το πετρέλαιο ως καύσιμο, πριμοδοτεί εν μέρει το πετρέλαιο αντί να ασκεί έγκαιρα και ουσιαστικά μια πολιτική και ενεργειακή στροφή προς τις εναλλακτικές μεθόδους θέρμανσης των κτιρίων.

Β)        Έφτασε η ώρα της ενεργειακής στροφής της χώρας και μόνο η Επίσημη Πολιτεία δεν το αναγνωρίζει

Ο κτιριακός τομέας στην Ελλάδα (Θέρμανση, Ψύξη, Φωτισμός) καταναλώνει το 40% της συνολικά παραγόμενης συμβατικής πρωτογενούς ενέργειας της χώρας.  Αν αναλογισθούμε ότι αυτό συμβαίνει σε μια χώρα με την μεγαλύτερη ηλιοφάνεια και το δεύτερο καλύτερο αιολικό δυναμικό στην Ευρώπη, αραιοκατοικημένη, με ικανοποιητικό ρυθμό βροχοπτώσεων, με την ύπαρξη ορεινών όγκων που δημιουργούν υψομετρικές διαφορές και με ατέλειωτες ακτογραμμές, τότε η ανάγκη εισαγωγών τεράστιων ποσοτήτων πετρελαίου και φυσικού αερίου για την κάλυψη των αναγκών μας αποτελεί τουλάχιστον πολιτική ηλιθιότητα.

Ειδικά στον κτιριακό τομέα, η θέρμανση και ο δροσισμός  μπορεί να επιτευχθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό με απλά μέσα και εγχώρια τεχνολογία, προκαλώντας ελάφρυνση στον οικογενειακό προϋπολογισμό αλλά ταυτόχρονα βελτιώνοντας το ισοζύγιο πληρωμών της χώρας, αφού οι εισαγωγές ενέργειας αποτελούν τον κυριότερο παράγοντα του ελλείμματός πληρωμών της Ελλάδας. 

Δεν θα επικεντρωθούμε σ΄ αυτά που έπρεπε να είχαν γίνει εδώ και δεκαετίες : με την κατάλληλη χωροθέτηση και  πολεοδόμηση σύμφωνα με τις αρχές της Βιοκλιματικής Αρχιτεκτονικής, δηλαδή με τον σχεδιασμό της  θέσης των κτιρίων στον χώρο, του όγκου και του σχήματος αυτών, με τις  αποστάσεις μεταξύ τους και τον προσανατολισμό τους, την δημιουργία φυτεμένων στεγών, με την φύτευση των κοινόχρηστων χώρων θα μπορούσε να καλυφθεί από τον ήλιο το 60-70% των αναγκών των κτιρίων σε θέρμανση και δροσισμό και να γίνει σημαντική μείωση στην κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος με σχεδόν μηδενικό αρχικό επιπλέον κόστος κατασκευής.  Υπολογίζεται ότι τα χρήματα που θα εξοικονομούσαμε έτσι με τις αντίστοιχες μειώσεις στις εισαγωγές ενέργειας ξεπερνάει κατά πολύ το σύνολο του δημόσιου χρέους πριν από το «κούρεμα».

Ακόμη όμως και σήμερα, με την ενεργειακά απαράδεκτη κατάσταση των ελληνικών κτιρίων, το αρμόδιο Υπουργείο θα μπορούσε να ενημερώσει και να προετοιμάσει τους πολίτες της χώρας, να τους προστατέψει από την πληθώρα παραπληροφόρησης κύκλων που εκμεταλλεύονται την πανικό τους και να τους κατευθύνει σε απλές και αποδοτικές εφαρμογές που θα λύσουν βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα το πρόβλημα της θέρμανσης των κτιρίων χωρίς τη χρήση πετρελαίου :

Α)        Με την κατάλληλη θερμομόνωση των κτιρίων, αφού τα περισσότερα είναι αμόνωτα και καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια για την θέρμανσή τους σε σχέση με αντίστοιχα κτίρια στην Βόρεια Ευρώπη. 

Β)        Με την εφαρμογή φυτεμένων στεγών, παθητικών και ενεργητικών ηλιακών συστημάτων καθώς και άλλων απλών τεχνολογιών από τον χώρο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας σε νότιες ηλιαζόμενες προσόψεις, αυλές, ακάλυπτους χώρους και δώματα κατοικιών και πολυώροφων κτιρίων.  Η τεχνολογία είναι διαθέσιμη, οι πρώτες ύλες παράγονται στην Ελλάδα και εφαρμόζονται άνετα από εγχώρια συνεργεία (αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας) και εκτιμάται ότι τουλάχιστον 10% του κτιριακού δυναμικού της χώρας έχει τις κατάλληλες προϋποθέσεις (προσανατολισμός, σκιασμός) για την εφαρμογή τους.  Ήρθε η στιγμή να κατανοήσουμε ότι στην Ελλάδα ελάχιστα χρειαζόμαστε νέα κτίρια αλλά ότι κυρίως απαιτείται η τάχιστη μετατροπή των υπαρχόντων σε βιώσιμες κατασκευές.

Γ)         Με την αλλαγή του καυσίμου θέρμανσης από πετρέλαιο ή φυσικό αέριο σε βιομάζα (ξύλο, pellets, δασικά υπολείμματα κλπ) ασκώντας ταυτόχρονα μια ορθολογική εθνική δασική πολιτική που θα αύξανε την δασική κάλυψη και ταυτόχρονα την απασχόληση στην ύπαιθρο.  Αυτό θα βελτίωνε άμεσα και το ισοζύγιο πληρωμών της χώρας.

Δ)        Όπου τα παραπάνω δεν είναι εφικτά, λόγω πυκνότητας δόμησης, σχεδιασμού του κτηρίου ή άλλων αρνητικών παραγόντων, βελτίωση θα μπορούσε να επιτευχθεί με την έκδοση επίσημων οδηγιών για εφαρμογή εναλλακτικών πρακτικών και χρήση διαφορετικών συστημάτων θέρμανσης αντί του πετρελαίου.  Στις πρώτες ανήκουν για παράδειγμα η χαμηλότερη ρύθμιση του θερμοστάτη χώρου, το συχνό καθάρισμα του λέβητα και η μετάβαση από το πετρέλαιο στο φυσικό αέριο, ενώ στις δεύτερες (που είναι και τα πιο αποδοτικές)  τα ενεργειακά τζάκια, τα κλιματιστικά, οι αντλίες θερμότητας με υψηλό συντελεστή απόδοσης, τα συστήματα γεωθερμίας, νέες τεχνολογίες κλπ.   Η στροφή αυτή θα μπορούσε να συνδυασθεί με την ηλεκτροκίνηση των οχημάτων των ΜΜΜ και την αυξημένη διείσδυση των φωτοβολταϊκών σε στέγες κτιρίων μέσα στις πόλεις, τα οποία θα παρήγαγαν τις αναγκαίες επιπλέον ποσότητες ηλεκτρικού ρεύματος και θα τις διέθεταν με πολύ μικρές απώλειες μεταφοράς για την λειτουργία των παραπάνω συσκευών και συστημάτων.

Με τον τρόπο αυτό, πέρα από τις προφανείς θετικές οικονομικές επιπτώσεις στους πολίτες και στη χώρα θα μπορούσε να επιτευχθεί και σημαντική βελτίωση της ποιότητας του αέρα των αστικών κέντρων καθώς και η απασχόληση πλήθους ανέργων καθώς και των συνεργείων οικοδομής, τα οποία κυριολεκτικά «κάθονται» το διάστημα αυτό.   Ουσιαστικά θα επιτευχθεί το ζητούμενο, η βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών παρά και κόντρα στην οικονομική κρίση.

Γ)        Χρηματοδότηση & Οικονομικότητα Εναλλακτικών Τεχνολογιών Θέρμανσης

Κάνοντας απλούς υπολογισμούς κόστους εγκατάστασης – λειτουργίας, η ενεργειακή θωράκιση των κτιρίων (θερμομόνωση) συνοδευόμενη από εγκατάσταση εναλλα-κτικών συστημάτων θέρμανσης αποδεικνύεται πολύ πιο οικονομική συγκρινόμενη με τη χρήση παραδοσιακών συστημάτων που έχουν ως καύσιμο το πετρέλαιο.  Αυτό, προφανώς, το έχουν ήδη αντιληφθεί οι πολίτες, οι οποίοι μαζικά εγκαταλείπουν το πετρέλαιο και στρέφονται ιδιωτικά (και ουσιαστικά αβοήθητοι από το επίσημο κράτος) σε διαφορετικούς τρόπους θέρμανσης. 

Ήδη, τα παθητικά ηλιακά συστήματα, όπως για παράδειγμα οι προσαρτημένοι τοίχοι Trombe που μπορούν να εφαρμοσθούν εκ των υστέρων στα κτίρια, καθώς και συστήματα με καύσιμο υλικό την βιομάζα, κάνουν απόσβεση του αρχικού κόστους εγκατάστασης μέσα σε 2-3 έτη παρέχοντας στην συνέχεια θέρμανση με μηδενικό ή πολύ μικρό κόστος. Πιο περίπλοκα συστήματα, όπως ενεργητικά ηλιακά συστήματα ή αντλίες θερμότητας και γεωθερμία παρουσιάζουν μεγαλύτερη διάρκεια απόσβεσης (5-7 χρόνια) εξαρτώμενη κυρίως από την αναμενόμενη τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος τα επόμενα έτη, θέμα για το οποίο το Υπουργείο επίσης αρνείται να δώσει σχετικές πληροφορίες.

Ως προς την κάλυψη του κόστους για την αρχική εγκατάσταση των συστημάτων αυτών : είναι προφανές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ελληνικών νοικοκυριών δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει την αγορά τους, αφού μόλις και μετά βίας καλύπτει την καθημερινή επιβίωση μετά την μείωση των εισοδημάτων που έχει υποστεί τα τρία τελευταία χρόνια. Υπενθυμίζουμε, όμως, ότι υπάρχει μεγάλο χρηματοδοτικό απόθεμα μέσω του ΕΣΠΑ ή μέσω εκτροπής πόρων του ΕΣΠΑ προς την κατεύθυνση αυτή, θέμα  το οποίο δεν φαίνεται να απασχολεί καθόλου τις αρμόδιες οικονομικές υπηρεσίες της χώρας, αφού το ενδιαφέρον τους μονοπωλεί η επιβολή φόρων και έκτακτων εισφορών. 

Με την κατάλληλη γεωγραφική υποδιαίρεση της χώρας και ένα πρόγραμμα που θα λαμβάνει υπόψη την θετική επίδραση στο ενεργειακό, περιβαλλοντικό και οικονομικό ισοζύγιο της χώρας μπορούν να εκπονηθούν προγράμματα για την ευρεία επιδότηση της αγοράς τέτοιων συστημάτων χωρίς την παρεμβολή του τραπεζικού συστήματος. 

Η Ελλάδα ως γεωγραφική περιοχή είναι από τις πλουσιότερες σε διαθέσιμους ανανεώσιμους πρωτογενείς πόρους. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η κάθε είδους φτώχεια που επιβάλλεται (διατροφική, πολιτισμική, ενεργειακή, οικονομική κλπ) δεν οφείλεται ούτε στην έλλειψη των αντίστοιχων πόρων της χώρας, ούτε στην έλλειψη των κατάλληλων ανθρώπων.  Οφείλεται στην ασυνάρτητη και βραχυπρόθεσμη πολιτική των κοντόφθαλμων ανθρώπων που μας κυβερνούν και που δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν αυτό που αντιλαμβάνεται πλέον κάθε πολίτης της χώρας : ότι ήρθε η ώρα να αλλάξουμε πολιτική και στον ενεργειακό τομέα. 

Γραφείο Οικολόγων Πράσινων Θεσσαλονίκης